Hiểu đúng về vai trò giới

Vai trò giới được hiểu là sự phân công trách nhiệm, nghĩa vụ hoặc những công việc mà các giới khác nhau thực hiện trong gia đình, cộng đồng, cơ quan hay tổ chức.

Vai trò giới cũng bao hàm các hành vi ứng xử mà xã hội mong đợi khi người đó là nam và nữ trong các mối quan hệ xã hội. Sự phân công lao động cho nam hay nữ thường có xu hướng dựa vào đặc điểm giới tính.

Việc được trải nghiệm hoặc làm nhiều hơn ở loại hình công việc hoặc vai trò nào đó sẽ giúp nam hoặc nữ có nhiều kinh nghiệm hơn giới còn lại. Mặt khác, việc đảm nhận công việc hoặc vai trò khác nhau thường có ảnh hưởng đến vị thế và cơ hội của mỗi giới và thậm chí ảnh hưởng đến chất lượng sống của họ.

Khi xem xét vai trò giới chính là xem xét sự giống và khác nhau trong thực hiện công việc của nam và nữ ở 3 vai trò gồm (1) vai trò sản xuất, (2) vai trò tái sản xuất và (3) vai trò cộng đồng.

Vai trò sản xuất

Vai trò sản xuất là các hoạt động làm ra sản phẩm, hàng hóa hoặc dịch vụ để tiêu dùng và trao đổi thương mại. Đây là những hoạt động tạo ra thu nhập và được trả công.

Cả phụ nữ và nam giới đều tham gia vào các hoạt động sản xuất, tuy nhiên, do định kiến xã hội nên mức độ tham gia của nam và nữ không giống nhau; giá trị công việc và đóng góp của nam và nữ cũng không được nhìn nhận như nhau. Xã hội thường coi trọng và đánh giá cao vai trò này hơn các vai trò khác (ví dụ: đánh giá cao vai trò sản xuất và coi thường vai trò tái sản xuất hoặc vai trò cộng đồng).

Vai trò tái sản xuất

Vai trò tái sản xuất là các hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng, dạy dỗ hoặc nghỉ ngơi, vui chơi, giải trí giúp tái tạo sức khỏe và sản xuất dân số bao gồm các công việc chăm sóc gia đình, nuôi dạy và chăm sóc con cái, nấu ăn, dọn dẹp, giặt giũ, chăm sóc sức khỏe các thành viên gia đình…

Đây là những hoạt động thiết yếu đối với cuộc sống con người, đảm bảo sự phát triển bền vững của dân số và lực lượng lao động; tiêu tốn nhiều thời gian nhưng không tạo ra thu nhập, vì vậy mà ít khi được coi là "công việc thực sự", được làm miễn phí, không được các nhà kinh tế tính đến giá trị đóng góp cho nền kinh tế.

Xã hội thường không coi trọng và đánh giá cao vai trò này. Hầu hết phụ nữ và trẻ gái đang là người đảm nhận các công việc này trong gia đình.

Vai trò cộng đồng

Vai trò cộng đồng là những hoạt động mà cả nam và nữ tham gia trong cộng đồng vì mục đích duy trì và phát triển bền vững cộng đồng. Công việc cộng đồng có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển văn hóa tinh thần và thúc đẩy mối quan hệ liên kết gắn bó trong cộng đồng.

Các hoạt động này thường được thực hiện theo tinh thần tự nguyện và không được trả công. Sự tham gia của nam và nữ ở vai trò này có sự khác biệt giữa các vùng miền. Cả nam và nữ đều có khả năng tham gia vào cả ba loại vai trò trên.

Tuy nhiên, với quan niệm truyền thống hiện nay, phụ nữ hầu như đều phải đảm nhiệm chính trong vai trò tái sản xuất, đồng thời cũng tham gia vai trò sản xuất như nam giới. Điều này tạo nên gánh nặng cho phụ nữ do không có sự chia sẻ từ phía nam giới. Sự hiểu biết sâu sắc về vai trò giới ở từng vùng miền giúp chúng ta hiểu được sự tham gia giống và khác nhau của nam và nữ trong từng nhóm vai trò cụ thể và trên cơ sở đó có thể thiết kế các hoạt động phù hợp để giúp mỗi giới có thể phát huy tối đa kinh nghiệm, kiến thức và kỹ năng của mình.

Đồng thời thúc đẩy cơ chế cùng chia sẻ và hỗ trợ lẫn nhau giữa các giới để cùng thực hiện tốt các vai trò được phân công. Cách tiếp cận này sẽ góp phần giảm sự bất bình đẳng trong phân công lao động dựa trên cơ sở giới và thu hút được sự tham gia hiệu quả của tất cả các giới.