Phát huy giá trị Tết Cơm mới để hút khách du lịch, nâng cao đời sống đồng bào Mường

Sau khi sáp nhập địa giới hành chính Hòa Bình - Phú Thọ - Vĩnh Phúc, tỉnh Phú Thọ trở thành nơi hội tụ văn hóa của người Mường. Trong đó, xã Khả Cửu được hợp nhất từ ba xã Đông Cửu, Thượng Cửu và Khả Cửu (tỉnh Phú Thọ cũ), với hơn 90% dân số là đồng bào Mường. Điều đáng quý là người Mường ở Khả Cửu còn giữ được những nét văn hóa truyền thống độc đáo.

Trung tâm hành chính xã Khả Cửu

Khả Cửu được xem như một "điểm sáng mới" trên bản đồ du lịch cộng đồng Phú Thọ bởi nơi đây vẫn gìn giữ được những nếp nhà sàn cổ, cọn nước, khung cửi, dụng cụ lao động truyền thống cùng các loại hình nghệ thuật dân gian đặc sắc như hát rang, hát ví, múa mỡi, phong tục tập quán và tín ngưỡng Mường mang đậm dấu ấn tổ tiên.

Những năm qua, việc triển khai Dự án 6 về "Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số và miền núi gắn với phát triển du lịch" thuộc Chương trình Mục tiêu Quốc gia giai đoạn 2021–2025 tại Khả Cửu đã tạo chuyển biến mạnh trong ý thức cộng đồng về bảo tồn văn hóa gắn với du lịch.

Mới đây, Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBND xã Khả Cửu tổ chức truyền dạy kỹ năng thực hành nghi lễ, nghi thức, trình diễn dân gian trong Tết Cơm mới của người Mường. Chương trình được thực hiện từ ngày 13 đến ngày 15/11.

Thông qua chương trình, 120 học viên là các nghệ nhân, hạt nhân văn nghệ của xã đã được truyền dạy, hướng dẫn kỹ năng thực hành nghi lễ, nghi thức trình diễn trong Tết Cơm mới, các trò chơi dân gian như kéo co, ném còn, đi cà kheo, bắn nỏ và nghệ thuật trình diễn dân gian.

Chị Hà Thị Ngoan, một học viên tham gia chương trình, cho biết chị và các bạn cùng khu thường xuyên tham gia các câu lạc bộ, các lớp tập huấn truyền dạy bảo tồn văn hóa để hiểu hơn về các nghi thức, nghi lễ văn hóa của cha ông mình.

"Tết mừng cơm mới là một trong những nghi lễ truyền thống quan trọng của người Mường. Đây là dịp để tạ ơn thần linh, tổ tiên đã ban cho một vụ mùa bội thu, cũng là lúc mọi người trong bản gắn kết, chia sẻ với nhau sau những ngày lao động vất vả. Tôi rất tự hào khi được góp phần gìn giữ, quảng bá bản sắc dân tộc mình đến với mọi người", chị Ngoan chia sẻ.

Trong quá trình triển khai, Cục văn hóa các dân tộc Việt Nam đã trực tiếp hỗ trợ trang phục, đạo cụ, nguyên liệu, vật tư và trang bị trao đổi kiến thức chuyên môn về bảo tồn văn hóa cho cộng đồng, giúp các học viên nâng cao kỹ năng, hiểu biết, góp phần lan tỏa mạnh mẽ trong công tác bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống, tạo nền tảng hình thành sản phẩm du lịch đặc thù, phát triển du lịch cộng đồng bền vững.

Theo bà Hà Thị Nguyệt, Chủ tịch Hội LHPN xã Khả Cửu, thời gian qua, các cấp Hội Phụ nữ trong xã và hội viên, phụ nữ ở Khả Cửu đã phát huy vai trò, là lực lượng nòng cốt trong bảo tồn và phát triển văn hóa Mường, trong đó có duy trì, bảo tồn và phát huy giá trị tốt đẹp của Tết Cơm mới. Những phụ nữ Mường bên cạnh việc đồng áng hay các công việc khác, còn thành hướng dẫn du lịch, người thuyết minh về Tết Cơm mới, về nếp sống Mường.

Những phụ nữ trẻ ở Khả Cửu mong muốn gìn giữ những giá trị văn hóa mà cha ông để lại

Những giá trị truyền thống không bị đóng khung mà được đưa trở lại đời sống, trở thành sản phẩm trải nghiệm, thành sinh kế bền vững cho người dân. Nhìn rộng hơn, Khả Cửu đang trở thành điểm sáng tiêu biểu trong bảo tồn văn hóa hiệu quả.

Thực tiễn nhiều địa phương cho thấy, du lịch gắn với bảo tồn văn hóa là một trong những con đường hiệu quả nhất để giảm nghèo bền vững. Khi di sản trở thành sản phẩm du lịch, người dân có thêm việc làm, thu nhập từ ẩm thực, lưu trú, trình diễn nghệ thuật, sản phẩm OCOP và các dịch vụ trải nghiệm.

Hội thi bắn nỏ trong lớp truyền dạy thực hành nghi lễ, nghi thức trong Tết Cơm mới

Lợi ích kinh tế quay trở lại cộng đồng giúp họ có điều kiện tiếp tục gìn giữ nghi lễ, tiếng nói, trang phục, nghề truyền thống. Đây chính là vòng tròn bền vững: văn hóa "nuôi" du lịch, du lịch nâng đỡ văn hóa, đồng thời góp phần cải thiện đời sống, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Việc bảo tồn và phát huy giá trị của Tết Cơm mới ở Khả Cửu, không chỉ giúp đồng bào Mường nơi đây gìn giữ nét văn hóa của cha ông mà còn giúp thu hút được nhiều du khách đến trải nghiệm, khám phá, góp phần lan tỏa những giá trị văn hóa và nâng cao thu nhập, đời sống cho cộng đồng.