Du lịch đọc sách: Lật từng trang sách bằng trải nghiệm thực

Tại I'Brindellone, một nhà hàng kiểu Ý ở Florence, một nhóm người ngồi quanh bàn dài, tay nâng ly rượu vang và say sưa thảo luận về Still Life, một cuốn tiểu thuyết của Sarah Winman. Trên tường nhà hàng là những bức ảnh về trận lụt năm 1966 khiến 35 người thiệt mạng và nhiều tác phẩm nghệ thuật bị phá hủy. Winman từng dùng bữa tại đây, nhìn thấy những bức ảnh ấy và lấy cảm hứng để xây dựng câu chuyện của mình.

Nhiều người xa lạ đang tham gia chuyến du lịch đọc sách Books in Places (tạm dịch: Sách ở các địa điểm) - một phần của xu hướng nghỉ dưỡng mới, nơi đọc sách là hoạt động trung tâm thay vì tắm nắng, tham quan hay ăn uống. Không muốn chỉ vừa đọc sách vừa thư giãn bên hồ bơi, nhiều người chọn các kỳ nghỉ văn học có cấu trúc, kết hợp việc đọc và thảo luận sách với khám phá địa điểm. Điều đó tạo nên một trải nghiệm độc đáo: Vừa là kỳ nghỉ, vừa là câu lạc bộ sách, vừa là hành trình hòa nhập văn hóa.

Lyn Margerison tham gia Books in Places sau khi nhìn thấy quảng cáo trên Facebook. Trên đó là bức ảnh cuốn sách yêu thích của cô đặt trên bàn cạnh ly rượu vang, hướng ra quảng trường ở Florence, kèm câu hỏi "Bạn có thích đọc sách ở nơi bối cảnh của nó không?". Ngay lập tức cô bị cuốn hút.

Từ đó, Margerison đã đến Florence, Budapest và nhiều địa điểm khác. Với cô, đây là sự kết hợp hoàn hảo giữa đam mê đọc sách và du lịch. "Tôi luôn thích tìm đọc một cuốn sách gắn với nơi mình đang đến. Một kỳ nghỉ đọc sách còn cho tôi cơ hội chia sẻ trải nghiệm với những người cùng chí hướng. Tôi trở về không chỉ với niềm hứng khởi mới dành cho sách và du lịch, mà còn với một danh sách dài thêm những cuốn cần đọc".

Xu hướng đang bùng nổ

Books in Places ra đời năm 2023 từ ý tưởng của Paul Wright. Ban đầu, đó chỉ là cách để anh cùng nhóm bạn trong câu lạc bộ sách ở Anh có thêm lý do đi chơi xa. Nhưng hiện tại, Wright đã tổ chức các chuyến đi cuối tuần trong nước, tới Bồ Đào Nha, Crete, Ai Cập, Ý và nhiều điểm đến khác. Tất cả đều tập trung vào việc đọc sách ngay tại bối cảnh của tác phẩm.

"Địa điểm là cốt lõi của mọi thứ. Khi bạn đi qua cùng những con phố, ngồi dưới ánh sáng, nếm món ăn mà nhân vật từng trải nghiệm, câu chuyện trở nên sống động hơn nhiều so với việc chỉ đọc những con chữ trên trang giấy", Wright nhấn mạnh.

Trong các chuyến du lịch đọc sách, độc giả có thể bước vào tác phẩm To kill a Mockingbird (tựa Việt: Giết con chim nhại) của Harper Lee ở Monroeville, Alabama; khám phá những địa điểm ở Jamaica, nơi Ian Fleming viết Dr. No; hay dạo qua tàn tích Spinalonga ở Crete, nguồn cảm hứng cho tiểu thuyết The Island của Victoria Hislop.

Theo khảo sát năm 2025 của công cụ tìm kiếm du lịch KAYAK, gần một nửa du khách Anh chọn điểm đến dựa trên mức độ phù hợp cho việc đọc và học. Con số này tăng lên 60% ở thế hệ Millennials, phản ánh một xu hướng rộng lớn hơn: 89% du khách coi du lịch là cơ hội "đầu tư cho bản thân" thay vì chỉ nghỉ ngơi. Future Market Insights ước tính ngành du lịch văn học đạt giá trị 2,4 tỷ USD vào năm ngoái và có thể chạm mốc 3,3 tỷ USD vào năm 2034.

Không gian và cộng đồng mới

Tại Anh, Ladies Who Lit (tạm dịch: Những người phụ nữ thắp sáng) do Megan Christopher sáng lập đang mở ra một hướng tiếp cận mới cho văn hóa đọc: Những kỳ tĩnh tâm dành riêng cho phụ nữ và độc giả phi nhị nguyên giới (không xác định giới tính). Theo Christopher, vì phần lớn cộng đồng yêu sách vốn là phụ nữ, những chuyến đi này trở thành không gian mở rộng để chia sẻ, kết nối và hỗ trợ lẫn nhau.

Khác với các chương trình văn học thường nặng tính học thuật, Ladies Who Lit coi việc đọc như một phương tiện giao lưu văn hóa. Người tham dự có thể dành hàng giờ thảnh thơi bên hồ bơi hoặc trong nhà kiểu nông thôn, rồi cùng nhau thưởng thức bữa tối hoặc xem phim có chủ đề văn học.

Mỗi chuyến đi đều có một "cuốn sách" để thảo luận chung, nhưng không ai bị áp lực phải theo sát. Khách được khuyến khích theo đuổi danh sách đọc cá nhân và trao đổi gợi ý cho nhau. Từ ăn uống, di chuyển đến lịch trình, mọi lo toan thường nhật đều được gỡ bỏ, nhường chỗ cho sự tĩnh lặng, suy ngẫm và niềm vui đọc sách như một nghi thức văn hóa. "Họ thực sự có thể thư giãn. Điều đó, với nhiều phụ nữ vốn quen gánh trách nhiệm quyết định cho người khác, là một xa xỉ hiếm có", Christopher nói.

Ở New York, Page Break đưa ra một trải nghiệm khác. Trong suốt 1 tuần, mọi người tham gia cùng cam kết đọc duy nhất 1 cuốn tiểu thuyết. Các buổi sinh hoạt diễn ra theo nhịp đọc to từng trích đoạn, dừng lại để thảo luận nhân vật và chủ đề, rồi kết thúc bằng một bữa tiệc thịnh soạn được lấy cảm hứng từ chính tác phẩm.

Người sáng lập Mikey Friedman gọi đây là "phép màu của việc đọc cùng nhau". Ông lý giải, trong 20 năm đầu đời, đọc to là điều quen thuộc - cha mẹ đọc cho con nghe, thầy cô đọc trong lớp học. Tuy nhiên khi trưởng thành, việc đọc thường trở thành hoạt động riêng tư, trên tàu điện ngầm, bên bãi biển hay trước giờ ngủ.

"Nghiên cứu cho thấy đọc to giúp cải thiện trí nhớ, khả năng hiểu và tăng cường kết nối xã hội. Tôi chứng kiến điều đó trong mỗi chuyến đi, chỉ cần vài trang được đọc lên, bầu không khí lập tức thay đổi. Căng thẳng tan biến, rào cản bị gỡ bỏ, và những người xa lạ nhanh chóng trở thành một cộng đồng", Friedman nói.

Đọc sách là một nghi thức

Các kỳ nghỉ đọc sách đang nổi lên như một nhánh trực tiếp của những trào lưu văn học đương đại: Sự phát triển của các câu lạc bộ sách, mức bùng nổ của BookTok trên mạng xã hội và sức hút ngày càng lớn của các lễ hội văn học. Độc giả ngày nay không còn thỏa mãn với việc đọc sách bên hồ bơi; họ muốn biến việc đọc thành một nghi thức, một cánh cổng mở ra cách nhìn mới mẻ về thế giới.

Nhiều người giờ đây đang lựa chọn vừa chèo thuyền trên sông Nile vừa đọc Death on the Nile của Agatha Christie, dạo bước qua phố St Malo trong khi thảo luận về All the Light We Cannot See của Anthony Doerr hay theo dấu chân nhà săn tìm hóa thạch Mary Anning ở Lyme Regis trong Remarkable Creatures của Tracy Chevalier.

Nhà văn Jeanette Winterson từng ví von: "Sách giống như những cánh cửa; khi một cánh cửa mở ra, một thế giới mới đang chờ đợi". Với những chuyến nghỉ dưỡng đọc sách, độc giả thực sự bước qua "cánh cửa" đó, bước vào thế giới mới của tình bạn, sự tò mò và những khám phá chung.