Giải pháp thiết thực hỗ trợ phụ nữ và trẻ em vùng dân tộc thiểu số, miền núi

PV: Thưa PGS.TS Hồ Xuân Quang, ông có thể cho biết bức tranh tổng thể về những vấn đề xã hội cấp thiết hiện nay đối với phụ nữ và trẻ em vùng dân tộc thiểu số, miền núi tỉnh Gia Lai?

PGS.TS Hồ Xuân Quang: Trong thời gian qua, bên cạnh một số kết quả tích cực trong việc triển khai Dự án 8 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, thì tại Gia Lai vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề xã hội cấp thiết liên quan đến phụ nữ và trẻ em.

Cụ thể, đời sống vật chất và sinh kế cho phụ nữ và trẻ em còn rất nhiều khó khăn. Tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số tại tỉnh Bình Định khi chưa sáp nhập vào tỉnh Gia Lai chiếm tới 40,21% tổng số hộ đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) toàn tỉnh vào cuối năm 2023. 

Trẻ em sống trong hộ gia đình nghèo và cận nghèo là gần 18.509 em - là con số đáng lo ngại. Kinh tế khó khăn cũng là nguyên nhân dẫn đến bạo lực gia đình, tảo hôn, trẻ em bỏ học.

Một vấn đề nhức nhối khác là nạn tảo hôn. Dù có xu hướng giảm nhưng vẫn còn nhiều trường hợp. Năm 2022 toàn tỉnh Bình Định cũ có 37 trường hợp, năm 2023 tăng lên 49 trường hợp. Nhiều nguyên nhân dẫn tới tảo hôn bao gồm: Nhận thức hạn chế về luật pháp, áp lực từ gia đình về việc "an cư" và việc các em kết nối tình cảm qua mạng xã hội dẫn tới mang thai ngoài ý muốn.

Đáng lo hơn, nạn tự tử trong đồng bào DTTS vẫn diễn ra, chủ yếu liên quan đến lối sống khép kín, bộc trực và ảnh hưởng của rượu. Trong năm 2023 tại ba huyện miền núi, có 8 trường hợp tự tử được ghi nhận. 

Tình trạng trọng nam khinh nữ, bạo lực gia đình, trẻ em tử vong do tai nạn thương tích, đuối nước, và trẻ em nghỉ học sớm cũng vẫn tiếp tục xảy ra.

PV: Vậy tỉnh Gia Lai đã đạt được những kết quả gì trong việc thúc đẩy bình đẳng giới và hỗ trợ phụ nữ, trẻ em vùng dân tộc thiểu số, miền núi, thưa ông?

PGS.TS Hồ Xuân Quang: Có thể thấy rằng tỉnh Gia Lai đã có những chuyển biến tích cực trong triển khai Dự án 8 và các chương trình liên quan.

Thứ nhất, tỉnh đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, xóa bỏ định kiến giới và các hủ tục. Hình thành các tổ truyền thông cộng đồng gồm những người có uy tín, được tập huấn bài bản về kỹ năng viết tin, tuyên truyền, sử dụng mạng xã hội. 

Tỉnh cũng tổ chức diễu hành, truyền thông sân khấu, các cuộc thi sáng tác sản phẩm truyền thông về bình đẳng giới.

Thứ hai, các mô hình hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế được xây dựng như "Địa chỉ tin cậy cộng đồng", "Phiên chợ cấp tỉnh", và các lớp tập huấn khoa học - công nghệ nhằm nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ.

Thứ ba, Bình Định (cũ) đã tổ chức các câu lạc bộ "Thủ lĩnh của sự thay đổi" và các lớp tập huấn, đối thoại chính sách nhằm thúc đẩy vai trò lãnh đạo của phụ nữ và trẻ em gái.

Thứ tư, công tác chăm sóc, giáo dục trẻ em vùng dân tộc thiếu số và miền núi được đặc biệt quan tâm. Tỉnh đã đầu tư hệ thống trường lớp, y tế, phổ biến kỹ năng sống, bảo vệ trẻ em, hỗ trợ trẻ em khuyết tật, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt...

 PV: Trước những vấn đề tồn tại như tảo hôn, tự tử, trọng nam khinh nữ…, ông đề xuất những giải pháp cụ thể nào để giải quyết?

PGS.TS Hồ Xuân Quang: Chúng tôi đã đề xuất một số nhóm giải pháp chính, mang tính thiết thực và khả thi:

1. Đẩy mạnh tuyên truyền, vận động thay đổi "nếp nghĩ, cách làm", góp phần xóa bỏ các định kiến và khuôn mẫu giới trong gia đình và cộng đồng. Tăng cường tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng truyền thông, viết bài, xây dựng thông điệp. Phối hợp với nhà trường về giáo dục giới tính, phòng tránh mang thai ngoài ý muốn.

2. Tăng cường xây dựng, nhân rộng các mô hình thực tiễn như "Địa chỉ tin cậy", "Phiên chợ cấp tỉnh", mô hình sinh kế, tổ hợp tác do phụ nữ làm chủ. Phát triển không gian văn hóa truyền thống, quảng bá sản phẩm thủ công của phụ nữ DTTS.

3. Đảm bảo sự tham gia thực chất của phụ nữ và trẻ em, bằng cách tổ chức các cuộc đối thoại chính sách, tọa đàm, mô hình tiểu phẩm giáo dục về giới, tổ chức CLB phụ nữ tự tin, tạo môi trường để phụ nữ lên tiếng và đóng vai trò phản biện xã hội.

4. Bồi dưỡng kiến thức bình đẳng giới, kỹ năng lồng ghép giới cho cán bộ chính quyền, trưởng bản, người có uy tín. Đồng thời, triển khai các quy hoạch, kế hoạch hành động cụ thể như Quyết định 3149/QĐ-UBND hay 3257/QĐ-UBND về xử lý tảo hôn, phát huy vai trò lực lượng nòng cốt DTTS.

5. Tiếp tục triển khai Đề án 938, hỗ trợ phụ nữ tham gia giải quyết các vấn đề xã hội có liên quan. Cụ thể là bồi dưỡng cán bộ nữ, nâng cao năng lực thống kê dữ liệu bạo lực giới và trẻ em.

PV: Còn riêng đối với trẻ em vùng dân tộc thiểu số miền núi - nhóm rất dễ bị tổn thương, đâu là định hướng của ông trong việc bảo vệ và phát triển toàn diện các em?

PGS.TS Hồ Xuân Quang: Công tác trẻ em cần phải đặt trọng tâm vào phòng ngừa từ gốc và tạo môi trường sống an toàn, thân thiện, phát triển toàn diện. Tôi xin nêu một số định hướng chính:

-Thứ nhất, triển khai sâu rộng các chương trình hành động vì trẻ em giai đoạn 2021–2030, đặc biệt là chăm sóc sức khỏe tâm thần, hỗ trợ trẻ em mồ côi, trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS, đuối nước, thương tích...

-Thứ hai, truyền thông, giáo dục pháp luật về quyền trẻ em đến tận thôn, bản; kết hợp xây dựng môi trường sống an toàn, tăng cường kỹ năng sống, kỹ năng sinh tồn, phòng chống xâm hại tình dục, phòng ngừa vi phạm pháp luật ở trẻ vị thành niên.

- Thứ ba, phối hợp nhiều ngành để phát hiện sớm trẻ có nguy cơ rơi vào hoàn cảnh đặc biệt, trẻ em bỏ học sớm… từ đó có các hỗ trợ, can thiệp kịp thời. Tổ chức các hoạt động văn hóa - thể thao phù hợp với lứa tuổi, tạo sân chơi lành mạnh và gắn kết cộng đồng.

Mục tiêu lâu dài là đảm bảo mọi trẻ em đều được sống an toàn, học tập đầy đủ, vui chơi lành mạnh và phát triển toàn diện cả thể chất, trí tuệ, tinh thần.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!