Gìn giữ dân ca Mông trước nguy cơ mai một trong đời sống cộng đồng

Sự phát triển mạnh mẽ của đời sống xã hội đã cuốn đi nhiều nét văn hóa truyền thống, thay vào đó là sự du nhập, giao thoa các nét văn hóa mới vào các cộng đồng người dân tộc thiểu số - Đây là một xu hướng phát triển chung trong bối cảnh hiện nay. Nhiều địa phương đã có những kế hoạch phát triển vừa du nhập nét văn hóa mới, nhưng vẫn lưu giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc ở địa phương. Xã Đức Long, tỉnh Cao Bằng là một điển hình trong việc gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống cộng đồng.

Đã có thời điểm, nhiều giá trị văn hóa truyền thống của người Mông đen ở xã Đức Long tưởng như bị biến mất khỏi cộng đồng, đặc biệt là các làn điệu dân ca truyền thống, khi mà giới trẻ lớn lên đều không thuộc các bài hát dân ca, không còn quan tâm học hỏi các bài hát dân ca truyền thống của tộc người. Thay vào đó, họ thường hướng đến các bài hát mới, với phong cách thể hiện trẻ trung, phù hợp với thị hiếu thời đại.

Theo chia sẻ của bà Vi Thị Nhao, cách đây khoảng hơn chục năm, nhiều bạn trẻ người Mông ở địa phương không còn tha thiết với các làn điệu dân ca truyền thống của dân tộc. Nếu trước đây, vào các dịp lễ, Tết, các buổi sinh hoạt cộng đồng, chị em phụ nữ, nam giới đều có những màn hát dân ca giao lưu với nhau thì ngày này không còn nhiều người quan tâm, khiến các bài hát dân ca chỉ còn một số ít người lớn tuổi biết đến.

Rất may là từ năm 2020, chính quyền địa phương và ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch, tích cực đẩy mạnh tuyên truyền vận động người dân tham gia bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa mang đậm bản sắc tộc người. Phong trào tập luyện, hát dân ca tại xã Đức Long mới giữ được cho đến ngày nay.

Để làm được việc này, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Cao Bằng đã liên tục đẩy mạnh công tác sưu tầm, thống kê và bảo tồn di sản văn hóa, tập trung vào việc đánh giá hiện trạng các di sản của các dân tộc thiểu số để xác định những giá trị còn giữ được và những giá trị có nguy cơ mai một hoặc đã mất. Mục tiêu là để xây dựng cơ sở dữ liệu khoa học, từ đó xây dựng quy hoạch bảo vệ và phát huy hiệu quả các di sản, đồng thời gắn kết chặt chẽ với mục tiêu phát triển du lịch bền vững của tỉnh.

Nhờ vào chương trình đó, UBND xã Đức Long đã triển khai xây dựng kế hoạch bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc trên địa bàn quản lý, với sự nỗ lực vào cuộc, vừa tuyên truyền, vừa vận động người dân địa phương tích cực tham gia gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống. Cho đến nay, UBND xã Đức Long đã đạt được nhiều thành tựu khá ấn tượng. Hầu hết các thôn bản đều có đội văn nghệ, Câu lạc bộ dân ca, dân vũ. Vào những dịp có sự kiện tại địa phương, đều không thể thiếu các màn biểu diễn văn hóa, văn nghệ sôi động.

Nhiều bạn trẻ người Mông ở xã Đức Long, tỉnh Cao Bằng, tỏ ra thích thú khi được tham gia các lớp truyền dạy văn hóa truyền thống

Ông Dương Văn Chính, Trưởng ban công tác mặt trận thôn Ka Liệng, cho biết: "Không chỉ tuyên truyền giáo dục cho thế hệ trẻ việc gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống, mà ngay cả trong các chương trình sự kiện lễ, Tết, hội, chúng tôi cũng lồng ghép các tiết mục văn hóa văn nghệ, đặc biệt là các làn điệu dân ca của dân tộc mình. Từ đó khơi dậy sự yêu thích, trách nhiệm phải gìn giữ, phải tập luyện để giữ bản sắc dân tộc, nâng cao lòng tự hào của mỗi thành viên trong cộng đồng. Người lớn tuổi dạy cho người trẻ, người biết sẽ chia sẻ cho người chưa biết, rồi mỗi thôn bản đều thành lập các đội văn nghệ của địa phương, với sự đa dạng về lứa tuổi. Nhờ đó, phong trào văn hóa văn nghệ ở các thôn bản của người Mông đen xã Đức Long ngày càng phát triển sôi nổi”.

Dù mới 14 tuổi, nhưng nhờ được người lớn trong cộng đồng truyền dạy các giá trị văn hóa truyền thống, em Trịnh Gia Linh ở thôn Ka Liệng đã thuộc hàng chục bài dân ca truyền thống của người dân tộc Mông và nhiều bài dân vũ. Hiện Gia Linh cũng là thành viên trẻ trong Câu lạc bộ dân ca, dân vũ của thôn, mỗi khi có sự kiện diễn ra ở địa phương cô bé đều góp mặt biểu diễn.

Trịnh Gia Linh, cho biết: “Trước đó em không thuộc bài dân ca nào của dân tộc mình, nhưng sau khi tham gia đội văn nghệ thôn bản em đã thuộc hàng chục bài dân ca, sẵn sàng tham gia biểu diễn bất cứ khi nào có cơ hội. Em rất tự hào vì đã góp phần nhỏ bé vào việc gìn giữ vốn văn hóa truyền thống của dân tộc mình”.

Cho đến nay, phong trào gìn giữ dân ca nói riêng, văn hóa truyền thống nói chung của đồng bào dân tộc Mông đen trên địa bàn xã Đức Long đã trở thành thói quen, thành hoạt động thường xuyên trong cộng đồng. Nhờ đó, vốn dân ca truyền thống đã từng bị mai một đã được phục dựng và lan tỏa rộng rãi trong đời sống cộng đồng.