Cô gái Mường đưa bánh gai thành thứ quà hút khách tại Suối Cá Thần

Đến thăm Suối Cá Thần ở Thanh Hóa, vừa qua cửa là bạn dễ dàng bắt gặp gian hàng bán đặc sản xứ Thanh - bánh gai Tứ Trụ - rất hút khách của cô gái Mường Cao Thị Chuyên.

"Bánh gai không phải gốc từ Cẩm Thủy quê hương tôi mà tận huyện Thọ Xuân nhưng thấy bánh có tiềm năng bán tại Suối Cá nên tôi cất công đi học rồi về làm, bán cho cửa hàng của mình và các cơ sở khác trong huyện" - cô gái sinh năm 1990 chia sẻ với chúng tôi về cơ duyên đến với nghề làm bánh gai.

Chị Cao Thị Chuyên kể về hành trình đến với những chiếc bánh gai của mình: Sinh ra trong gia đình thuần nông ở bản làng miền núi nghèo, chị Chuyên và chồng ra chợ buôn bán đồ ăn nhanh, quà lưu niệm quanh khu du lịch Suối Cá Thần. Hai vợ chồng bán cả mật ong rừng, trái cây và các nông sản địa phương cho khách du lịch. Song, bán hàng vặt không mang lại lợi nhuận như kỳ vọng, sản phẩm lại bấp bênh và phụ thuộc vào nguồn cung của bà con làm nương rẫy, điều đó khiến chị trăn trở tìm hướng đi mới.

Nung nấu tìm một thức quà ngon, đặc sản mà mình có thể tự tay làm để đảm bảo chất lượng cũng như số lượng ổn định, chị Chuyên nghĩ đến món bánh gai. Xứ Thanh nổi tiếng với bánh gai Tứ Trụ ngọt thơm được nấu từ mật mía thay vì đường như bánh gai các nơi khác. Huyện Cẩm Thủy lại là đất trồng mía, làm mật mía, lá gai cũng sẵn, gạo, đỗ đều ngon, rất phù hợp để phát triển nghề làm bánh gai. Lại có điểm du lịch thu hút hàng triệu lượt khách là Suối Cá Thần, bán bánh gai chắc chắn sẽ đắt hàng.

Nghĩ là làm, chị Cao Thị Chuyên thu xếp công việc xuống tận làng nghề Tứ Trụ để học công thức nấu bánh gai. Chị khéo tay lại sáng chí nên làm được bánh ngay. Tuy nhiên, không phải lúc nào bánh cũng đạt chất lượng đồng đều, cũng có những lúc nhân bị sống, vỏ bị cứng, bánh không thơm. Điều đó càng hun đúc quyết tâm trong chị để làm ra những mẻ bánh chất lượng và ổn định. Chị mày mò thử nghiệm, điều chỉnh lại tỷ lệ bột, mật mía, đỗ cho phù hợp với vị giác của khách hàng. "Làm hỏng thì làm lại. Tôi học từ chính những sai lầm của mình. Mỗi ngày là một bài học mới," chị chia sẻ.

Năm 2019, chị chính thức sản xuất bánh gai thủ công và mang bán tại khu du lịch Suối Cá Thần. Khách đến rồi quay lại, truyền tai nhau về món bánh mềm dẻo, ngọt bùi đặc trưng của núi rừng Cẩm Thủy.

Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa thủ công và máy móc

Bánh gai của chị Chuyên được làm thủ công từ tất cả các khâu nhào bột, nặn bột, hấp bánh… Hai vợ chồng chăm chỉ tự làm hết các công đoạn, mỗi ngày được khoảng 300 đến 500 chiếc bánh. Càng ngày khách du lịch càng đông, nhu cầu mua tăng, nhiều cửa hàng trong vùng tìm đến đặt hàng chị làm để bán lại. Chị Chuyên thuê thêm nhân công phụ việc nhưng sản xuất thủ công khiến năng suất có giới hạn. Hai vợ chồng nhận thấy sự cần thiết phải có sự giúp sức của máy móc để công việc đạt hiệu quả hơn.

Đến năm 2023, nhờ được kết nối với Tổ chức Tài chính vi mô Thanh Hóa, chị mạnh dạn vay vốn đầu tư máy móc. Chị đầu tư bộ máy làm bánh gồm máy nghiền lá gai, máy nghiền bột gạo, máy đánh bột. Nhờ áp dụng công nghệ, sản lượng tăng lên gần 1.000 bánh/ngày, chất lượng đồng đều hơn, bột được đánh đều và nhuyễn hơn, bánh làm ra dẻo hơn, thời gian làm bánh được rút ngắn đáng kể.

Chị cũng xây dựng nhà xưởng tách biệt, hợp vệ sinh, đăng ký đầy đủ giấy phép an toàn vệ sinh thực phẩm và môi trường. Gia đình chị tự trồng lá gai trên đồi, trồng lúa nếp, đậu xanh, sử dụng phân bón hữu cơ nhằm đảm bảo chất lượng cũng như giảm chi phí nhập nguyên liệu. Ngay bên cạnh Suối Cá Thần, chị mở cửa hàng trưng bày và bán sản phẩm, tạo điểm dừng chân lý tưởng cho du khách mua quà.

Dự kiến trong thời gian tới, chị Chuyên sẽ mở rộng xưởng, tăng sản lượng để phục vụ tốt hơn cho lượng khách ngày càng đông tại Suối Cá Thần, đồng thời đăng ký thương hiệu sản phẩm và tham gia các chương trình OCOP.

Gắn kết cộng đồng và bảo tồn văn hóa

Không đơn độc trên hành trình này, chị Chuyên liên kết với các hộ dân trồng lá gai, đậu xanh, dừa, lúa nếp nương ngay tại địa phương để chủ động nguyên liệu sạch, vừa nâng cao thu nhập cho bà con, vừa giữ gìn chuỗi giá trị nông sản bản địa. Lá gai được chị trồng trên đồi nhà, phơi khô, ninh nhừ, nghiền mịn - công đoạn kỳ công giúp bánh không bị nồng mà thơm đặc trưng. Nhân bánh từ đỗ xanh và dừa nạo thủ công, vỏ bọc bằng lá chuối khô và lá dừa khô - tất cả đều thân thiện với môi trường.

Mỗi ngày, cơ sở của chị sử dụng thường xuyên 4 lao động nữ và tạo thêm việc làm thời vụ, đặc biệt là cho chị em phụ nữ có con nhỏ, không thể đi làm xa. Tại điểm bán hàng, chị bố trí 2 thùng rác phân loại - một hành động nhỏ nhưng thể hiện ý thức bảo vệ môi trường du lịch bền vững.

"Trong cộng đồng phụ nữ Mường chúng tôi, phụ nữ giữ vai trò quan trọng trong gia đình. Xưa chúng tôi chỉ lo làm vợ, làm mẹ, nay chúng tôi chú trọng hơn vào việc xây dựng kinh tế cho gia đình. Tạo việc làm, dạy nghề hay hỗ trợ được các chị em việc gì, tôi luôn sẵn lòng" - chị Chuyên cười tươi trong bộ đồ Mường sặc sỡ, mắt long lanh khi kể về mong muốn được thúc đẩy kinh tế cho cộng đồng mình.

Những hỗ trợ hiệu quả của các tổ chức

Là khách hàng của Tổ chức Tài chính vi mô Thanh Hóa, chị Chuyên được cán bộ tín dụng Phạm Thị Tuyền hướng dẫn tham gia học các kiến thức về quản trị, kinh doanh, marketing thông qua website học trực tuyến của dự án "Tăng trưởng doanh nghiệp của tôi". Dự án do tổ chức VISA Việt Nam thông qua Quỹ Châu Á tài trợ, Trung tâm Hỗ trợ Phụ nữ phát triển thuộc Hội LHPN Việt Nam là chủ dự án. Đăng ký chương trình dành cho nhóm "Bắt đầu kinh doanh", chị Chuyên đã hoàn thành 13 bài học bắt buộc và 6 bài học bổ sung, với các nội dung nền tảng để bắt đầu quản trị và vận hành mô hình kinh doanh của mình. Chị quan tâm nhất đến những kiến thức tài chính như Kế hoạch tạo lợi nhuận, Báo cáo tài chính… trong chương trình học, vì trước đó chị chỉ quản lý tài chính theo bản năng mà chưa có cơ sở nền tảng. Nhờ được đào tạo, chị đã hiểu hơn và áp dụng quản trị tài chính vào mô hình của mình một cách trơn tru và chuẩn xác.

Không chỉ dừng ở đó, sau khi hoàn thành khóa học trực tuyến, chị Chuyên bắt đầu quảng bá bánh gai qua Facebook, Zalo, nhận đặt hàng online, giao hàng đến tận tay khách. Hiện doanh thu trung bình đạt 90 triệu đồng/tháng, lợi nhuận khoảng 20 triệu đồng/tháng - một con số rất đáng kể với hộ kinh doanh tại vùng núi.

Cũng nhờ cửa hàng bánh gai đầy ấn tượng và công cuộc tìm kiếm, học hỏi để có sinh kế lâu dài cho gia đình mà chị Cao Thị Chuyên - sống tại xã Cẩm Lương, huyện Cẩm Thủy, tỉnh Thanh Hóa - đã được vinh danh Giải Ba trong Giải thưởng Phát triển kinh doanh đợt 2 của dự án "Tăng trưởng doanh nghiệp của tôi".

Trong đợt 2 của Giải thưởng Phát triển kinh doanh thuộc chương trình dự án "Tăng trưởng doanh nghiệp của tôi", mô hình sản xuất và bán bánh gai của chị Cao Thị Chuyên được nhận Giải Ba - một sự ghi nhận xứng đáng cho tinh thần sáng tạo, nghị lực và trách nhiệm cộng đồng của người phụ nữ Mường trẻ.