Pakistan: Những đứa trẻ phải làm người giúp việc thay vì đến trường

"Em thái rau, rửa bát, quét nhà và lau nhà cùng mẹ. Em ghét phải làm việc cho gia đình này", Amina, hiện 13 tuổi, nói. Mỗi ngày, em rời khu ổ chuột lúc 7 giờ sáng và trở về khi trời đã tối. Đôi khi hai mẹ con em phải làm cả Chủ nhật.

Theo báo cáo năm 2022 của Tổ chức Lao động Quốc tế, hơn 264.000 trẻ em Pakistan đang làm giúp việc nhà. Trung bình cứ 4 hộ gia đình ở quốc gia 255 triệu dân này lại có 1 hộ thuê trẻ em làm người giúp việc, chủ yếu là các bé gái từ 10 đến 14 tuổi. Munawar Sultana, nhà hoạt động phong trào chống lao động trẻ em ở Pakistan, cảnh báo điều này đã cướp đi tuổi thơ, tước đoạt quyền được đến trường của trẻ em và khiến các bé gái dễ bị bạo hành.

Mất đi tuổi thơ

Sania, 13 tuổi, phụ mẹ làm việc tại một gia đình giàu có ở Karachi, nơi cô bé bị cấm nói chuyện với con chủ nhà và chạm vào đồ chơi của các bạn. Dù làm cùng số giờ, mỗi tháng Sania chỉ kiếm được 15 USD, bằng một nửa mức lương của mẹ. Tổng thu nhập của hai mẹ con là 46 USD, thấp hơn nhiều so với mức lương tối thiểu 140 USD của Pakistan. "Em mong được học hết phổ thông và trở thành bác sĩ", Sania, chị cả trong gia đình có 5 người con, nói.

Tương tự, Hamza, 10 tuổi, được cha mẹ gửi đến làm giúp việc cho một giáo sư ở Karachi, cách ngôi làng nghèo khó của cậu bé 450 km. Vị giáo sư thừa nhận ông thuê trẻ em vì "rẻ hơn và ngoan hơn". "Tôi biết việc thuê trẻ em là vô đạo đức và bất hợp pháp, nhưng ít nhất thằng bé có chỗ ở và được ăn uống đầy đủ", ông nói.

Hamza kiếm được 35 USD mỗi tháng và toàn bộ số tiền được chuyển thẳng cho cha mẹ cậu. "Nếu thằng bé ở quê, cha mẹ của cháu có lẽ đã cho con mình ra đồng làm việc mà gia đình vẫn không đủ ăn", vị giáo sư nói, đồng thời thừa nhận ông thấy không dễ chịu gì khi con mình được đến trường còn Hamza thì ở nhà dọn dẹp.

Pakistan hiện chưa có quy định thống nhất về "lao động trẻ em", dù luật liên bang cấm trẻ dưới 14 tuổi làm việc trong môi trường nguy hiểm như nhà máy. Riêng tại tỉnh Sindh, thuê trẻ em làm người giúp việc có thể bị phạt tù tối đa 1 năm hoặc phạt tiền tới 177 USD. Tuy nhiên, rất ít trường hợp vi phạm bị đưa ra xét xử.

Kashif Mirza (tổ chức phi chính phủ Sparc, một trong những tổ chức bảo vệ quyền trẻ em) gọi đây là hình thức nô lệ hiện đại được xã hội Pakistan chấp nhận rộng rãi, khiến trẻ dễ tổn thương. "Xã hội thích thuê trẻ em làm việc vì giá rẻ và dễ bảo hơn, rồi biện minh rằng họ đang bảo vệ các em. Điều đó vừa trái đạo đức vừa phi pháp", ông nhấn mạnh.

Mức phạt không đủ sức răn đe

Miqdad Syed, luật sư và cố vấn pháp lý của Ủy ban Quốc gia về Quyền Trẻ em, cho biết khoảng 90% tổng số trẻ làm giúp việc gia đình là do cha mẹ quyết định. Theo luật Hồi giáo có hiệu lực song song với luật Pakistan, gia đình nạn nhân có thể nhận tiền bồi thường, qua đó giúp người vi phạm không bị truy tố.

Mir Tariq Ali Talpur, Bộ trưởng Bộ Xã hội vùng nông thôn và nghèo đói Sindh, nhận định: "Hình phạt dành cho cả người thuê lao động trẻ em lẫn cha mẹ của các em vẫn chưa đủ nghiêm khắc". Ông cho biết chính quyền thường xuyên kiểm tra việc sử dụng lao động trẻ em nhưng tòa án thường trả các em về với cha mẹ sau khi nộp phạt với số tiền rất nhỏ, khoảng 3,5 USD. "Đó là lý do khiến các vụ việc như thế này liên tục xảy ra", ông nói.

Hồi tháng 9, một cặp vợ chồng ở Karachi bị cáo buộc tra tấn cô bé giúp việc 13 tuổi, Zainab, bằng bàn là, nhưng được tại ngoại với số tiền bảo lãnh khoảng 105 USD mỗi người. "Tôi không hiểu làm sao họ có thể tự do. Không ai nhìn thấy vết thương của Zainab sao?", mẹ cô bé, bà Asia, chỉ vào những vết bỏng nặng trên tay, chân, lưng và bụng con gái mình. Bà nói thêm: "Họ giàu có và nghĩ rằng mình không thể bị xử phạt. Người nghèo như chúng tôi không có quyền lực".