Niềm vui của người Pa Cô khi Lễ hội Tế thần nước được hồi sinh

Ngày 18/12, tại thôn A Năm (xã A Lưới 1, TP Huế), Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế và UBND xã A Lưới 1 tổ chức Lễ hội tế thần nước – một nghi lễ tâm linh truyền thống đặc sắc của người Pa Cô, gắn bó sâu sắc với đời sống văn hóa và sản xuất nông nghiệp vùng cao A Lưới.

Buổi lễ có sự tham dự của bà Nguyễn Thị Hải Nhung, Phó Cục trưởng Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam; lãnh đạo Đảng ủy, UBND xã A Lưới 1 cùng đông đảo người dân Pa Cô tại địa phương.

Đây là một trong những hoạt động nằm trong chương trình bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số do Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam phối hợp triển khai tại A Lưới từ tháng 11 đến tháng 12/2025.

Không khí lễ hội rộn rã trở lại sau nhiều năm gián đoạn

Từ nhiều năm nay, do điều kiện kinh tế hạn chế, lễ Tế thần nước của người dân Pa Cô tại xã A Lưới 1, không phải lúc nào cũng diễn ra được đầy đủ nghi lễ. Nhiều giai đoạn, lễ chỉ tổ chức nhỏ trong phạm vi từng dòng họ, với quy mô thu hẹp.

Lễ hội năm nay được tổ chức với sự đồng hành của cơ quan văn hóa Nhà nước đã mang đến niềm vui lớn cho cộng đồng. Không khí lễ hội bắt đầu sôi động từ nhiều ngày trước, khi chính quyền và người dân cùng dựng nêu, trang trí không gian lễ hội, tập văn nghệ và chuẩn bị lễ vật.

Ngay từ đầu buổi sáng 18/12, tiếng cồng chiêng vang lên hòa cùng tiếng trống, tiếng tù và, tiếng kèn rộn rã. Những thanh âm vang vọng giữa núi rừng A Lưới, xen lẫn tiếng hò reo, tiếng gọi nhau náo nức của người Pa Cô, tạo nên bầu không khí sống động và đầy cảm xúc.

Trẻ con chạy quanh cây nêu, phụ nữ xúng xính trong trang phục truyền thống, đàn ông khoác bộ áo thổ cẩm, tay nâng cồng chiêng chuẩn bị nghi thức. Cả thôn A Năm như bừng lên sức sống mới.

Nhiều người cao tuổi bồi hồi khi thấy lễ hội được tổ chức hoàn chỉnh sau thời gian dài gián đoạn. Niềm phấn khởi in rõ trên từng gương mặt, bởi người Pa Cô cảm nhận rằng bản sắc văn hóa của mình đang được gìn giữ và trân trọng.

Theo các già làng thôn A Năm, lễ Tế thần nước của người Pa Cô có lịch sử lâu đời. Người Pa Cô quan niệm nước là linh hồn của sự sống – nước uống, nước canh tác, nước nuôi rừng, nước giữ đất. Vì vậy, việc tế thần nước là để tạ ơn núi rừng, cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, sức khỏe bình an, con cháu mạnh khỏe, bản làng yên ổn.

Trước đây, lễ hội được tổ chức định kỳ hằng năm. Nhưng do điều kiện kinh tế khó khăn, từ nhiều năm trở lại đây lễ phải giãn ra theo chu kỳ khoảng 5 – 10 năm một lần, tùy điều kiện mỗi thôn.

Nghi lễ gồm nhiều bước: dựng cây nêu, chuẩn bị lễ vật, cúng trâu hiến sinh, múa vòng quanh lửa, đánh cồng chiêng, đọc lời khấn bằng tiếng Pa Cô. Trong đó, lễ hiến trâu là nghi thức linh thiêng nhất – biểu tượng sự đoàn kết và lòng kính trọng đối với thần linh.

Chính quyền vui mừng vì lễ hội được phục dựng quy mô

Ông Lê Hoàng Vũ Hải Quang, Phó Chủ tịch UBND xã A Lưới 1, Trưởng ban Tổ chức lễ hội, cho biết, lễ Tế thần nước từng được tổ chức hằng năm, nhưng khoảng hai thập kỷ trở lại đây phải giãn chu kỳ 5 – 10 năm vì kinh phí tổ chức lớn.

"Bà con muốn giữ lễ, nhưng nhiều lúc không đủ điều kiện để tổ chức đầy đủ nghi thức. Vì vậy, lễ hội năm nay được tổ chức trang trọng và đầy đủ nghi lễ truyền thống khiến bà con địa phương vô cùng vui mừng", ông Quang nói.

Ông khẳng định người Pa Cô rất phấn khởi khi được hỗ trợ về tổ chức, đạo cụ và trang phục. Đây là nguồn khích lệ lớn để cộng đồng tiếp tục duy trì lễ hội trong tương lai. Chính quyền xã A Lưới 1 mong muốn thời gian tới tiếp tục nhận được hỗ trợ nhiều hơn từ các cấp, đặc biệt là Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam, để có thêm điều kiện duy trì nghi lễ, mở rộng truyền dạy lễ hội cho thanh thiếu niên Pa Cô.

"Lâu rồi mới vui như ri", một cụ già nói, tay run run đặt bó lá lễ xuống mâm. Câu nói ấy gói trọn niềm xúc động của cộng đồng Pa Cô, những người từng nhiều năm chật vật tổ chức lễ hội trong điều kiện thiếu thốn, loay hoay xoay xở trâu hiến sinh, trang phục cũ, chiêng bị méo âm, không gian lễ hội thu hẹp dần.

Giờ đây, khi lễ hội được sự hỗ trợ, hướng dẫn bài bản từ Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam, niềm tin như được thắp lên mạnh mẽ. Nhiều người đứng nhìn bộ chiêng, bộ trang phục mới, miệng nở nụ cười: "Có đồ mới, lễ làm tới nơi tới chốn hơn, con cháu sau này còn biết mà giữ".

Không khí phấn khởi lan từ sân lễ đến từng căn nhà sàn. Người Pa Cô nói với nhau rằng lễ hội hôm nay không chỉ là "cúng nước", mà là một dấu mốc: họ được Nhà nước quan tâm, được giúp giữ lại phần hồn của dân tộc mình. Niềm vui ấy, như tiếng chiêng ngân dài, vang lên không phải chỉ cho một mùa lễ mà cho tương lai của cả cộng đồng trên những sườn núi A Lưới.

Trong khuôn khổ lễ hội, Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam đã trao tặng nhiều trang phục và nhạc cụ truyền thống cho xã A Lưới 1, gồm: 2 chiếc cồng bằng đồng (50 cm); 1 chiêng đồng (40 cm); 1 khèn dân tộc; 3 cặp chập cheng; 1 tù và; 30 bộ trang phục nữ Pa Cô; 30 bộ trang phục nam Pa Cô.

Ông Hồ Mạnh Giang, Trưởng phòng Văn hóa – Xã hội xã A Lưới 1, đánh giá, các hiện vật được xem là nguồn lực quan trọng để xã duy trì hoạt động văn nghệ và tổ chức lễ hội đúng bản sắc trong nhiều năm tiếp theo. "Nhạc cụ và trang phục truyền thống là linh hồn của lễ. Khi có đầy đủ điều kiện, chúng tôi sẽ thực hiện lễ đúng hơn, đẹp hơn và lan tỏa hơn", ông Giang nói.