Cô gái Mường biến món quê bình dị xứ Thanh thành đặc sản níu chân du khách

Đến với khu du lịch Suối Cá Thần (xã Cẩm Tú, tỉnh Thanh Hóa), du khách luôn ấn tượng với một gian hàng bán bánh gai, tuy đơn sơ nhưng lúc nào cũng tấp nập người mua. Chủ nhân gian hàng là chị Cao Thị Chuyên, người phụ nữ Mường trẻ tuổi đã bền bỉ khởi nghiệp từ món bánh dân dã quê mình.

Nâng tầm cho món bánh truyền thống vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi

Trước khi sản xuất bánh gai, vợ chồng chị Chuyên sống bằng nghề bán những mặt hàng của bà con tại khu vực ven Suối Cá Thần. Nhưng buôn bán hàng vặt chẳng được bao nhiêu. Lợi nhuận bấp bênh, nguồn hàng lại phụ thuộc vào người khác. Điều này khiến chị Chuyên luôn trăn trở: Mình cần một hướng đi mới, một sản phẩm riêng để bám trụ lâu dài.

Trong những đêm trằn trọc suy nghĩ, chị nhớ đến bánh gai, món quà quê nổi tiếng của xứ Thanh. Ở vùng đất Tứ Trụ (huyện Thọ Xuân cũ), bánh gai dẻo ngọt được nấu bằng mật mía, thơm lừng, khác biệt với bánh gai nhiều nơi khác. 

Xã Cẩm Tú, quê hương chị cũng là đất trồng mía, làm mật, có sẵn lá gai, gạo nếp, đỗ xanh ngon. Xã lại có khu du lịch Suối Cá Thần thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm. Chị Chuyên nghĩ: Nếu có bánh gai ở đây, chắc chắn sẽ thành món quà được nhiều người tìm mua.

Chị xuống làng nghề Tứ Trụ để học làm bánh gai. Học xong lại về thực hành trong bếp. Có hôm bánh làm ra chưa đạt, chị lại ghi chép, điều chỉnh từ tỷ lệ bột, độ ngọt của mật đến cách hấp và buộc bánh. Dần dần, những chiếc bánh gai trở nên mềm dẻo hơn, thơm hơn, ngọt bùi hơn, đúng hương vị quê nhà mà chị mong muốn gìn giữ.

Chị Chuyên nhớ lại: Năm 2019, chị bắt đầu bán bánh gai tại Suối Cá Thần. Ban đầu chỉ vài chục chiếc, rồi vài trăm chiếc. Người ăn thấy ngon nên giới thiệu nhau. Các cửa hàng trong vùng cũng tìm đến đặt chị làm bánh để bán lại. Những chiếc bánh gai của chị dần trở nên quen thuộc với khách du lịch. 

Nhu cầu khách hàng ngày một tăng, trong khi cách làm thủ công cho năng suất thấp, mỗi ngày chỉ làm được 300-500 chiếc, chị Chuyên quyết định đầu tư sản xuất, nâng cao chất lượng và sản lượng sản phẩm. Thông qua kết nối của Hội LHPN, năm 2023, chị được vay vốn ưu đãi để mua máy nghiền lá gai, máy trộn bột, máy hấp công suất lớn.

Từ đó, món bánh gai mang hương vị của núi rừng đã có bước ngoặt, chị Chuyên có thể tăng năng suất lên gần 1.000 chiếc/ngày, bánh làm ra chất lượng đều hơn, mềm hơn, tiết kiệm thời gian và sức lao động đáng kể. Không chỉ vậy, chị xây dựng xưởng sạch, tự trồng lá gai, nếp và đỗ xanh để chủ động nguyên liệu, giảm chi phí và giữ chất lượng ổn định. Vỏ bánh vẫn được gói bằng lá chuối khô, một nét truyền thống mà chị quyết không đánh mất.

Hiện cơ sở có 4 lao động nữ thường xuyên và 6-8 lao động thời vụ, phần lớn là phụ nữ có con nhỏ, khó đi làm xa. Thu nhập của chị em dao động từ 4-6 triệu đồng/người/tháng, tùy mùa.

Chia sẻ về vai trò của phụ nữ Mường hôm nay, chị Chuyên mỉm cười: "Phụ nữ chúng tôi trước kia chỉ lo làm vợ, làm mẹ. Giờ đây, chúng tôi còn muốn làm kinh tế, muốn góp phần xây dựng cuộc sống no đủ hơn. Tạo việc làm, dạy nghề hay hỗ trợ được gì cho chị em, tôi luôn sẵn lòng".

Đồng hành cùng hội viên phụ nữ phát triển sản phẩm

Trên hành trình phát triển thương hiệu bánh gai của mình, cùng với sự tự tìm tòi, nỗ lực của bản thân, chị Chuyên cho biết, chị còn nhận được sự hỗ trợ tích cực từ Hội LHPN xã Cẩm Tú (trước đây là Hội LHPN huyện Cẩm Thủy), Hội LHPN tỉnh Thanh Hóa, Sở Công Thương tỉnh. Chị đã được tham gia các lớp tập huấn đào tạo kiến thức kinh doanh, quản lý tài chính, vệ sinh an toàn thực phẩm; được kết nối với các chương trình phát triển kinh tế dành cho phụ nữ dân tộc thiểu số. 

Qua đó, chị có cơ hội đưa sản phẩm tham gia trưng bày, quảng bá tại hội nghị, hội chợ, sự kiện phụ nữ khởi nghiệp... Nhờ quảng bá tốt, hiện bánh gai được đặt hàng online từ nhiều thành phố: Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng... Doanh thu trung bình đạt 80-90 triệu đồng/tháng, lợi nhuận khoảng 18-22 triệu đồng. Đây là một con số không nhỏ đối với một hộ kinh doanh ở vùng núi.

Chị Chuyên cho biết, dù đổi mới quy trình, chị vẫn giữ ba tiêu chí để làm nên những chiếc bánh gai mang dấu ấn riêng của núi rừng xứ Thanh. Đó là: Sử dụng nguyên liệu sạch và đúng nguồn gốc địa phương; giữ hương vị truyền thống, bánh thơm mùi lá gai, ngọt mật mía, nhân đỗ xanh mềm và tôn trọng tính thủ công trong khâu gói và hoàn thiện bánh. 

Đó cũng là bí quyết để chiếc bánh gai từ gian bếp nhỏ nơi bản làng đi xa hơn, đến tay nhiều người, mang theo câu chuyện về ý chí, tinh thần dám làm, dám đổi mới để phát triển kinh tế quê hương của những người phụ nữ dân tộc thiểu số như chị Cao Thị Chuyên.