Khi cả bản người Dao Tiền "bắt tay" làm du lịch

Chất mộc mạc làm nên sức hút

Ẩn mình giữa núi rừng Hòa Bình, xóm Sưng thuộc xã Cao Sơn, huyện Đà Bắc (Hòa Bình) tách biệt hoàn toàn khỏi sự ồn ào, khói bụi phố thị. Nằm dưới chân ngọn núi Biều hùng vĩ, xóm Sưng có khí hậu mát mẻ quanh năm. Từ một làng thuần nông, xóm Sưng đã mạnh dạn chuyển mình từ năm 2017, phát triển du lịch dựa trên những giá trị văn hóa Dao Tiền được bảo tồn nguyên vẹn và cảnh sắc thiên nhiên hoang sơ, thơ mộng.

Chị Bàn Thị Hải, thành viên ban điều phối du lịch cộng đồng xóm Sưng, chia sẻ: "Khách nước ngoài rất thích đến trải nghiệm tại xóm Sưng bởi vì ở trên này vẫn giữ được văn hóa cũng như truyền thống của người Dao nguyên vẹn. Đó là những nét đặc trưng, đặc thù mà không phải nơi nào cũng có".

Xóm Sưng là nơi sinh sống của 78 hộ dân tộc Dao Tiền. Du khách đến đây không chỉ được chiêm ngưỡng những nếp nhà truyền thống lợp mái lá cọ, mà còn được trải nghiệm trực tiếp các nghề thủ công tinh xảo như se chỉ dệt vải, thêu thùa, in hoa văn sáp ong trên vải, đan lát mây tre, hay làm giấy Dó.

Những hoạt động như cùng người dân làm giấy Dó, vẽ sáp ong trên vải đã trở thành những điểm nhấn thú vị, thu hút du khách, đặc biệt là du khách quốc tế, những người luôn tìm kiếm trải nghiệm văn hóa chân thực.

Bên cạnh đó, dịch vụ tắm lá thuốc, ngâm chân bằng lá thuốc của người Dao cũng là một trải nghiệm độc đáo, giúp du khách thư giãn và phục hồi năng lượng sau những hành trình khám phá. Chị Hải hào hứng chia sẻ những hình ảnh du khách Tây và ta cùng trải nghiệm vẽ sáp ong, hay thậm chí tham gia đi làm đồi, lợp nhà, làm ruộng… với người dân, cho thấy sự gắn kết và trải nghiệm sâu sắc mà xóm Sưng mang lại.

Ẩm thực cũng là một phần không thể thiếu của trải nghiệm tại Sưng. Các món ăn đậm phong vị núi rừng như rau đồ, gà đồi, cá suối, xôi nếp nương, măng rừng, rượu cần và "rượu hoẵng" (rượu gạo truyền thống của người Dao) đều được chế biến từ nguyên liệu bản địa, tươi ngon, mang đến những dư vị khó quên.

Chị Bàn Thị Hải cho biết, để phát triển du lịch cộng đồng, xóm Sưng đã thành lập một ban điều phối từ tháng 9/2022, với sự hỗ trợ từ tổ chức AOP (một tổ chức quốc tế hỗ trợ các cộng đồng, đặc biệt là dân tộc thiểu số và phụ nữ, tại Việt Nam, thông qua các chương trình về nước sạch, vệ sinh, biến đổi khí hậu, quản trị, và sinh kế).

Ban điều phối này gồm 7 thành viên, chia thành hai nhóm gồm nhóm triển khai (do những người trẻ như chị Hải đảm nhiệm, có nhiệm vụ điều phối và quản lý công việc, khách du lịch) và nhóm cố vấn (gồm 4 người già am hiểu văn hóa như ông Lý Hồng Minh, ông Lý Hồng Si, ông Lý Văn Nghĩa – trưởng xóm, ông Lý Văn Xuân – những người có kinh nghiệm để cố vấn cho khách và các hoạt động văn hóa).

Chị Hải cho biết, bên AOP đã hỗ trợ tập huấn về cách vận hành nhóm, cách tiếp khách, tổ chức ăn uống, lưu trú. Hiện xóm có 3 hộ làm lưu trú cộng đồng (Homestay) và 4 hộ cung cấp phòng riêng cho khách. Theo số liệu thống kê, từ năm 2017 đến nay, lượng khách đến với xóm Sưng không ngừng tăng lên từng năm và mang lại nguồn thu đáng kể cho các hộ dân người Dao Tiền nơi này.

Vẫn còn nhiều thách thức

Bên cạnh những mặt tích cực, du lịch xóm Sưng vẫn còn đối mặt với nhiều hạn chế. Nỗi trăn trở lớn nhất của chị Hải cũng như người dân địa phương chính là vấn đề giao thông. "Nhiều khách đến đây họ nói rằng, trở ngại nhất là cung đường vào xóm Sưng, đường xấu và hẹp. Họ đi cảm thấy không được an toàn", chị Hải chia sẻ.

Mặc dù đã có đường bê tông từ năm 2017 nhưng theo chị Hải, con đường này vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu, đặc biệt là với lượng khách ngày càng tăng. Hơn nữa, do địa hình miền núi hay sạt trượt nên nhiều đoạn nay đã xuống cấp. Chị Hải tin rằng, "nếu có đường đẹp, đường tốt vào đây du lịch xóm Sưng sẽ phát triển tốt hơn nhiều".

Ngoài ra, mặc dù hầu hết các hộ dân đều tham gia vào các tổ nhóm dịch vụ du lịch (như tổ lưu trú, tổ xe ôm, tổ dược liệu, tổ văn nghệ, tổ giấy Dó, tổ thổ cẩm, tổ hướng dẫn viên...), nhưng du lịch vẫn chưa thực sự là nguồn thu nhập chính và bền vững cho bà con.

Chị Hải thừa nhận: "Cũng đã có nhiều thay đổi kể từ khi xóm làm du lịch nhưng không hẳn là thay đổi cuộc sống của bà con vì là chưa phải là nguồn thu lớn, chỉ là làm thời vụ". Thu nhập từ hoạt động du lịch hiện tại chủ yếu mang tính chất hỗ trợ, động viên cho các thành viên ban điều phối và các hộ tham gia, chưa đủ để tạo ra sự đột phá về kinh tế.

Xóm Sưng có vị trí đầy tiềm năng với văn hóa Dao Tiền đặc sắc và cảnh quan rất đẹp, khí hậu mát mẻ mà thiên nhiên ban tặng. Theo chị Hải, để du lịch cộng đồng xóm Sưng phát triển mạnh mẽ và bền vững hơn nữa, việc đầu tư nâng cấp hạ tầng giao thông là yếu tố then chốt. Một con đường rộng rãi, an toàn sẽ thu hút nhiều du khách hơn và tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển, giao thương.

Bên cạnh đó, cần có những chính sách, chương trình đào tạo chuyên sâu hơn, giúp người dân nâng cao kỹ năng quản lý, tiếp thị, và đa dạng hóa sản phẩm du lịch. Chuyển đổi từ "làm thời vụ" sang một ngành kinh tế chính, tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho bà con, là mục tiêu cần được hướng tới.

"Xuất thân là những nông dân rồi chuyển sang làm du lịch, tiếng Anh là hạn chế rất lớn. Ngay bản thân tôi cũng không biết giao tiếp tốt với khách mà phải nhờ google dịch. Ngoài ra, nhiều kỹ năng về quản lý, điều phối tôi và các hộ dân tự mày mò tìm hiểu do đó không thể tránh được những thiếu sót", chị Hải chia sẻ.

Nữ điều phối du lịch cộng đồng xóm Sưng mong muốn nhận được sự quan tâm hơn nữa từ các cấp, ngành của tỉnh Hòa Bình như việc đầu tư cơ sở hạ tầng, mở các lớp tấp huấn cho người dân… có như vậy xóm Sưng hoàn toàn có thể vượt qua những thách thức hiện tại, tiếp tục phát huy bản sắc độc đáo, trở thành một điểm đến du lịch cộng đồng kiểu mẫu, mang lại cuộc sống ấm no và tươi sáng hơn cho người Dao Tiền nơi đây.