Công bố 14 luật và 1 pháp lệnh: Nhiều tác động tới phụ nữ, trẻ em

Trong số 14 luật và 1 pháp lệnh được công bố, có 7 đạo luật tác động trực tiếp đến phụ nữ, trẻ em và nhóm người dễ bị tổn thương, tập trung chủ yếu vào lĩnh vực tư pháp hình sự, phòng ngừa và xử lý vi phạm. Điểm đáng chú ý là các luật đều cho thấy xu hướng tăng cường bảo vệ con người, mở rộng yếu tố nhân đạo, thay vì chỉ tiếp cận theo hướng quản lý, cưỡng chế.

Phát biểu kết luận họp báo, ông Cấn Đinh Tài - Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước, Trợ lý Chủ tịch nước - nhấn mạnh, việc công bố Lệnh của Chủ tịch nước về các luật và pháp lệnh đã được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua là hoạt động có ý nghĩa quan trọng, thể hiện thẩm quyền hiến định của Chủ tịch nước, đồng thời góp phần tăng cường tính công khai, minh bạch của quá trình lập pháp. 

Theo ông ông Cấn Đình Tài, mục tiêu của họp báo không chỉ là hoàn tất thủ tục công bố mà còn nhằm giúp các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và Nhân dân sớm nắm bắt đầy đủ những điểm mới, nội dung cốt lõi của các luật, pháp lệnh, tạo điều kiện cho việc tổ chức thi hành kịp thời, hiệu quả.

Khi thi hành án cũng phải mang trách nhiệm bảo vệ

Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú cùng với Luật Thi hành án hình sự là những đạo luật tác động trực tiếp và tức thời đến phụ nữ, trẻ em và những người dễ bị tổn thương.

Lần đầu tiên, pháp luật quy định phân loại quản lý bắt buộc theo nhóm đặc thù như phụ nữ, người chưa thành niên, người cao tuổi, người khuyết tật, người mắc bệnh nặng. Quy định này không chỉ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, mà quan trọng hơn là tạo cơ sở pháp lý để áp dụng chế độ giam giữ, chăm sóc y tế, sinh hoạt phù hợp, hạn chế nguy cơ xâm hại, đối xử thiếu nhân đạo.

Bên cạnh đó, các quy định về hoãn, tạm đình chỉ chấp hành án vì lý do nhân đạo được mở rộng và cụ thể hóa, đặc biệt đối với phụ nữ mang thai, phụ nữ nuôi con nhỏ, người già yếu, người mắc bệnh hiểm nghèo. Điều này cho thấy pháp luật đã thừa nhận rằng thi hành án không thể tách rời trách nhiệm bảo vệ nhân phẩm và quyền lợi cơ bản của con người.

Trẻ em và phụ nữ không thể là "tác dụng phụ" của chính sách

Một điểm tiến bộ rõ nét trong Luật Thi hành án hình sự và Luật Phòng, chống ma túy là sự thay đổi cách tiếp cận đối với trẻ em và phụ nữ - những nhóm dễ bị tổn thương nhưng lâu nay thường phải gánh chịu hệ quả nặng nề từ các biện pháp cưỡng chế.

Luật Thi hành án hình sự quy định chế độ riêng đối với người chưa thành niên, nhấn mạnh giáo dục, phục hồi và tái hòa nhập, bảo đảm quyền học tập, quyền tiếp xúc gia đình, quyền có người đại diện hợp pháp. Trẻ em không còn bị nhìn nhận đơn thuần như đối tượng vi phạm, mà được xác định là đối tượng cần được bảo vệ và hỗ trợ phát triển.

Trong khi đó, Luật Phòng, chống ma túy thể hiện rõ sự chuyển hướng khi hạn chế tối đa cai nghiện bắt buộc, ưu tiên cai nghiện tự nguyện tại gia đình và cộng đồng, đồng thời phân biệt rõ người sử dụng trái phép chất ma túy và người nghiện. 

Với phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ mang thai, phụ nữ nuôi con nhỏ, cách tiếp cận này góp phần giảm kỳ thị, giảm nguy cơ mất sinh kế, mất quyền nuôi con, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ y tế và hỗ trợ xã hội.

Tư pháp xuyên biên giới: Tăng "hàng rào" bảo vệ người dễ bị tổn thương

Các đạo luật về Luật Dẫn độ, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù và Luật Tương trợ tư pháp về hình sự cho thấy sự thay đổi rõ rệt trong tư duy lập pháp đối với tư pháp xuyên biên giới.

Thay vì chỉ nhấn mạnh hiệu quả hợp tác hình sự, các luật này đặt quyền con người và yếu tố nhân đạo làm điều kiện tiên quyết. Việc dẫn độ, chuyển giao hoặc tương trợ có thể bị từ chối nếu có nguy cơ xâm phạm quyền con người, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tính mạng, nhân phẩm của người liên quan, trong đó phụ nữ, trẻ em và những người dễ bị tổn thương là các đối tượng cần được cân nhắc đặc biệt.

Đáng chú ý, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù yêu cầu sự đồng ý tự nguyện của người chấp hành án, đồng thời bảo đảm an toàn, chăm sóc y tế trong quá trình chuyển giao. Luật Tương trợ tư pháp về hình sự cũng nhấn mạnh bảo mật thông tin nạn nhân và nhân chứng, góp phần bảo vệ phụ nữ, trẻ em trong các vụ việc có yếu tố nước ngoài.

Có thể thấy, việc công bố 14 luật và 1 pháp lệnh không chỉ mang ý nghĩa hoàn thiện hệ thống pháp luật, mà còn phản ánh một xu hướng lập pháp rõ ràng: tăng cường bảo vệ phụ nữ, trẻ em và những người dễ bị tổn thương trong quá trình thực thi pháp luật.

Theo Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước Cấn Đình Tài, giá trị của các luật, pháp lệnh chỉ thực sự được khẳng định khi được tổ chức thực hiện nghiêm túc, kịp thời và hiệu quả. Ngay sau họp báo, các bộ, ngành và địa phương cần khẩn trương rà soát nhiệm vụ, xây dựng kế hoạch triển khai, chuẩn bị đầy đủ điều kiện bảo đảm thi hành, tránh khoảng trống pháp lý và vướng mắc khi áp dụng.

Ở góc độ đó, các đạo luật mới không chỉ là những văn bản được công bố, mà còn là một yêu cầu về trách nhiệm của pháp luật đối với những người dễ bị tổn thương khi quyền lực tư pháp được vận hành.