Nét duyên chợ biển Cửa Lò

Gói ghém sự tử tế

Trời chưa kịp rạng, chợ hải sản Cửa Lò đã bắt đầu rộn ràng. Từ khắp các ngả đường đổ về, tiếng xe chở cá, tiếng gọi nhau í ới giữa các sạp hàng, tiếng cười nói rôm rả xen lẫn hương mặn mòi của biển khơi – tất cả tạo nên một nhịp sống riêng biệt. 

5 giờ sáng, chợ hải sản Cửa Lò đã nhộn nhịp. Bà Nguyễn Thị Mây (52 tuổi) đang bày lại những khay mực, ghẹ, cá thu – chuẩn bị đón khách đầu tiên trong ngày. Bà làm nghề bán hải sản đã hơn 20 năm.

"Ngày trước khổ lắm. Mẹ tôi gánh cá đi bộ cả cây số, bữa được bữa mất. Sau này khách du lịch nhiều hơn, chợ cũng đông vui, nhưng đi kèm là đủ nỗi lo: sợ mất khách, sợ người ta nói bán không thật, sợ mấy kẻ làm ăn gian dối làm ảnh hưởng đến cả chợ", chị Mây trải lòng.

Chị bảo, làm nghề này là "làm bằng cái tâm". Cá tươi thì nói tươi, cá đông thì nói đông lạnh, không giấu diếm. Có hôm khách đi xa về, quay lại tìm đúng người đã bán cho họ năm ngoái, chỉ để mua lại món cá thu một nắng, vì "mua ở chị ngon, chị vui vẻ, không chặt chém".

"Khách nhớ mình vì mình bán đúng. Mình cũng nhớ khách vì họ tin mình. Chỉ cần vậy thôi là đủ làm nghề rồi", chị Mây nói, đôi tay vẫn thoăn thoắt buộc từng dây hàng mang hương vị biển khơi.

Trong nỗi lo lắng về nạn "chặt chém" ở các điểm du lịch, sự tử tế, trung thực và dễ mến của những người phụ nữ như chị Mây lại trở thành một thứ tài sản quý báu mà Cửa Lò đang giữ được. 

Ở chợ Cửa Lò - có những người phụ nữ đã gắn bó cả đời với mùi mặn mòi của biển. Có người chưa từng bước ra khỏi Nghệ An, nhưng lại quen mặt biết tên hàng trăm khách du lịch khắp ba miền.

Bà Nguyễn Thị Sen (53 tuổi), quê ở làng chài Nghi Thủy, là một trong số đó. Bà bán cá khô, mực khô, tôm rim và nước mắm cốt. Quầy hàng của bà nhỏ, không biển hiệu, chỉ là một góc nhỏ sát lối đi, nhưng khách quen lúc nào cũng tấp nập.

"Ngày trước nghèo quá, tôi từng tính bỏ nghề đi làm công ty may trong Nam. Nhưng rồi nghĩ, mình lớn lên từ biển, chồng cũng là ngư dân, bỏ chợ, bỏ biển, thấy thiếu thiếu. Vả lại, nghề buôn bán là nghề làm dâu trăm họ, cực đấy, nhưng vui lắm. Nhất là những lúc khách về lại, mua không nhiều, nhưng biếu mình hộp bánh, nói 'chị ơi, năm nào về cũng tìm chị'. Nghe mà muốn khóc," bà Sen kể. 

Chị Sen có hai con đang học đại học. Tất cả đều nhờ vào từng ký cá, từng chai mắm mà bà bán suốt bao năm. "Nhiều người nghĩ bán chợ là đơn giản. Nhưng đâu biết, mỗi lần mưa to, chợ ngập, cá ươn, hàng tồn… là thiệt hại cả triệu bạc. Mà mùa du lịch ngắn, chỉ vài tháng hè. Vậy mà cũng ráng, vì còn khách là còn hy vọng. Mến khách, khách sẽ mến mình, và mến Cửa Lò".

Với chị Phan Thị Lài - tiểu thương hơn 10 năm bán đồ khô - nói vui: "Nhiều khách đến chỉ để… nghe nói chuyện. Họ bảo 'nghe giọng chị là muốn mua rồi'. Có hôm khách không mua gì mà đứng cả tiếng đồng hồ hỏi chuyện quê hương, về nghề biển, rồi chụp ảnh chung. Thế cũng vui".

Câu chuyện nhỏ ấy hóa ra lại là điều lớn. Bởi giữa sự xô bồ của nhiều điểm du lịch khác, cái khiến người ta nhớ đến Cửa Lò đôi khi không phải là món cá thu tươi hay mực khô một nắng, mà chính là cảm giác được đối xử như người nhà - cái chất "chợ quê" đậm tình, mà chỉ những người phụ nữ lam lũ, thật thà nơi đây mới giữ được. 

Làm du lịch bằng cuộc sống bình dị

Ở một góc chợ gần cổng chính, cụ bà Nguyễn Thị Lợi (86 tuổi) không chỉ bán hàng mà còn "hướng dẫn viên bất đắc dĩ" cho hàng trăm khách du lịch. "Mấy cô cậu ra đây thường hỏi: Cái gì ngon? Món gì nên mua? Tôi chỉ hết. Có khi khách không mua gì nhưng tôi vẫn vui, vì họ nhớ mình, hỏi mình, coi mình như người quen".

Cụ Lợi bảo, nghề buôn bán cũng như gieo hạt: "Gieo được niềm tin thì khách sẽ quay lại. Gieo sự thật thà thì mình sống nhẹ nhõm".

Có lần, một đoàn khách từ Hà Nội đến, lỡ mua phải hải sản không tươi ở quầy khác, thất vọng toan bỏ về. Chính cụ Lợi đã mời họ ăn thử mắm của mình, rồi nói: "Cửa Lò còn nhiều người tử tế, đừng vì một lần mà mất niềm tin với biển này." Sau đó, cả đoàn ở lại thêm hai ngày.

Chị Thắm - người bán mực nướng tại khu chợ đêm - kể: "Du khách hỏi gì cũng trả lời tận tình. Có bữa khách hỏi đường, tôi phải dẫn tận ra ngoài chợ. Họ bất ngờ lắm, bảo: Tưởng ra chợ sợ bị lừa, ai ngờ gặp chị dễ thương quá. Nghe thế, mừng hơn bán được hàng".

Trong một xã hội du lịch ngày càng đề cao trải nghiệm cá nhân, sự tử tế và thật thà của những tiểu thương như chị Thắm chính là thứ "đặc sản" tinh thần hiếm có. Không ai bắt họ phải niềm nở, nhưng họ chọn làm điều đó - không toan tính, không vụ lợi - mà vì tự hào về quê hương, và muốn giữ chân du khách bằng cái tình xứ Nghệ.

Chợ hải sản Cửa Lò không chỉ là nơi giao thương mà đã trở thành một phần của sản phẩm du lịch văn hóa. Nhiều công ty lữ hành đưa khách ghé chợ như một điểm trải nghiệm - để nhìn, nghe, nếm và cảm nhận hương vị thật nhất của Cửa Lò. Ở đó, những người phụ nữ không chỉ bán hàng mà còn trở thành "người kể chuyện" - về nghề biển, về ẩm thực địa phương, về cách nướng mực sao cho thơm, cách muối ruốc sao cho dậy mùi.

Cùng với đó, các mô hình như "chợ sạch", "nói không với ép giá", "phụ nữ kinh doanh văn minh" do Hội LHPN xã Cửa Lò phối hợp cùng các ban, ngành triển khai đã góp phần nâng cao ý thức cho hàng trăm chị em tiểu thương. Không chỉ vận động, Hội còn trực tiếp xuống từng tổ, từng sạp để tuyên truyền, hướng dẫn, khích lệ chị em thay đổi từ những điều nhỏ nhất - như đeo tạp dề khi bán hàng, niêm yết giá rõ ràng, giữ vệ sinh khu vực kinh doanh.

Bà Nguyễn Thị Hằng - Chủ tịch Hội LHPN xã Cửa Lò - cho biết: "Chúng tôi xác định, nếu muốn làm du lịch bền vững thì phải bắt đầu từ nếp nghĩ, cách làm của người dân, đặc biệt là chị em phụ nữ. Các mô hình này không chỉ giúp nâng cao kỹ năng kinh doanh mà còn khơi dậy ý thức trách nhiệm, sự tự hào khi mỗi người được góp phần làm đẹp hình ảnh quê hương".

Dần dần, chính những tiểu thương từng e ngại, dè dặt lại trở thành người lan tỏa lối ứng xử văn minh cho người xung quanh. Họ hiểu rằng, mình không chỉ là người buôn bán mà là người góp phần giữ chân du khách bằng sự tử tế, chân thành và hiếu khách mỗi ngày.