CPI 9 tháng tăng 3,27%: Áp lực chủ yếu từ học phí, y tế, thực phẩm leo thang

Ngày 6/10, Cục Thống kê đã công bố tình hình kinh tế-xã hội chín tháng của năm 2025, trong đó chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân giai đoạn này tăng 3,27% so với cùng kỳ năm trước. Mức tăng này cho thấy những áp lực nhất định lên đời sống người dân, đặc biệt trong bối cảnh CPI tháng Chín cũng ghi nhận mức tăng 0,42% so với tháng trước.

Gánh nặng học phí và nhu cầu lễ hội

Chia sẻ về những diễn biến này, bà Nguyễn Thu Oanh, Trưởng ban Dịch vụ và Giá, Cục Thống kê, nhận định CPI bình quân chín tháng tăng 3,27% so với cùng kỳ năm trước, trong khi lạm phát cơ bản ghi nhận mức tăng 3,19%, phản ánh một bức tranh kinh tế vĩ mô có nhiều yếu tố tác động, từ chi phí dịch vụ thiết yếu đến biến động thị trường toàn cầu.

Theo thông tin từ Cục Thống kê, mức tăng 0,42% của CPI tháng Chín so với tháng Tám được đóng góp từ 10/11 nhóm hàng hóa và dịch vụ chủ yếu. Trong đó, đáng chú ý nhất là sự gia tăng mạnh của nhóm giáo dục.

Bà Nguyễn Thu Oanh phân tích nhóm giáo dục tăng 2,22%, trong đó giá dịch vụ giáo dục tăng 2,43%. Điều này xuất phát từ việc một số trường đại học, trung học dân lập và mầm non tư thục tại nhiều địa phương đã điều chỉnh tăng mức học phí cho năm học 2025-2026, trong các trường công lập vẫn được hưởng chính sách miễn, giảm và hỗ trợ học phí theo Nghị định số 238/2025/NĐ-CP của Chính phủ. Bên cạnh đó, giá các mặt hàng văn phòng phẩm (như bút viết, sản phẩm từ giấy, sách giáo khoa) cũng ghi nhận mức tăng nhẹ.

Cùng với giáo dục, nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống tăng 0,41% cũng là một yếu tố quan trọng tác động làm CPI chung tăng 0,14 điểm phần trăm. Bà Oanh giải thích trong nhóm này, thực phẩm tăng 0,49% do nhu cầu tiêu thụ tăng cao vào dịp nghỉ Lễ Quốc khánh và Lễ Vu lan. Cụ thể, giá thịt gia cầm tăng 0,83%, thủy sản tươi sống tăng 0,43%, trứng các loại tăng 1,51% và đặc biệt, nhóm rau tươi, khô và chế biến tăng tới 2,72%. Mặc dù vậy, giá thịt lợn lại có xu hướng giảm nhẹ 0,30%. Do giá nguyên liệu chế biến ở mức cao và nhu cầu du lịch tăng trong tháng, chi phí ăn uống ngoài gia đình cũng tăng 0,39%.

Một nhóm khác cũng có mức tăng đáng kể là nhà ở, điện nước, chất đốt và vật liệu xây dựng tăng 0,41%.

"Sự gia tăng này chủ yếu do giá thuê nhà tăng 0,28% khi nhu cầu thuê tăng vào năm học mới, giá điện sinh hoạt và nước sinh hoạt tăng lần lượt 0,30% và 0,27% do thời tiết nắng nóng. Mặt khác, giá vật liệu bảo dưỡng nhà ở tăng 0,52% do khan hiếm nguồn cung và chi phí sản xuất, vận chuyển tăng cao. Ngoài ra, giá gas tăng 0,35% và dầu hỏa tăng 0,67% theo giá thế giới," bà Oanh thông tin.

Các nhóm hàng hóa và dịch vụ khác như giao thông (tăng 0,58% do giá xăng dầu điều chỉnh), hàng hóa và dịch vụ khác (tăng 0,22% chủ yếu ở đồ trang sức), đồ uống và thuốc lá (tăng 0,12% do nhu cầu dịp hè, Lễ Vu lan), thiết bị và đồ dùng gia đình (tăng 0,1%)…

Ở chiều ngược lại, chỉ số giá nhóm văn hóa, giải trí và du lịch giảm 0,13% trong tháng Chín. Bà Oanh cho biết nguyên nhân chính là các công ty du lịch đã chủ động triển khai chương trình khuyến mại giảm giá để kích cầu tiêu dùng, đặc biệt ở du lịch trọn gói.

Áp lực lạm từ y tế đến chi phí sinh hoạt

Đi sâu vào bức tranh tổng thể, CPI bình quân chín tháng tăng 3,27% so với cùng kỳ năm 2024, cho thấy những thách thức liên tục trong việc quản lý giá cả.

Cục Thống kê đã chỉ ra những nguyên nhân chính dẫn đến mức tăng này. Đứng đầu là chỉ số giá nhóm nhà ở, điện nước, chất đốt và vật liệu xây dựng, tăng 6,14% và làm CPI chung tăng tới 1,16 điểm phần trăm. Theo bà Nguyễn Thu Oanh, điều này xuất phát từ việc giá nhà ở thuê và giá vật liệu bảo dưỡng nhà ở tăng cao. Bên cạnh đó, chỉ số giá điện sinh hoạt cũng tăng 7,05% do nhu cầu sử dụng điện tăng cùng với hai đợt điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân của EVN vào tháng 10/2024 và tháng 5/2025".

Mặt khác, thực phẩm và dịch vụ ăn uống cũng là một gánh nặng đáng kể khi chỉ số giá nhóm này tăng 3,3%, đóng góp 1,11 điểm phần trăm vào CPI chung. Trong đó, thực phẩm tăng 3,59% với giá thịt lợn tăng tới 10,10%, mỡ ăn tăng 13,08%, nhóm ăn uống ngoài gia đình tăng 3,72% và lương thực tăng 0,69%.

Một yếu tố gây sốc khác là nhóm thuốc và dịch vụ y tế, tăng vọt 13,48% và làm CPI chung tăng 0,73 điểm phần trăm. Bà Oanh giải thích là do giá dịch vụ y tế được điều chỉnh theo Thông tư số 21/2024/TT-BYT ngày 17/10/2024 của Bộ Y tế. Bên cạnh đó, các nhóm khác như hàng hóa và dịch vụ khác (tăng 5,37%), thiết bị và đồ dùng gia đình (tăng 1,63%) và giáo dục (tăng 1,81% do điều chỉnh học phí) cũng góp phần vào mức tăng CPI chung.

Tuy nhiên, nền kinh tế cũng ghi nhận những yếu tố góp phần kiềm chế tốc độ tăng CPI trong chín tháng đầu năm 2025. Cụ thể, chỉ số giá nhóm giao thông giảm 2,9%, góp phần làm CPI giảm 0,28 điểm phần trăm, chủ yếu nhờ giá xăng dầu giảm 10,63%. Nhóm bưu chính, viễn thông cũng giảm 0,47% do giá điện thoại thế hệ cũ giảm, góp phần làm CPI giảm 0,01 điểm phần trăm.

Về lạm phát cơ bản, Cục Thống kê cho biết bình quân chín tháng, lạm phát cơ bản tăng 3,19% so với cùng kỳ năm trước. Mức này thấp hơn mức tăng 3,27% của CPI bình quân chung, chủ yếu do giá lương thực, thực phẩm tươi sống, năng lượng và các mặt hàng do Nhà nước quản lý như dịch vụ y tế và giáo dục - vốn là những yếu tố chính đẩy CPI tổng thể lên cao, lại thuộc nhóm được loại trừ trong danh mục tính lạm phát cơ bản.

Vàng và USD biến động

Ngoài các chỉ số về giá tiêu dùng, thị trường vàng và USD cũng ghi nhận nhiều biến động phức tạp trong chín tháng cùng với áp lực từ giá sản xuất.

Bà Nguyễn Thu Oanh cho biết giá vàng trong nước biến động cùng chiều với giá vàng thế giới. Đến ngày 29/9, bình quân giá vàng thế giới ở mức 3.688,38 USD/ounce, tăng 7,90% so với tháng Tám. Sự kiện Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (FED) giảm lãi suất điều hành xuống 4%-4,25% vào ngày 17/9 đã khiến đồng USD suy yếu, lợi suất trái phiếu giảm, qua đó làm gia tăng sức hấp dẫn của vàng.

"Bên cạnh đó, căng thẳng thương mại kéo dài, rủi ro địa chính trị gia tăng cùng kỳ vọng lạm phát vẫn hiện hữu đã thúc đẩy nhu cầu nắm giữ vàng như tài sản trú ẩn an toàn," bà Oanh phân tích.

Trong nước, chỉ số giá vàng tháng Chín tăng 6,53% so với tháng trước và bình quân chín tháng tăng tới 41,86% so với cùng kỳ năm trước.

Ngược lại, giá USD trong nước lại diễn biến ngược chiều với giá thế giới. Mặc dù chỉ số USD trên thị trường quốc tế giảm 0,65% do FED cắt giảm lãi suất, nhưng chỉ số giá USD trong nước của tháng Chín tăng 0,3% so với tháng Tám. Bình quân chín tháng, giá USD trong nước tăng 3,8% so với cùng kỳ năm trước.

"Nhu cầu ngoại tệ tăng phục vụ nhập khẩu hàng hóa cùng với yếu tố tâm lý giữ đồng tiền này của người dân trong bối cảnh Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nới lỏng chính sách tiền tệ, đã đẩy giá USD trong nước lên cao," bà Oanh lý giải.

Cục Thống kê cũng cho biết thêm về chỉ số giá sản xuất (PPI) trong 9 tháng. Trong bối cảnh, thị trường hàng hóa thế giới biến động do căng thẳng địa chính trị, điều chỉnh chính sách thương mại, kinh tế của các nước lớn, cùng với cuộc chiến Nga-Ukraine kéo dài và xung đột Trung Đông leo thang, đã gây ảnh hưởng tiêu cực tới kinh tế thế giới và gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong nước, mặc dù sản xuất hàng hóa và dịch vụ vẫn duy trì tăng trưởng, nhưng cũng chịu ảnh hưởng từ chi phí đầu vào, biến động tỷ giá và áp lực cạnh tranh.

Cụ thể, chỉ số giá sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản của chín tháng tăng 4,91%, sản phẩm công nghiệp tăng 2,23% (trong đó điện, khí đốt, nước nóng tăng 9,49%) và dịch vụ tăng 5,05%. Bên cạnh đó, chỉ số giá nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu dùng cho sản xuất cũng tăng 4,09%, phản ánh rõ nét áp lực từ chi phí đầu vào.