Hình ảnh bệnh sởi qua các giai đoạn và cách phân biệt phát ban do sởi với bệnh lý khác

Bệnh sởi đặc trưng với các nốt phát ban do sởi, xảy ra sự xâm nhập của loại virus Polinosa morbillarum, thuộc họ paramyxovirus. Bệnh sởi có phạm vi lây truyền có thể mạnh hơn cả bệnh cúm và thủy đậu với nguy cơ 90% những người ở gần người bị nhiễm bệnh và không miễn dịch với virus sẽ mắc bệnh.

Bệnh sởi có nhiều giai đoạn lây nhiễm, diễn ra trong khoảng hai đến ba tuần. Thời gian ủ bệnh, hoặc thời gian giữa lúc tiếp xúc với bệnh và các triệu chứng bắt đầu, thường là một đến hai tuần. Các triệu chứng sau đó phát triển theo từng giai đoạn, kéo dài tổng cộng khoảng 10 ngày. Quá trình phục hồi cũng diễn ra theo từng giai đoạn. Bệnh sởi ở trẻ em và người lớn sẽ có các triệu chứng tương tự nhau.

Do vậy việc nắm được rõ hình ảnh bệnh sởi bao gồm cả các nốt phát ban do sởi qua các giai đoạn là rất quan trọng. Điều trị kịp thời có thể giúp giảm nguy cơ mắc các vấn đề nghiêm trọng.

Các biến chứng bệnh sởi có thể kể đến như: Mù lòa, viêm não, viêm màng não, viêm tủy cấp, tiêu chảy nghiêm trọng và mất nước, nhiễm trùng thứ phát, viêm phổi và các nhiễm trùng đường hô hấp khác hoặc tử vong. Đối với phụ nữ mang thai, mắc sởi trong thai kỳ có thể gây sảy thai, sinh non hoặc suy dinh dưỡng ở trẻ sau sinh.

1. Hình ảnh các nốt phát ban do sởi qua các giai đoạn bệnh

Bệnh sởi thường được chia thành 3 giai đoạn, bắt đầu từ thời gian ủ bệnh tới giai đoạn tiền triệu (7 - 14 ngày), giai đoạn phát ban và giai đoạn phục hồi. Trong đó đặc trưng của mỗi giai đoạn bao gồm các dấu hiệu sớm của bệnh sởi và sự xuất hiện của các nội ban (còn gọi là hạt koplik) ở giai đoạn tiền triệu và các nốt phát ban do sởi. Cụ thể:

- Dấu hiệu sớm của bệnh sởi

Các dấu hiệu sớm của bệnh sởi thường xuất hiện từ 10 - 14 ngày sau khi tiếp xúc với virus sởi. Các triệu chứng ban đầu xuất hiện trong 1 - 4 ngày trước khi các phát ban do sởi bùng phát. Theo Very Well Health, các dấu hiệu này bao gồm: Sốt cao (có thể lên tới 40 độ C), sổ mũi, ho, viêm kết mạc (còn gọi là đau mắt đỏ) kèm chảy nước mắt, tiêu chảy và viêm tai. Đây chính là giai đoạn dễ gây nhầm lẫn với nhiều bệnh nhiễm trùng khác.

- Các hạt koplik (nội ban)

Sau 2 - 3 ngày thì các hạt koplik sẽ xuất hiện rất nhanh ở niêm mạc má phía bên trong miệng hoặc ngang răng hàm. Khoảng 80% người mắc bệnh sởi đều có sự xuất hiện của các nội ban này, do vậy mà các hạt koplik cũng là triệu chứng đặc trưng của bệnh sởi.

Các hạt koplik (nội ban) trong bệnh sởi trước khi phát ban vào ngày thứ ba của bệnh (Ảnh: CDC)

Hạt koplik xuất hiện dưới dạng các đốm nổi màu vàng hoặc màu trắng xanh. Các hạt koplik có kích thước khoảng 2mm - 3mm với nền xung huyết. Các hạt koplik sẽ mờ dần khi các triệu chứng sởi khác biến mất.

- Phát ban do sởi

Các nốt phát ban do sởi là triệu chứng bệnh sởi nổi bật nhất, xuất hiện khoảng 3 - 5 ngày sau khi các triệu chứng đầu tiên bắt đầu. Tuy vậy phát ban do sởi có thể không gặp ở người bị suy giảm miễn dịch, trẻ sơ sinh vẫn còn kháng thể từ mẹ hoặc người được tiêm immunoglobulin trước khi bị phát ban.

Các nốt ban sởi có dạng dát sẩn, gồ lên trên bề mặt da người bệnh mà không gây đau, hầu như không ngứa và không sưng mủ. Thường thì ban sởi sẽ mọc theo thứ tự, bắt đầu từ vùng đầu, mặt, cổ rồi tới vùng ngực, lưng, cánh tay và cuối cùng là ban sởi mọc ở bụng, mông, đùi và xuống chân, bàn chân thành các mảng loang lổ. Trong giai đoạn phát ban, người bệnh có thể bị sốt cao đột ngột lên tới 40 - 41 độ C.

Phát ban do sởi (Ảnh: CDC)

Cho tới khi các nốt ban sởi mọc tới chân, người bệnh sẽ hết sốt và có hiện tượng "bay sởi" - nghĩa là các nốt ban sởi lặn dần.

Hình ảnh phát ban do sởi dạng sẩn trên mặt trẻ (Ảnh: CDC)

Phát ban do sởi kéo dài bao lâu?

Quá trình phát ban sởi có thể kéo dài khoảng 7 ngày. Khi ban sởi lặn có thể để lại những vết thâm trên da, gọi là dấu hiệu “vằn da hổ” kéo dài khoảng 10 ngày nữa.

Hình ảnh phát ban trên da do sởi sau 3 ngày (Ảnh: CDC)

2. Cách phân biệt phát ban do sởi với bệnh lý dễ nhầm lẫn khác

Phát ban da không chỉ gặp ở bệnh sởi mà còn có thể gặp ở các bệnh như sốt phát ban, thủy đậu, rubella, bệnh tay chân miệng,... Một số bệnh nhiễm trùng khác có thể biểu hiện với các triệu chứng và phát ban tương tự như bệnh sởi bao gồm:

- Bệnh rubella

Là một bệnh truyền nhiễm do một loại virus khác với virus gây bệnh sởi. Phát ban rubella bắt đầu bằng phát ban nhẹ với các đốm hồng hoặc đỏ nhạt. Đầu tiên, phát ban xuất hiện trên mặt và lan ra các bộ phận khác của cơ thể, kéo dài khoảng ba ngày nhưng không có quy luật mọc rõ ràng như phát ban do sởi.

Các nốt phát ban trong bệnh rubella có hình tròn hoặc hình bầu dục, đường kính ban từ 1 - 2mm, mọc theo từng đám hoặc mọc riêng lẻ. Trong vòng 24 giờ từ những nốt phát ban đầu tiên, nốt ban sẽ phát triển toàn thân.

Trước khi phát ban xuất hiện thì khoảng 1 - 5 ngày bệnh nhân bị rubella có thể bị: Sốt nhẹ khoảng 38 độ, đau khớp, đau họng, chảy nước mũi trong, đau đầu, viêm kết mạc nhẹ và sưng hạch bạch huyết (hay gặp ở các vị trí như bẹn, cổ, vùng xương chẩm. Hạch có đặc điểm sờ đau và có thể tự hết sau khi các nốt ban trên cơ thể bay đi hết).

- Bệnh ban đào (Roseola, còn gọi là sốt phát ban)

Bệnh gây nóng sốt trên 39,4 độ C và là bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ. Bệnh ban đào ở trẻ em thường nổi các ban đỏ nhỏ trên da sau cơn sốt. Trong khi một số nốt ban có màu đỏ thì số khác có thể có vòng trắng bao xung quanh, các nốt này có kích thước từ 1 - 5 mm.

Các phát ban này bắt đầu từ vùng ngực, lưng, bụng, sang cổ tay và cánh tay, hình thành các bọc nước màu đỏ, số lượng từ vài chục đến hàng trăm. Phát ban có thể lan xuống chân và lên mặt, tùy tình trạng. Bị sốt phát ban bao giờ lặn cũng tùy thuộc vào từng cá nhân nhưng thường là sau 5 - 7 ngày.

Khác với sởi, phát ban do sốt phát ban biến mất mà không để lại dấu vết gì trên da, trừ trường hợp nốt ban hở bị nhiễm khuẩn có thể dẫn tới hình thành sẹo.

- Bệnh tay - chân - miệng

Bệnh tay - chân - miệng (HFMD) là một bệnh truyền nhiễm do virus thuộc họ enterovirus gây ra, bao gồm Coxsackievirus. Mặc dù bệnh tay - chân - miệng phổ biến nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi, nhưng bệnh cũng có thể ảnh hưởng đến thanh thiếu niên và người lớn.

Các triệu chứng bệnh tay - chân - miệng xuất hiện từ 3 - 7 ngày sau khi tiếp xúc với virus gây bệnh. Đặc trưng là phát ban tại miệng, bàn tay, bàn chân và đôi khi là phát ban ở cả mông.

Phát ban ở miệng (niêm mạc má, lợi, lưỡi) có đường kính từ 2 - 3 mm, vỡ nhanh và tạo thành các vết loét khiến người bệnh bị tăng tiết nước bọt, khó khăn khi nhai nuốt do đau nhức. Phát ban trên da (bàn tay, bàn chân) là nốt phẳng hoặc các bóng nước kích thước từ 2 - 10 mm màu xám, có hình bầu dục lồi lên trên da, khi sờ vào có cảm giác cộm lên nhưng ấn vào lại không đau. Với phát ban tay chân miệng trên mông và đầu gối có thể xuất hiện trên nền hồng ban.

Sau 3 - 5 ngày bệnh luii thì các vết ban có thể để lại vết thâm, sau đó mờ dần, hiếm khi bị loét hay bị bội nhiễm.

- Thủy đậu

Thủy đậu là một bệnh truyền nhiễm cao do virus varicella-zoster gây ra. Các triệu chứng ban đầu của bệnh thủy đậu có thể bao gồm đau đầu, đau họng hoặc đau bụng và sốt từ 38,3 - 38,9 độ C khoảng vài ngày.

Phát ban do thủy đậu thường xuất hiện trong vòng 10 - 21 ngày sau khi tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh. Phát ban bao gồm 250 đến 500 mụn nước ngứa, chứa đầy dịch, bùng phát theo mô hình sau:

+ Các đợt phát ban đầu tiên xuất hiện ở mặt, giữa thân hoặc da đầu.

+ Sau một hoặc hai ngày, các mụn nước đầu tiên sẽ chuyển sang màu đục và vỡ ra, sau đó các mụn nước mới hình thành trong miệng, âm đạo và trên mí mắt.

+ Sau khi mụn nước vỡ, chúng sẽ để lại vết loét hở, đóng vảy và tạo thành vảy khô màu nâu.

+ Tất cả các mụn nước thường sẽ đóng vảy trong vòng một tuần.

- Bệnh ban đỏ nhiễm khuẩn (bệnh thứ năm)

Ban đỏ nhiễm khuẩn là một bệnh lý do virus thường gặp ở trẻ em từ 5 - 15 tuổi do Parvovirus B19, thuộc họ Parvoviridae gây ra. Bệnh thường lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp như tiếp xúc với người bệnh khi hắt hơi, sổ mũi hoặc tay chạm tay sau đó lại đưa lên đường hô hấp.

Triệu chứng đầu tiên là phát ban rõ rệt khiến má trẻ đỏ bừng, trông giống như bị đánh vào má tương phản lại với vùng da nhợt nhạt ở xung quanh miệng. Một vài ngày sau, một mảng phát ban đỏ nhạt thứ hai xuất hiện và lan ra thân, cánh tay và chân. Ở giai đoạn cuối, phát ban có hình dạng giống như lưới và kéo dài khoảng 1 - 3 tuần. Tình trạng phát ban có thể trở nên nghiêm trọng hơn khi tiếp xúc với nước quá nóng hoặc nước quá lạnh hay tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời.

Ngoài ra, Parvovirus B19 còn gây ra hội chứng ngứa có mẩn ở vùng tay chân đi găng và tất (papular purpuric gloves and socks syndrome - PPGSS), gây tổn thương dạng sẩn, nốt hoặc chấm xuất huyết giới hạn ở vùng bàn tay, bàn chân và thường kèm sốt hoặc tổn thương họng, đường sinh dục.

- Sốt tinh hồng nhiệt (Scarlet Fever)

Còn gọi là bệnh sốt Scarlet, là bệnh nhiễm trùng cấp tính của viêm amidan hoặc nhiễm trùng da gây ra bởi vi khuẩn liên cầu tan huyết nhóm A hoặc đôi khi là do tụ cầu vàng gây ra. Phát ban xảy ra khi vi khuẩn giải phóng độc tố gây ra triệu chứng này.

Đặc trưng của bệnh sốt tinh hồng nhiệt là sự xuất hiện các nốt chấm ban màu đỏ, hồng, bóng, bao phủ khắp toàn bộ cơ thể sau 12 - 48 giờ sốt. Vị trí ban đầu tiên sẽ là vùng dưới tai, ngực, cổ, nách, háng rồi lan dần ra các vùng khác của cơ thể trong vòng 24 giờ tiếp theo. Các vết ban có dạng nhỏ, thô, bóng, đồng đều, có nơi tập trung thành các mảng. Sau khi thương tổn da lan rộng khắp cơ thể, khi sờ vào sẽ có cảm giác thô ráp như đang sờ vào giấy nhám. Da bong tróc khi phát ban mờ đi giống như khi bị bỏng nắng.

Nhìn chung, phát ban do sởi là triệu chứng phổ biến của virus sởi. Mặc dù không phổ biến và có thể tự khỏi, nhưng bệnh sởi có thể gây ra những rủi ro nghiêm trọng cho sức khỏe của bất kỳ ai chưa được tiêm vaccine phòng bệnh. Ngoài ra, do dấu hiệu phát ban dễ nhầm lẫn nên bất kỳ ai bị sốt và phát ban không rõ nguyên nhân đều nên được bác sĩ kiểm tra sớm. Chẩn đoán sớm có thể giúp điều trị kịp thời để giảm các triệu chứng và nguy cơ mắc các vấn đề nghiêm trọng.