Chuyên gia Nguyễn Bảo Uyên: Giao tiếp là nghệ thuật kết nối

Trong cuộc trò chuyện với Thế giới Phụ nữ, chị đã chia sẻ những trải nghiệm cá nhân, góc nhìn chuyên môn và các nguyên tắc thực hành giúp phụ nữ tự tin hơn trong giao tiếp, từ đời sống cá nhân đến công sở và cả môi trường trực tuyến.

Bốn trụ cột giúp giao tiếp hiệu quả

+ Được biết chị từng theo học tại những môi trường đào tạo hàng đầu về kỹ năng giao tiếp và khai vấn. Vậy sau quá trình học tập, nghiên cứu và tư vấn, điều gì khiến chị tâm đắc nhất về sức mạnh của giao tiếp?

Giao tiếp không chỉ là trao đổi thông tin mà là một quá trình hai chiều mang tính kết nối và chuyển hóa. Giao tiếp hiệu quả thể hiện qua sự lắng nghe chủ động, không chỉ nghe lời nói, mà còn "nghe" ánh mắt, giọng điệu, cử chỉ và cả những khoảng lặng.

Tôi đặc biệt tâm đắc với nghiên cứu của tiến sĩ Daniel J. Siegel. Ông cho rằng kết nối lành mạnh được xây dựng từ bốn yếu tố (PART): Presence (hiện diện), Attunement (đồng điệu), Resonance (cộng hưởng) và Trust (tin tưởng). Đây chính là nền tảng để xây dựng mối quan hệ tin cậy, bền vững trong mọi mặt đời sống.

+ Trong trải nghiệm cá nhân, có khi nào chị nhận ra rằng chỉ cần thay đổi cách nói, kết quả của một mối quan hệ cũng có thể thay đổi hoàn toàn?

Tôi từng có giai đoạn hôn nhân rất căng thẳng. Sau một ngày dài mệt mỏi với công việc và con cái, tôi thường phàn nàn với chồng những câu như: "Anh chẳng bao giờ giúp em", "Lúc nào anh cũng bận"... Những lời nói ấy đã khiến mối quan hệ trở nên ngột ngạt.

Sau này, khi học và thực hành Giao tiếp Trắc ẩn (Nonviolent Communication - NVC) của tiến sĩ Marshall Rosenberg, tôi mới nhận ra mình đã mắc phải những "điểm đóng" trong giao tiếp: phán xét, so sánh, chối bỏ trách nhiệm và đòi hỏi. Tôi thử thay đổi cách nói chuyện và đã tạo ra kết quả bất ngờ. Từ trải nghiệm đó, tôi thấm thía một điều: cách chúng ta nói có thể quyết định không khí trong gia đình, mở ra hay khép lại một cánh cửa kết nối.

+ Nhiều người cho rằng "nói hay" là năng khiếu bẩm sinh, hoặc bào chữa cho sự yếu kém trong giao tiếp bằng cách đổ lỗi cho tính cách của bản thân. Chị có đồng ý với quan điểm này không?

Giao tiếp là một kỹ năng có thể học và rèn luyện mỗi ngày chứ không phải là năng khiếu bẩm sinh. Giao tiếp hiệu quả cũng không phụ thuộc vào việc bạn hướng nội hay hướng ngoại, mà phụ thuộc vào việc bạn có biết thực hành một cách có ý thức hay không. Nói hay không có nghĩa là dùng những lời lẽ hoa mỹ mà đơn giản là diễn đạt rõ ràng, chân thành, tử tế và đồng điệu với người đối diện.

Ngay cả Liên đoàn Coaching Quốc tế (ICF) cũng coi "lắng nghe tích cực" và "giao tiếp trực tiếp" là năng lực cốt lõi của một coach chuyên nghiệp. Điều đó cho thấy nói hay không phải là thiên phú hay do tính cách quyết định, mà là kết quả của sự luyện tập bền bỉ và có phương pháp.

Giao tiếp là một kỹ năng có thể rèn luyện

+ Theo chị, phụ nữ Việt Nam thường gặp những hạn chế nào khi giao tiếp trong công việc?

Phụ nữ Việt Nam có nhiều thế mạnh trong giao tiếp, như sự tinh tế, khả năng thấu cảm và sự linh hoạt trong xử lý tình huống. Tuy nhiên, tôi nhận thấy một số người thường mắc một số hạn chế phổ biến do thói quen và văn hóa giao tiếp chung.

Nhiều người có thói quen vừa trò chuyện vừa kiểm tra điện thoại hoặc suy nghĩ việc khác, khiến đối phương cảm thấy không được lắng nghe trọn vẹn. Một số thường dùng những cụm từ khái quát như "anh lúc nào cũng", "chị luôn luôn…", vô tình tạo cảm giác bị phán xét khiến người nghe dễ phòng thủ. Bên cạnh đó, không ít phụ nữ ngại nói thẳng để tránh mất lòng nhưng chính sự vòng vo ấy lại khiến thông điệp trở nên thiếu minh bạch, dễ bị hiểu sai.

+ Nếu muốn thay đổi ngay cách giao tiếp để cải thiện mối quan hệ và hiệu quả công việc, chị có gợi ý kỹ thuật nào đơn giản mà ai cũng có thể áp dụng không?

Trong nhiều phương pháp giao tiếp, tôi tâm đắc nhất với Giao tiếp Trắc ẩn (Nonviolent Communication - NVC) của tiến sĩ Marshall Rosenberg. NVC dựa trên bốn nguyên tắc đơn giản nhưng có sức mạnh thay đổi hoàn toàn cách chúng ta trò chuyện.

Trước hết, thay vì phán xét hay gán nhãn, bạn nên quan sát sự việc một cách khách quan để đối phương không cảm thấy bị công kích. Sau đó, hãy bày tỏ cảm xúc thật của mình, bởi khi con người kết nối được cảm xúc, họ dễ mở lòng hơn. Từ cảm xúc, NVC dẫn dắt ta chạm đến nhu cầu phía sau, điều thực sự quan trọng và là gốc rễ của thông điệp. Và cuối cùng, khi nhu cầu đã được làm rõ, ta có thể đưa ra lời đề nghị cụ thể, rõ ràng, nhưng vẫn tôn trọng sự lựa chọn của người khác. Khi bốn yếu tố này kết hợp, cuộc trò chuyện sẽ trở nên chân thành, minh bạch, người nghe cảm thấy được thấu hiểu thay vì bị chỉ trích, từ đó sẵn sàng hợp tác hơn.

+ Trong môi trường công sở, phụ nữ nên chú ý điều gì để vừa giữ được sự mềm mại vốn có, vừa thể hiện được sự quyết đoán cần thiết?

Trong công sở, phụ nữ thường phải đối diện với một nghịch lý: nếu quá mềm mỏng sẽ dễ bị xem là thiếu quyết đoán, nhưng nếu quá mạnh mẽ thì lại dễ bị gán mác "khó gần". Không nên chọn một thái cực mà cần tìm được sự cân bằng. Sự mềm mại thể hiện ở thái độ tôn trọng, ở cách giữ giọng điệu nhẹ nhàng và sự lắng nghe đầy thấu hiểu. Nhưng để thể hiện sự quyết đoán, bạn phải luôn rõ ràng trong thông điệp.

Một yếu tố khác cũng rất quan trọng là khả năng thiết lập ranh giới. Nhiều phụ nữ thường nhận hết việc về mình để tránh từ chối, nhưng chính điều đó khiến họ dễ bị quá tải và đánh mất sự chuyên nghiệp. Biết nói "không" một cách tử tế là cách để bảo vệ bản thân, đồng thời thể hiện sự tôn trọng công việc. Tôi luôn tin rằng, khi phụ nữ kết hợp được sự mềm mại và quyết đoán, họ vừa giữ được bản sắc nữ tính, vừa tạo được sức ảnh hưởng tích cực và bền vững trong môi trường làm việc.

+ Xin cảm ơn chị đã chia sẻ các kiến thức một cách rất dễ hiểu và truyền cảm hứng cho bạn đọc Thế giới Phụ nữ.