Góp ý Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng XIV: Kiến nghị xây dựng "Cơ chế phản hồi chính sách xã hội"

Làm sâu sắc thêm tính dân chủ trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

GS.TS. Phan Trung Lý, Ủy viên UBTƯ MTTQ Việt Nam, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, bày tỏ sự tán thành với kết cấu đổi mới và tầm nhìn chiến lược của Dự thảo Báo cáo chính trị, đặc biệt là việc tích hợp nội dung của 3 văn kiện lớn, tạo nên tư duy tổng thể, xuyên suốt. Ông đánh giá cao sự khẳng định về bản lĩnh tự chủ, tự cường, tự tin của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên hội nhập sâu rộng và chuyển đổi số toàn cầu. Những mục tiêu đột phá về kinh tế - xã hội, các quan điểm mới về phát triển văn hóa, con người, giáo dục, khoa học - công nghệ, cùng với việc hoàn thiện thể chế kinh tế theo định hướng xã hội chủ nghĩa đều nhận được sự đồng tình cao. Tuy nhiên, Giáo sư cũng góp ý chủ đề Đại hội nên khái quát và cô đọng hơn để thuận lợi cho việc quán triệt và thực hiện.

Tâm điểm trong góp ý của GS.TS. Phan Trung Lý là yêu cầu phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong giám sát, phản biện xã hội, coi đây là yêu cầu phát triển căn bản đáp ứng Kỷ nguyên mới. Ông nhấn mạnh rằng việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc và phát huy vai trò của Mặt trận không chỉ là vấn đề chính trị - xã hội, mà còn là yêu cầu thể chế căn bản để bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân được thực hiện thực chất, thông qua giám sát, phản biện xã hội và kiến nghị chính sách.

Để hiện thực hóa vai trò này, Giáo sư đề xuất một loạt các giải pháp mang tính đột phá về thể chế, đưa giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận trở thành cơ chế quyền lực mềm trong hệ thống chính trị. Ông khẳng định giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận không phải là "phụ trợ" hay hình thức, mà là một hình thức giám sát quyền lực của nhân dân được Hiến pháp và các Nghị quyết của Bộ Chính trị xác lập. Do đó, Văn kiện nên bổ sung định hướng xây dựng cơ chế pháp lý rõ ràng, ổn định, có tính bắt buộc để các cơ quan nhà nước, tổ chức Đảng, chính quyền các cấp có trách nhiệm tiếp thu, giải trình kết quả giám sát và phản biện của Mặt trận Tổ quốc.

GS.TS. Phan Trung Lý cũng đề nghị nâng cấp khuôn khổ pháp lý hiện hành thông qua việc sửa đổi Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam 2015 và các nghị định hướng dẫn, nhằm xác định cụ thể thẩm quyền, quy trình, tiêu chuẩn và trách nhiệm giải trình sau giám sát, phản biện. Đặc biệt, ông kiến nghị xây dựng "Cơ chế phản hồi chính sách xã hội" theo hướng các ý kiến của Mặt trận phải được đưa vào quy trình soạn thảo, thẩm định và đánh giá chính sách, luật pháp của Nhà nước. Điều này khẳng định mạnh mẽ sự cần thiết phải có giám sát, phản biện xã hội và coi đây là một cơ chế bắt buộc quan trọng thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa trong điều kiện Đảng là Đảng duy nhất lãnh đạo và cầm quyền.

Bên cạnh việc thể chế hóa, GS.TS. Phan Trung Lý cũng đề xuất đổi mới nội dung và phương thức giám sát theo hướng hiện đại, dữ liệu số và dựa trên bằng chứng. Hoạt động giám sát không thể dừng ở hình thức "báo cáo" hay "nêu vấn đề", mà phải trở thành hoạt động khoa học, chuyên nghiệp, có căn cứ dữ liệu. Cần đẩy mạnh chuyển đổi số công tác giám sát, phản biện xã hội, xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về ý kiến, kiến nghị của nhân dân do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì, kết nối với các bộ, ngành, địa phương. Ứng dụng phân tích dữ liệu xã hội, công nghệ AI và nền tảng tương tác công dân số sẽ tạo điều kiện để người dân tham gia phản ánh, giám sát trực tiếp, công khai, minh bạch.

Cuối cùng, ông Phan Trung Lý nhấn mạnh việc xây dựng cơ chế phối hợp đồng bộ giữa Mặt trận và các cơ quan trong hệ thống chính trị. Cần thiết lập Quy chế phối hợp ba bên giữa Mặt trận Tổ quốc - Quốc hội - Chính phủ về giám sát chính sách, chương trình phát triển kinh tế - xã hội, nhất là các lĩnh vực liên quan trực tiếp đến quyền lợi nhân dân như đất đai, môi trường, an sinh xã hội. Ông cũng đề nghị thí điểm cơ chế báo cáo giải trình bắt buộc của cơ quan Nhà nước về kết quả thực hiện kiến nghị, phản biện của Mặt trận. Để quy tụ trí tuệ nhân dân, cần xây dựng "Mạng lưới phản biện xã hội nhân dân", huy động đội ngũ chuyên gia độc lập, nhà khoa học tham gia tư vấn, giám sát chính sách.

Văn hóa là nền tảng tinh thần và quyền lực phát triển

Tiếp cận Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV từ giác độ văn hóa, TS. Nguyễn Viết Chức, Ủy viên UBTƯ MTTQ Việt Nam, bày tỏ sự tán thành với việc Văn kiện được tích hợp cả 3 nội dung quan trọng là Báo cáo chính trị, Báo cáo kinh tế - xã hội với vấn đề xây dựng Đảng. Ông nhấn mạnh tư tưởng lớn "Con người là trung tâm của sự phát triển" được thể hiện ngay trong cấu trúc của dự thảo Văn kiện.

Theo quan niệm văn hóa là nhân văn, là con người, thì văn hóa có mặt trong tất cả các nội dung, các lĩnh vực trong chiến lược phát triển, bởi chiến lược phát triển và mục tiêu phát triển đều do con người và vì con người. Dự thảo Văn kiện lần này đã thể hiện được tinh thần đổi mới đó trên cơ sở kế thừa và phát huy quan điểm văn hóa là nền tảng tinh thần xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Trong tình hình mới hiện nay, MTTQ Việt Nam mở rộng khi trở thành mái nhà chung của 5 tổ chức chính trị - xã hội có bề dày truyền thống trong hệ thống chính trị đó là Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội LHPN Việt Nam, Tổng LĐLĐ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam thì vị trí vai trò của MTTQ Việt Nam càng đặc biệt quan trọng trong hệ thống chính trị. Với vị thế ấy, yêu cầu văn hóa càng cao hơn, toàn diện hơn để có hiệu quả hơn trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Vì lẽ đó, TS. Nguyễn Viết Chức kiến nghị Văn kiện Đại hội Đảng XIV cần đánh giá, khẳng định một lần nữa, vị trí, vai trò đặc biệt của MTTQ Việt Nam trong hệ thống chính trị. Điều này sẽ làm cơ sở để MTTQ Việt Nam hoạt động có hiệu quả cao hơn, tiếp tục phát huy vai trò là cầu nối vững chắc giữa Đảng và Nhân dân. Thậm chí, ông còn đề xuất sau Đại hội, Trung ương khóa XIV cần ra nghị quyết chuyên đề về công tác MTTQ Việt Nam trong thời kỳ mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.