Giữ dòng nước thiêng, bảo tồn tiếng chiêng của buôn làng

Đây là sự kiện nằm trong khuôn khổ Hoạt động tổ chức bảo tồn, phát huy Lễ cúng bến nước của dân tộc M'Nông tại xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng nhằm triển khai hiệu quả Dự án 6 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025, đồng thời cụ thể hóa chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng.

Buổi truyền dạy có sự tham gia đông đảo của các nghệ nhân có am hiểu sâu sắc về văn hóa truyền thống và những học viên là người đồng bào M'nông.

Tái hiện những di sản văn hóa quý giá

Những ngày chuẩn bị cho hoạt động tái hiện lễ cúng bến nước được tổ chức tại xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng, thời gian như chậm lại. Tiếng chiêng vang lên giữa núi rừng, hòa cùng những điệu nhảy múa xoang truyền thống đưa người tham gia trở về với không gian văn hóa đã gắn bó ngàn đời với đồng bào M'nông. 

Với nghệ nhân N'Du Ha Biêng (59 tuổi), tiếng cồng chiêng tựa như linh hồn của buôn làng mà ông đang sinh sống: "Trong ngày lễ hội, chỉ cần có tiếng cồng chiêng thôi là làng bản đã khác liền. Nó làm cho đời sống tinh thần của bà con sôi động hơn".

Là một trong những phong tục lâu đời và đặc sắc của người M'Nông ở Tây Nguyên, lễ cúng bến nước không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn giáo dục cho con cháu người M'Nông ý thức bảo vệ nguồn nước, bảo vệ rừng và môi trường sinh thái. Đồng thời, tạ ơn thần nước về kết quả mùa màng và sự may mắn trong năm cũ; cầu mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt, cầu sức khỏe và sự no đủ cho mọi nhà trong buôn làng

Tuy nhiên, theo các nghệ nhân, trong một thời gian dài, lễ cúng bến nước đã không còn được thực hành thường xuyên, thậm chí có nơi gần như bị lãng quên.

"Nhiều năm liền trong làng không còn tổ chức lễ này. Có người còn chưa từng nghe tới. Đến khi có hoạt động tái hiện này, chúng tôi thấy rất mừng vì do hoàn cảnh đời sống mà đã để nó rơi vào quên lãng quá lâu", ông N'Du Ha Biêng tâm sự. 

Với những người đồng bào như ông N'Du Ha Biêng, việc tái hiện lễ cúng bến nước không chỉ là tái hiện nghi thức, mà còn là dịp để cộng đồng nhìn lại những giá trị văn hóa đã từng là di sản.

Nỗ lực bảo tồn giá trị tinh thần giữa cuộc sống mưu sinh

Theo ông Cil Nếu (60 tuổi), chủ nhiệm Câu lạc bộ Cồng chiêng, phần lớn bà con M'Nông ở Đam Rông 4 vẫn sống bằng nghề làm nông, trồng cà phê, làm rẫy. Cuộc sống còn nhiều khó khăn khiến việc dành thời gian cho sinh hoạt văn hóa không phải lúc nào cũng dễ dàng.

"Bà con lo cái ăn cái mặc trước. Nhưng khi được tạo điều kiện về tinh thần và cơ sở vật chất, mọi người vẫn sẵn sàng bỏ công sức để giữ gìn những gì ông bà để lại. 

Hiện nay, do ảnh hưởng của nhiều yếu tố, nhiều bạn trẻ chưa hiểu hết giá trị của văn hóa truyền thống. Vì vậy, chúng tôi rất mong chính quyền địa phương, nhà trường xây dựng các chương trình dài hơi, đưa văn hóa dân gian vào sinh hoạt học đường, tạo điều kiện cho các em được tiếp cận, trải nghiệm, từ đó tự nhận thức được sự quý báu của di sản cha ông", ông Cil Nếu chia sẻ.

Theo ông Cil Nếu, nếu văn hóa không được thực hành thường xuyên, không được đưa vào đời sống, thì di sản sẽ dần mất đi. Chính vì vậy, việc thành lập và duy trì các câu lạc bộ cồng chiêng được xem là cách để văn hóa "sống" cùng cộng đồng, chứ không chỉ tồn tại trong sách vở.

Trong Lễ cúng bến nước, không chỉ có những nghệ nhân lớn tuổi. Misa, một người trẻ M'Nông, cũng góp mặt bằng những công việc thầm lặng: cùng các chị, các mẹ chuẩn bị lễ vật, đạo cụ cho nghi lễ. "Ông bà, ba mẹ tôi nói lễ cúng bến nước là lễ cảm ơn thần nước, rất linh thiêng với đồng bào M'Nông. Vì vậy, tôi rất tự hào về văn hóa này của dân tộc mình", Misa chia sẻ.