Chuyển đổi số để rút ngắn khoảng cách thông tin, nâng hiệu quả giảm nghèo

Hạ tầng đi trước mở lối tiếp cận thông tin

Là tỉnh miền núi biên giới, Cao Bằng có nhiều xã thuộc diện đặc biệt khó khăn, dân cư phân tán, ngôn ngữ đa dạng, khiến việc tiếp cận thông tin của người dân gặp nhiều trở ngại. Tỷ lệ hộ dân có điện thoại thông minh mới đạt khoảng 58%; ở nhiều xã vùng sâu như ở các xã Mạ Ba, xã Cô Ba, xã Sỹ Hải…, tỷ lệ hộ có Internet băng rộng cố định còn thấp hơn mức trung bình quốc gia.

Thiếu thiết bị, thiếu kết nối và hạn chế kỹ năng số khiến nhiều người không thể tiếp cận chính sách hỗ trợ sản xuất, giá nông sản, cảnh báo thiên tai hay dịch vụ công trực tuyến. Không ít hộ vì thiếu thông tin dễ rơi vào tín dụng đen, đa cấp, lừa đảo trực tuyến. Riêng năm 2023, tỉnh ghi nhận hơn 120 vụ lừa đảo công nghệ cao, chủ yếu ở khu vực nông thôn.

Những con số trên cho thấy giảm nghèo thông tin là nhiệm vụ cấp thiết, đòi hỏi giải pháp đồng bộ từ hạ tầng, đào tạo đến truyền thông bản địa hóa. Vài năm gần đây, Cao Bằng đã đầu tư mạnh vào hạ tầng viễn thông, xem đây là nền tảng quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội và thúc đẩy giảm nghèo thông tin.

Đến năm 2025, toàn tỉnh phủ sóng 4G đạt 95% thôn bản; số trạm BTS tăng từ 635 (năm 2020) lên 812 trạm (năm 2024); 100% xã được kết nối cáp quang. Hạ tầng tốt giúp người dân vùng sâu tiếp cận Internet ổn định hơn, tạo nền tảng để học tập trực tuyến, tra cứu giá nông sản, dự báo thời tiết, áp dụng kỹ thuật trồng trọt và tham gia thương mại điện tử.

Cao Bằng còn triển khai hỗ trợ thiết bị đầu cuối cho hộ nghèo thông qua điện thoại thông minh giá rẻ và cho vay ưu đãi mua thiết bị. Đến cuối năm 2024, hơn 7.000 hộ nghèo đã được trang bị smartphone hoặc bộ phát wifi, giúp người dân tiếp cận thông tin ngay tại nhà.

Cùng với đó, tỉnh thúc đẩy số hóa hoạt động quản lý nhà nước: 100% UBND cấp xã kết nối hệ thống chính quyền điện tử; tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến mức 4 đạt 78%, cao hơn mức bình quân miền núi phía Bắc. Người dân dễ dàng thực hiện thủ tục hành chính như đăng ký bảo hiểm y tế, khai sinh - khai tử, cấp giấy xác nhận hộ nghèo… ngay trên nền tảng trực tuyến, giảm chi phí và thời gian đi lại.

Song song hạ tầng, Cao Bằng chú trọng đổi mới truyền thông cơ sở theo hướng đa nền tảng, đa ngôn ngữ và trực quan. Đến năm 2024, có 154 xã, thị trấn ứng dụng truyền thanh số, sử dụng công nghệ FM - IP kết hợp để phát nội dung bằng tiếng Tày, Nùng, Mông. Các bản tin pháp luật, y tế, sản xuất nông nghiệp được xây dựng dưới dạng hội thoại, video và infographic để dễ tiếp nhận hơn.

Ở nhiều xã như Nguyên Bình, Trà Lĩnh, Bảo Lạc, mô hình "bản tin số thôn bản" được triển khai, truyền tải thông tin thông qua nhóm Zalo, Facebook cộng đồng và bảng điện tử tại nhà văn hóa. Nhờ vậy, thông tin khẩn cấp về mưa đá, lũ quét, dịch bệnh hay hướng dẫn kỹ thuật đến với người dân kịp thời và chính xác hơn.

Lực lượng tuyên truyền viên cơ sở cũng được mở rộng, với hơn 1.200 người đang phụ trách truyền thông tại thôn bản, trực tiếp giải thích chính sách bằng tiếng địa phương và hướng dẫn người dân tiếp cận thông tin chính thống. Sự hiện diện của họ giúp thu hẹp khoảng cách thông tin, nhất là với nhóm người cao tuổi hoặc hạn chế kiến thức phổ thông.

Đào tạo kỹ năng công nghệ giúp người dân chủ động thoát nghèo

Đào tạo kỹ năng số được xác định là nhiệm vụ then chốt trong giai đoạn 2021-2025. Các sở ngành, đoàn thể đã tổ chức hơn 850 lớp tập huấn với gần 60.000 lượt người tham gia, 72% là phụ nữ và nông dân. Nội dung đào tạo tập trung vào kỹ năng sử dụng smartphone, tìm kiếm thông tin, truy cập dịch vụ công, thanh toán điện tử, bảo mật dữ liệu, chống lừa đảo online. Một số địa phương còn phát triển tài liệu hướng dẫn sử dụng dịch vụ công bằng tiếng Tày, Nùng dưới dạng video, infographic và tờ rơi.

Chương trình Phụ nữ lên mạng tìm tri thức làm kinh tế là một điểm sáng đáng chú ý. Hơn 1.500 phụ nữ tại tỉnh được hướng dẫn bán hàng trên các sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso và mạng xã hội, giúp nhiều đặc sản địa phương như lạp sườn, mật ong, miến dong Phia Đén tiếp cận được thị trường rộng hơn; thu nhập nhiều hộ tăng từ 10-30%.

Một hướng đi mới tại Cao Bằng là tích hợp giảm nghèo thông tin với phát triển kinh tế số nông thôn. Đến giữa năm 2025, tỉnh đã có hơn 6.200 hộ dân mở gian hàng thương mại điện tử; doanh thu trực tuyến tăng 45% so với năm 2023. Trong nông nghiệp, Cao Bằng đã lắp đặt 78 trạm quan trắc thời tiết, môi trường đất ở những vùng sản xuất trọng điểm; thông tin được cung cấp miễn phí qua ứng dụng giúp nông dân điều chỉnh thời vụ, phòng trừ sâu bệnh hiệu quả và giảm 15-20% chi phí phân bón, thuốc bảo vệ thực vật.

Lĩnh vực du lịch cũng chuyển biến nhờ công nghệ. Mô hình "du lịch số cộng đồng" tại Phúc Sen, Khuổi Ky ứng dụng bản đồ số, video quảng bá song ngữ và đặt phòng trực tuyến đã giúp lượng khách tăng 12% chỉ sau một năm, mở thêm nguồn thu cho người dân. Những mô hình này cho thấy giảm nghèo thông tin không chỉ tạo ra tri thức, mà còn tạo ra sinh kế mới.

Tuy đạt nhiều kết quả tích cực, công tác giảm nghèo thông tin tại Cao Bằng vẫn đối mặt không ít thử thách. Một bộ phận người dân lớn tuổi khó sử dụng thiết bị thông minh; hạ tầng ở một số xã vùng sâu chưa theo kịp nhu cầu; sản xuất nội dung song ngữ cần đội ngũ chuyên môn và nguồn kinh phí ổn định. Ngoài ra, tin giả, lừa đảo trực tuyến và thông tin xấu độc ngày càng phức tạp đòi hỏi tỉnh tăng cường đào tạo kỹ năng an toàn số và năng lực nhận diện thông tin sai lệch.

Giảm nghèo thông tin đang trở thành yếu tố chiến lược trong phát triển kinh tế - xã hội của Cao Bằng. Việc mở rộng hạ tầng viễn thông, đổi mới truyền thông cơ sở, nâng cao kỹ năng số và thúc đẩy kinh tế số nông thôn đã góp phần quan trọng thu hẹp khoảng cách tri thức giữa miền núi và đồng bằng.

Trong giai đoạn tới, tỉnh đặt mục tiêu tiếp tục đầu tư chiều sâu hạ tầng số, tăng cường nội dung truyền thông bản địa hóa, nâng cao năng lực cán bộ cơ sở và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong mọi lĩnh vực. Khi người dân chủ động tiếp nhận và khai thác thông tin, họ không chỉ có cơ hội thoát nghèo mà còn tham gia sâu hơn vào nền kinh tế số, nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống.