"Mạch ngầm" thuốc lá điện tử: (Bài cuối) Thủ thuật giao hàng tinh vi và lỗ hổng quản lý

Những cuốc xe trong bóng tối

Tôi biết Long (26 tuổi) qua một người bạn giới thiệu. Cậu khá ngại ngần, không muốn nhắc lại quãng thời gian từng tham gia vận chuyển (ship) thuốc lá điện tử "chui". Phải trò chuyện nhiều lần, tôi mới thuyết phục được Long chia sẻ. Chúng tôi hẹn nhau ở một quán cà phê nhỏ ven đường. "Lúc đó em thất nghiệp. Anh Thành - người anh quen biết nhiều năm rủ về chạy "ship" thuốc lá điện tử cho anh ấy, mỗi ngày có thể kiếm hơn triệu bạc. Đang lúc khó khăn nên em xiêu lòng ngay", Long mở đầu câu chuyện.

Theo lời Long, ông chủ Thành rất có tiếng trong giới kinh doanh thuốc lá điện tử ở Hà Nội. Thời hoàng kim, anh ta có gần chục cửa hàng rải rác ở nhiều quận (cũ). Khách mua đông, lợi nhuận cực lớn. Thế nhưng sau khi có lệnh cấm thuốc lá điện tử, toàn bộ cửa hàng buộc phải đóng cửa, nhiều hợp đồng thuê mặt bằng còn dài hạn khiến Thành chịu thiệt hại nặng nề. Hàng tồn chất cao, phân nửa phải bán tháo cho các đầu mối khác, số còn lại Thành chuyển hướng sang bán online. 

Dù doanh thu không còn "khủng" như trước nhưng lợi nhuận vẫn ở mức "một vốn bốn lời". Để vận hành, Thành duy trì đội "shipper" ruột gồm 3 người thân quen, trong đó có Long. "Anh Thành không bao giờ thuê người lạ. Chỉ cần một mắt xích sơ hở, cả đường dây có thể bị lộ. Kể cả bạn của em giới thiệu, anh ấy cũng gạt đi", Long kể.

Khi đội "ship" ruột bận rộn, Thành mới đặt đơn qua các ứng dụng công nghệ. Lúc này, những chiêu trò ngụy trang tinh vi được triển khai. Những chiếc pod, tinh dầu được bọc chống sốc hoặc cho vào hộp nhỏ, dán nhãn là lăn nách, xi đánh giày, máy cạo râu… để qua mặt "shipper" lẫn lực lượng chức năng. "Anh Thành có dặn chúng em, nếu chẳng may bị kiểm tra, chỉ việc nhận là hàng mua về sử dụng. Nếu bị phạt, về sẽ được anh bồi thường", Long nói.

Chưa dừng lại ở đó, thủ đoạn của Thành còn thể hiện ở khâu giao nhận. Long được dặn, khi giao đơn phải quan sát xung quanh, nếu thấy có người bám theo thì tuyệt đối không quay lại kho. Trường hợp đặt vận chuyển hàng qua ứng dụng, địa chỉ cũng chỉ dừng cách kho khoảng trăm mét.

Một ngày làm việc của Long thường bắt đầu từ 9h sáng, kéo dài tới tận khuya. "Đa số là đơn hỏa tốc. Một đơn được trả từ 35 nghìn đến 70 nghìn đồng, tuỳ quãng đường xa hay gần", Long kể rồi quay sang hỏi tôi: "Anh nghĩ mà xem, một shipper chạy cả ngày cũng bỏ túi được cả triệu bạc, vậy thì anh chủ kiếm được bao nhiêu trong khi mặt hàng đem lại lợi nhuận khủng?".

Tiền kiếm được dễ dàng khiến Long bị cuốn vào guồng quay công việc. Thế nhưng kèm theo đó là cảm giác phập phồng, căng thẳng trong từng chuyến xe. "Xe máy phải lắp đủ gương chiếu hậu, ăn mặc kín đáo, không được phép gây chú ý. Đi đường lúc nào cũng trong tâm thế lo sợ, nhất là buổi tối, đi qua cung đường có lực lượng chức năng đang làm. Có "shipper" còn bỏ tiền mua áo đồng phục của tài xế công nghệ để nguỵ trang", Long kể lại.

Sau vài tháng, mệt mỏi và lo lắng dồn nén, Long nhận ra đồng tiền kiếm được dễ dàng nhưng đổi lại là cả sự bình yên của bản thân và gia đình. Một lần ngồi một mình trong quán nước ven đường, nhìn thấy cảnh một người bị lực lượng chức năng dừng xe kiểm tra, Long bất giác rùng mình nghĩ đến viễn cảnh chính mình trong tình huống ấy. 

Đó là khoảnh khắc khiến Long quyết định dừng lại, tìm một công việc mới, lương thấp nhưng an toàn hơn. "Em coi đó như một bài học. Cái nghề này tưởng dễ mà đầy rủi ro. Nếu cứ bám trụ, sớm muộn cũng có ngày em sập cùng cái kho ấy", Long thở dài.

Cửa hàng thuốc lá điện tử "biến hình"

Câu chuyện của Long chỉ là một lát cắt trong bức tranh rộng hơn. Thực tế, thuốc lá điện tử vẫn được bán công khai trên mạng xã hội. Dù đã có những vụ triệt phá đường dây buôn bán quy mô lớn nhưng thị trường này vẫn hoạt động nhộn nhịp. Chỉ cần vài thao tác gõ từ khóa "thuốc lá điện tử" trên Facebook, hàng loạt kết quả hiện ra: nhóm kín, fanpage, tài khoản cá nhân.

Bên cạnh một số nhóm đã buộc phải dừng hoạt động, vẫn còn nhiều nhóm khác với quy mô hàng chục nghìn thành viên ngang nhiên tồn tại, giao dịch sôi nổi như chưa hề có lệnh cấm. "Nhóm pod vape" hơn 27,8 nghìn thành viên; "Pod 1 lần" có 14,5 nghìn thành viên; "Vape - pod giá rẻ" hơn 12 nghìn. Các bài đăng hình ảnh kho hàng xếp đầy thùng carton, bảng giá chi tiết từng mẫu mã. 

Cùng với đó là những hình ảnh giao hàng tận tay khách hay "khoe" bill chuyển khoản để thu hút người mua. Người bán hầu hết giấu mặt, còn số điện thoại, Zalo thì công khai, sẵn sàng tư vấn, nhận ship hỏa tốc 24/24, cho khách kiểm hàng rồi mới thanh toán.

Không dừng lại ở Facebook, hoạt động mua bán còn lan sang Telegram. Trong nhóm "Khách vip em Béo" với gần 1.000 thành viên, trưởng nhóm liên tục cập nhật danh mục sản phẩm, bảng giá, hình ảnh và cam kết uy tín. Các bài đăng xuất hiện nhộn nhịp như trong một cửa hàng trực tuyến hợp pháp, trong khi thực chất đó là nơi giao dịch mặt hàng cấm.

Đáng lo ngại hơn cả là việc nhiều tài khoản, nhóm công khai rao bán "pod chill", một loại thuốc lá điện tử có pha chất ma túy tổng hợp. Khi tiếp cận một tài khoản có tên "Hoàng Anh Chil", chúng tôi được mời chào bằng những slogan (khẩu hiệu) đầy kích thích: "Tổng kho chill Hà Nội; sỉ lẻ lớn nhất miền Bắc; hai hơi quên sầu,…". Người này gửi hình ảnh các loại Beab, Arcee, Super…, báo giá từ 750 nghìn đến 800 nghìn đồng, kèm lời cam kết "hai hơi không phê, "đi cảnh" không đẹp trả lại, em hoàn tiền". 

Nhiều tài khoản khác cũng tung ra đủ loại mẫu mã với cái tên sang chảnh như Royal, Luxury... Những lời chào mời ấy đánh thẳng vào tâm lý hiếu kỳ, ham trải nghiệm của một bộ phận giới trẻ. Thế nhưng, cũng chính trên mạng xã hội, không ít clip ghi lại cảnh các thanh niên sau khi sử dụng thuốc lá điện tử chứa ma túy đã rơi vào trạng thái co giật, la hét, thậm chí sùi bọt mép.

Cần lấp đầy khoảng trống pháp lý

Luật sư Đặng Thành Chung, Giám đốc Công ty Luật TNHH An Ninh, cho biết dù Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 173/2024/QH15 cấm sản xuất, kinh doanh và sử dụng thuốc lá điện tử từ ngày 1/1/2025 nhưng hiện tại, các quy định và chế tài xử phạt cụ thể vẫn chưa được ban hành. Nguyên nhân của sự chậm trễ này là do thuốc lá điện tử là một sản phẩm mới, khác với thuốc lá truyền thống. Khi du nhập vào Việt Nam, các cơ quan chức năng chưa có đủ thời gian và quy chuẩn kỹ thuật để đánh giá tác hại cũng như thống nhất quan điểm quản lý.

Để khắc phục tình trạng này, luật sư Đặng Thành Chung kiến nghị Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiện hệ thống pháp luật. Trước hết, cần vận dụng các quy định hiện có về xử phạt hành vi buôn bán hàng cấm theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP và truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 190 Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, về lâu dài, cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế và ban hành các quy định rõ ràng, cụ thể hơn. 

Đồng thời, cần tăng cường quản lý, kiểm soát chặt chẽ tại các cửa khẩu, biên giới để ngăn chặn hàng nhập lậu. Các lực lượng chức năng như công an, lực lượng quản lý thị trường cần có biện pháp mạnh để kiểm tra, xử phạt các điểm bán nội địa và người sử dụng. Đặc biệt, các nền tảng mạng xã hội cũng cần được yêu cầu xóa bỏ các quảng cáo và giao dịch online về thuốc lá điện tử.