Điều chỉnh mức sinh linh hoạt, đặt phụ nữ, trẻ em làm trung tâm chính sách dân số

Ngày 17/12, tại Hà Nội, Bộ Y tế - cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo quốc gia về công tác dân số và phát triển - đã tổ chức Lễ mít tinh kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam (26/12) và Hội nghị tổng kết công tác dân số năm 2025, triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm 2026.

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh, trong năm 2025, công tác dân số tiếp tục nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước với nhiều chủ trương, chính sách quan trọng được ban hành.

Bộ Chính trị, Chính phủ và Quốc hội đã thông qua các nghị quyết, chương trình hành động nhằm cụ thể hóa định hướng chiến lược về dân số và phát triển, chăm sóc sức khỏe nhân dân giai đoạn 2026–2035, tạo nền tảng quan trọng để nâng cao chất lượng dân số, phục vụ phát triển kinh tế – xã hội bền vững.

Theo Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên, những năm qua, công tác dân số đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Tuy nhiên, thực tiễn vẫn đặt ra nhiều thách thức, trong đó nổi bật là sự chênh lệch mức sinh giữa các vùng, tình trạng mức sinh thấp kéo dài tại các đô thị, khu công nghiệp, trong khi một số địa bàn miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn mức sinh cao, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống chưa được khắc phục triệt để.

Cũng tại hội nghị, bà Nguyễn Hoàng Anh, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, khẳng định công tác dân số có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển bền vững của đất nước. Đầu tư cho dân số chính là đầu tư cho tương lai, bởi chất lượng dân số quyết định trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực, tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội, quốc phòng - an ninh và sự phát triển lâu dài của quốc gia.

Bà Nguyễn Hoàng Anh nhấn mạnh, trong bối cảnh Luật Dân số đã được Quốc hội thông qua, cùng với Chương trình mục tiêu quốc gia chăm sóc sức khỏe dân số và phát triển giai đoạn 2026–2035 và nhiều nghị quyết, kết luận quan trọng về bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân, cho thấy sự quan tâm rất lớn của Đảng và Nhà nước đối với công tác dân số hiện nay. 

Vì vậy, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của người dân về dân số và phát triển.

Trong đó, trọng tâm là tuyên truyền ý nghĩa của việc sinh đủ hai con, chăm sóc sức khỏe sinh sản, xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc; chú trọng nâng cao chất lượng dân số, quan tâm hơn đến phụ nữ, trẻ em, người cao tuổi; phát huy vai trò của thanh niên trong chuẩn bị tiền hôn nhân, xây dựng gia đình bền vững; đồng thời tăng cường trách nhiệm của các tổ chức đoàn thể trong triển khai các hoạt động dân số tại cơ sở.

Trong năm 2025, Bộ Y tế đã triển khai Kế hoạch hành động điều chỉnh mức sinh đến năm 2030; tổ chức Chiến dịch truyền thông lồng ghép cung cấp dịch vụ dân số – kế hoạch hóa gia đình phù hợp từng vùng mức sinh. Đồng thời, Bộ đã hoàn thiện Đề án sửa đổi, bổ sung Chương trình theo Nghị quyết số 68/NQ-CP, lấy ý kiến 8/9 bộ, ngành và toàn bộ 34 tỉnh, thành phố, trình Thủ tướng Chính phủ trong tháng 12/2025.

Về tổng tỷ suất sinh (TFR), so với năm 2024, có 20/34 tỉnh, thành phố tăng TFR, 13/34 địa phương giảm, riêng Khánh Hòa giữ nguyên. TPHCM tiếp tục là địa phương có mức sinh thấp nhất cả nước với 1,51 con/phụ nữ, trong khi Điện Biên có mức sinh cao nhất với 2,91 con/phụ nữ. Năm 2025, cả nước có 11 tỉnh có TFR dưới 2,0 con/phụ nữ và 19 tỉnh có TFR trên 2,2 con/phụ nữ.

Những con số này cho thấy xu hướng mức sinh đã có chuyển biến, song sự chênh lệch giữa các vùng miền vẫn còn lớn, đặt ra yêu cầu cần tiếp tục điều chỉnh chính sách dân số theo hướng linh hoạt, phù hợp với đặc thù từng địa phương.

Cùng với đó, nhiều tỉnh, thành phố đã ban hành nghị quyết của HĐND về công tác dân số trong tình hình mới; triển khai các chính sách hỗ trợ dịch vụ kế hoạch hóa gia đình, khuyến khích sinh đủ hai con ở vùng mức sinh thấp, giảm sinh con thứ ba ở vùng mức sinh cao. Một số địa phương đã áp dụng chính sách hỗ trợ phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, bước đầu góp phần cải thiện mức sinh trên địa bàn.