Độc đáo điệu múa bát của người Tày

Múa bát là điệu múa cổ của người Tày, được hình thành trong quá trình lao động sản xuất của đồng bào. Điệu múa bát có liên quan đến nghề dệt vải truyền thống của người Tày. Chiếc bát dùng để ươm tơ, nén tơ tằm, còn đôi đũa thực chất để khuấy đều tơ tằm được nén trong bát. 

Người làm phải đảo đều tay để cho những sợi tơ cuốn vào chiếc đũa. Động tác cứ như vậy lặp đi, lặp lại nhiều lần cho đến khi có đủ sợi tơ để dệt vải. Đây là một điệu múa đặc sắc được các thế hệ người Tày lưu giữ bằng hình thức truyền miệng và truyền dạy trực tiếp. 

Đến nay, các động tác múa vẫn gần như mang tính thống nhất, ít dị bản. Nhiều động tác múa mang ý nghĩa mô phỏng lại các động tác ươm tơ thủ công của bà con từ ngàn xưa, các hoạt động vật chất, sinh hoạt tinh thần hay Lễ mừng cơm mới của đồng bào Tày.

Với những nét đặc sắc này, múa bát của người Tày ở Bắc Kạn (nay là tỉnh Thái Nguyên) đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Lễ đón bằng công nhận đã được tổ chức tại sự kiện Tuần lễ du lịch - Di sản văn hóa Ba Bể năm 2022.

Dù vậy, việc bảo tồn điệu múa bát hiện cũng gặp một số khó khăn, như: Các hạt nhân văn nghệ và những người am hiểu về múa bát ở địa phương đã cao tuổi; người trẻ chưa quan tâm nhiều đến các giá trị văn hóa, nghệ thuật truyền thống… 

Trước thực trạng này, hiện nay, tại địa phương, nhiều tổ nhóm, câu lạc bộ văn nghệ được thành lập đã kết nối những người yêu thích múa bát để tổ chức giao lưu, sinh hoạt phục vụ các sự kiện văn hóa ở cơ sở, các phiên chợ, lễ hội, phục vụ khách du lịch tại địa phương… 

Ngoài ra, các điệu múa dân gian cũng được tổ chức truyền dạy trong một số trường phổ thông dân tộc nội trú, thí điểm thành lập các đội văn nghệ dân gian trong trường học.

Đặc biệt, khi đồng bào dân tộc Tày đã biết làm du lịch, múa bát đã trở thành điệu múa thể hiện lòng mến khách của đồng bào đối với du khách. Tại các homestay, nhà sàn hay trong những lễ hội xuân, những tiếng gõ nhịp nhàng của điệu múa bát trở thành thanh âm thể hiện khát vọng về một cuộc sống ấm no của đồng bào dân tộc Tày. 

Chị Nguyễn Duyên, chủ một homestay tại Thái Nguyên, chia sẻ: "Du khách đến đây rất thích thú với màn múa bát. Đạo cụ thể hiện trong điệu múa là những chiếc bát, đôi đũa được người dân dùng hằng ngày. 

Nhịp điệu và các động tác múa bát không khó, không cầu kỳ, bất kỳ ai từ già đến trẻ đều có thể tham gia và tạo nên sự lôi cuốn đối với người tham dự".

Ngày nay, nhiều phụ nữ dân tộc Tày nơi đây vẫn đang gìn giữ điệu múa cổ của cha ông và phát triển thành sản phẩm du lịch, quảng bá văn hóa truyền thống của dân tộc mình đến với du khách trong và ngoài nước, góp phần phát triển kinh tế-xã hội địa phương.