Thứ trưởng Bộ Tư pháp: Hoàn thiện pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc triển khai Chỉ thị số 30-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và trách nhiệm quản lý của Nhà nước đối với công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng vẫn còn bộc lộ một số tồn tại, hạn chế nhất định, đòi hỏi phải kịp thời hoàn thiện chính sách pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Chia sẻ cụ thể về sự cần thiết phải hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh cho biết, qua 5 năm triển khai Chỉ thị số 30-CT/TW, bên cạnh các kết quả đáng ghi nhận, việc quán triệt và triển khai Chỉ thị đã bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc.

Nổi lên là một số quy định pháp luật hiện hành chưa phù hợp với thực tiễn, đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung phù hợp với tư duy đổi mới về xây dựng pháp luật; một bộ phận người tiêu dùng, doanh nghiệp vẫn chưa chủ động tìm hiểu và tự giác tuân thủ pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Không những vậy, công tác phối hợp giữa các Bộ, ban, ngành, địa phương và các tổ chức chính trị-xã hội trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đôi khi vẫn còn thiếu đồng bộ, chưa thực sự chặt chẽ, dẫn đến hiệu quả chưa đạt được mức tối ưu... Những hạn chế, vướng mắc này đã và đang đặt ra nhiều thách thức mới, phức tạp đối với công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp, qua phản ánh của các phương tiện thông tin đại chúng, tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng... rất nhức nhối, diễn biến phức tạp, đặc biệt ở các sản phẩm thiết yếu như thuốc, sữa, thực phẩm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng. Vấn nạn này xuất hiện ngày càng tinh vi hơn, len lỏi vào thị trường qua nhiều kênh, đặt ra thách thức lớn cho công tác quản lý, giám sát và yêu cầu sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của hệ thống chính trị.

Trong mối quan hệ pháp luật, người tiêu dùng luôn ở thế yếu, thậm chí "đơn thương độc mã" so với doanh nghiệp, kể cả khi họ có nhận thức đầy đủ. Còn doanh nghiệp vì lợi ích, lợi nhuận của mình có thể bất chấp để không tuân thủ pháp luật, "bắt nạt" người tiêu dùng thông qua các hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng quá hạn sử dụng...

Trong khi đó, các chế tài đối với những hành vi sai phạm ảnh hưởng đến quyền lợi, sức khỏe, tính mạng... lại chưa đủ sức răn đe, nhất là đối với các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu và lợi dụng đối tượng người tiêu dùng yếu thế.

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh phân tích, sự phát triển nhanh chóng của khoa học, công nghệ, đặc biệt là kinh tế số và thương mại điện tử đã đem lại không gian mới cho sự phát triển nhưng có mặt trái là thêm một kênh lừa đảo người tiêu dùng nếu họ không được trang bị đủ kiến thức. Khi phát sinh vướng mắc hay muốn phản ánh kiến nghị về chất lượng hàng hóa giao dịch qua thương mại điện tử..., người tiêu dùng còn gặp nhiều khó khăn, thách thức.

Qua theo dõi sơ bộ của Bộ Tư pháp, trách nhiệm của các Bộ, ngành trong công tác này còn chưa rõ ràng. Hiện Bộ Công Thương chịu trách nhiệm chung trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nhưng bên cạnh đó còn có trách nhiệm của các Bộ chuyên ngành khác như Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Y tế...

Đặc biệt, việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đặt ra yêu cầu rà soát, xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của Ủy ban Nhân dân cấp xã trong tổ chức thực hiện quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đồng thời quy định các điều kiện bảo đảm để thực hiện hiệu quả công tác quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ở cấp cơ sở.

Để việc truyền thông về hoàn thiện chính sách pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh cho rằng, thời gian tới, cần chú trọng các bài viết phỏng vấn, ghi nhận ý kiến của đại diện các Bộ, ngành liên quan, các địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học và chính người tiêu dùng... về công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; làm rõ thực trạng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, qua đó đề xuất giải pháp hoàn thiện. Đặc biệt, bám sát việc thực hiện trách nhiệm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng của các cơ quan chức năng, phản ánh đầy đủ những diễn biến từ đời sống của người tiêu dùng để có đề xuất phản ứng chính sách kịp thời.

Chẳng hạn, có thể tổ chức thực hiện loạt bài phản ánh về hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng trong một số lĩnh vực "nóng" hiện nay, từ thực phẩm, dược phẩm, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật cho đến các sản phẩm liên quan trực tiếp đến sức khỏe của trẻ em, người cao tuổi đã gây ra tác hại trực tiếp, gián tiếp đến người tiêu dùng với doanh nghiệp chân chính và nền kinh tế, cũng như giống nòi dân tộc như thế nào. Đồng thời phân tích, làm rõ đâu là những nguyên nhân của vấn nạn này như sự hạn chế, bất cập của quy định pháp luật; việc quản lý nhà nước chưa hiệu quả, sự thiếu trách nhiệm trong tuân thủ pháp luật của chủ thể sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ; vấn đề tiếp cận thông tin, hiểu biết của người tiêu dùng...

Các bài viết cũng có thể phản ánh thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng để đánh giá tác động của việc xử lý vi phạm hành chính trong công tác này đã tương xứng chưa, đủ sức răn đe hay chưa. Cạnh đó, cũng cần những bài viết phân tích về trách nhiệm của doanh nghiệp trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số theo hướng tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển nhưng phải bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng...

"Nhiều tuyến bài chuyên sâu về chuyên đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sẽ mang lại nhiều hiệu ứng tích cực trong nâng cao nhận thức của người tiêu dùng, chủ thể sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ và việc thực hiện trách nhiệm của cơ quan Nhà nước trong hoàn thiện và tổ chức thực hiện pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo yêu cầu của Ban Bí thư tại Chỉ thị số 30-CT/TW," Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh khẳng định.