Thu hẹp khoảng cách giới trong tiếp cận tri thức số giúp phụ nữ Lào Cai giảm nghèo bền vững

Chuyển đổi số đang mở ra cơ hội mới cho phát triển kinh tế - xã hội nhưng đồng thời đặt ra thách thức không nhỏ đối với các nhóm dễ bị tổn thương, đặc biệt là phụ nữ dân tộc thiểu số tại các tỉnh miền núi. Ở Lào Cai, hiện tượng “nghèo thông tin” kéo dài nhiều năm đã khiến phụ nữ hạn chế trong tiếp cận thị trường, dịch vụ công và cơ hội sinh kế.

Do vậy, thu hẹp khoảng cách giới trong tiếp cận tri thức số không chỉ giải quyết vấn đề bất bình đẳng thông tin mà còn đóng vai trò then chốt trong chiến lược giảm nghèo bền vững theo định hướng của Chương trình Mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2030. Tri thức số, khi được tiếp cận rộng rãi, trở thành “đòn bẩy” giúp phụ nữ làm chủ kinh tế, cải thiện vị thế và tham gia hiệu quả vào cộng đồng.

Từ nhà sàn đến thế giới số: Con đường mới để phụ nữ vươn lên

Thực tiễn tại xã Bản Liền (huyện Bắc Hà) cho thấy tác động rõ rệt của tri thức số đối với phụ nữ dân tộc thiểu số. Những người trước đây rụt rè, gần như tách biệt khỏi các hoạt động xã hội, nay đã trở thành chủ homestay, người làm du lịch cộng đồng, biết chụp ảnh, quay video, viết bài quảng bá và giao tiếp trực tuyến với du khách.

Chỉ vài ba năm trước, mỗi khi có người lạ đến chơi nhà, chị Vàng Thị Cân cũng như nhiều chị em phụ nữ dân tộc Tày tại xã Bản Liền, tỉnh Lào Cai, chỉ biết nép mình trong bếp, chẳng dám ra trò chuyện, gặp gỡ với ai. Cuộc sống của chị chỉ quanh quẩn bên gia đình và cộng đồng nhỏ trong bản. Chỉ trong thời gian ngắn, chị Vàng Thị Cân đã trở thành một "phiên bản" khác, tự tin, mạnh dạn và đặc biệt, chị đã trở thành một trong những phụ nữ tiên phong phát triển kinh tế từ làm du lịch cộng đồng tại xã.

Chị Vàng Thị Cân tâm sự mộc mạc: "Trước đây, chúng tôi chẳng biết homestay là gì. Điện thoại chỉ để nghe gọi, facebook là cái tên xa lạ. Nhưng giờ đây, tôi có thể tự quay video, viết bài, trò chuyện với khách khắp mọi miền… Tôi học nhanh như vậy cũng là nhờ làm du lịch tại chính ngôi nhà sàn của mình. Cùng với chị Cân, nhiều chị em khác như chị Vàng Thị Thông, chị Vàng Thị Nghĩa, Vàng Thị Luyển… đã tự tin đưa  thông tin về bản làng đến với du khách trong và ngoài nước. 

Sự bùng nổ của du lịch cộng đồng tại Bản Liền chỉ có thể thực hiện được nhờ học tập và làm chủ công nghệ số. Không trường lớp chính quy, không bằng cấp, nhưng với tinh thần tự học, tham gia các lớp tập huấn ngắn hạn do Hội LHPN tỉnh Lào Cai phối hợp với các tổ chức quốc tế và khách du lịch hướng dẫn, chị em đã bắt đầu hành trình chuyển đổi số: quay video, viết bài giới thiệu sản phẩm, tạo fanpage cho homestay, quản lý đặt phòng trực tuyến.

Mỗi đêm, trên ngôi nhà sàn lợp lá cọ, những ngọn đèn sáng muộn hơn để chị em "chốt đơn", bán chè, bán quế, tư vấn lịch trình cho khách… Phía sau mỗi fanpage là cả một hành trình bền bỉ, đầy kiên trì và dũng cảm của những người phụ nữ dân tộc thiểu số. 

Chuyển đổi số với họ không chỉ là kỹ năng công nghệ mà còn là sự thay đổi tư duy, từ người nông dân trở thành người kể chuyện, đưa bản sắc văn hóa đến với thế giới.

Công nghệ số giúp thu hẹp khoảng cách vùng miền

Tại các xã, phường khác trên địa bàn tỉnh Lào Cai ngày nay, nhiều hội viên, phụ nữ đang chung tay vẽ nên bức tranh sinh động về quá trình chuyển đổi số tại vùng núi xa xôi. Từ những bản làng heo hút và hạ tầng Internet còn hạn chế nơi vùng cao Tây Bắc đã bắt đầu xuất hiện những câu chuyện thành công nhờ chuyển đổi số. Hành trình của chị Sùng Thị Lan (người Mông), Giám đốc Hợp tác xã Mường Hoa (xã Tả Van, tỉnh Lào Cai) là một trong những điển hình tiêu biểu.

Chị Sùng Thị Lan cho biết, nhờ sự kết nối của Hội LHPN các cấp, chị đã được tham gia các lớp tập huấn về sử dụng mạng xã hội và nhận ra, từ ngay bản làng mình vẫn có thể dùng facebook để tiếp cận thị trường, dùng zalo để chăm sóc khách hàng. Từ đó, những sản phẩm của HTX Mường Hoa đã được gửi tới khách hàng ngay cả trong thời điểm giãn cách xã hội do ảnh hưởng của dịch Covid-19. 

Từ những kết quả nhận được, chị Lan dần trở thành người truyền lửa cho cộng đồng. Chị mở các buổi chia sẻ nhỏ cho phụ nữ trong bản về cách dùng điện thoại, đăng bài, chụp ảnh sản phẩm. Ban đầu, nhiều người không biết tiếng Kinh nên ngại học, nhưng khi thấy cơ hội tăng thu nhập, họ bắt đầu tham gia hợp tác xã. Từ 9 thành viên ban đầu, đến nay HTX đã phát triển thành một mạng lưới hơn 300 phụ nữ ở nhiều địa phương như Lào Cai, Lai Châu, Tuyên Quang, Sơn La..., cùng sản xuất và ứng dụng công nghệ số để quảng bá, tiêu thụ sản phẩm.

Chị Sùng Thị Lan ứng dụng công nghệ số để quảng bá sản phẩm

Thu hẹp khoảng cách giới trong tiếp cận tri thức số

Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nghèo thông tin và nâng cao năng lực cho người dân Lào Cai, đặc biệt là phụ nữ dân tộc thiểu số. Khi chuyển đổi số lan tỏa mạnh mẽ đến từng thôn bản, việc thu hẹp khoảng cách thông tin giữa các nhóm dân cư đang trở thành yếu tố then chốt để thúc đẩy bình đẳng giới. Được trang bị kỹ năng số, phụ nữ không chỉ nâng cao năng lực quản lý kinh tế, phát triển sản phẩm, mà còn tăng khả năng phòng tránh rủi ro, bảo vệ bản thân trước các nguy cơ bạo lực trực tuyến, lừa đảo, xâm hại.

Đóng vai trò là lực lượng nòng cốt thúc đẩy giảm nghèo thông tin cho hội viên, phụ nữ, Hội LHPN tỉnh Lào Cai thường xuyên phối hợp với các cơ quan chức năng chuyên môn mở nhiều lớp đào tạo kỹ năng số như: Sử dụng điện thoại thông minh; Tìm kiếm thông tin an toàn; Sử dụng mạng xã hội tích cực; Tiếp cận dịch vụ công trực tuyến; Đẩy mạnh truyền thông bình đẳng giới trên không gian mạng…

Theo thống kê của Hội LHPN tỉnh, giai đoạn 2024 - 2025, có hơn 12.000 phụ nữ tại các xã Bát Xát, Bắc Hà, Si Ma Cai, Mường Khương đã được đào tạo kỹ năng số cơ bản, giúp chị em tự tin hơn khi tham gia hoạt động kinh tế và sinh hoạt xã hội trên môi trường số. Nhiều fanpage, nhóm cộng đồng phụ nữ Lào Cai được thành lập trên không gian mạng xã hội, tạo điều kiện để chị em chia sẻ kiến thức sản xuất, kinh doanh, chăm sóc sức khỏe, phòng chống bạo lực gia đình và hỗ trợ khởi nghiệp. Các mô hình "Phụ nữ sử dụng mạng xã hội an toàn", "Tổ phụ nữ chuyển đổi số" hoạt động ngày càng hiệu quả, trở thành kênh lan tỏa thông tin tích cực trong cộng đồng.

Các cấp Hội LHPN tập huấn, nâng cao kiến thức cho phụ nữ Lào Cai

Đào tạo, tập huấn giúp phụ nữ nâng cao nhận thức, mở ra cơ hội phát triển kinh tế

Từ những chương trình đào tạo, tập huấn, hội viên phụ nữ không chỉ được nâng cao nhận thức mà còn mở ra cơ hội phát triển kinh tế. 

Cụ thể, tại xã Bắc Hà, phụ nữ dân tộc Mông được tập huấn hướng dẫn bán nông sản trên sàn thương mại điện tử, từ cách chụp ảnh sản phẩm, tạo gian hàng đến ghi nhãn truy xuất nguồn gốc. Nhờ đó, thu nhập của nhiều hộ gia đình tăng 1,5-2 lần so với trước, giúp chị em tự tin hơn trong quản lý tài chính. 

Ở Sa Pa và Bảo Yên, phụ nữ được tập huấn kỹ năng làm du lịch cộng đồng, quảng bá homestay trên mạng xã hội, tạo sinh kế ổn định và nâng cao vị thế trong gia đình cũng như cộng đồng.

Từ nhà sàn vùng cao đến những fanpage trực tuyến, từ những đôi tay làm nông đến kỹ năng sử dụng bàn phím, làm chủ kỹ năng số, nhiều phụ nữ dân tộc thiểu số ở Lào Cai đang từng bước vươn lên tiếp cận thông tin, mở rộng cơ hội kinh tế và nâng cao vị thế trong cộng đồng.

Để tiếp tục phát huy hiệu quả của các hoạt động giảm nghèo thông tin, thời gian tới, Lào Cai tập trung vào các nhiệm vụ triển khai hiệu quả Dự án 6 - Giảm nghèo thông tin, thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững. Cụ thể: Mở rộng vùng phủ sóng internet đến thôn bản khó khăn; Tăng cường đào tạo kỹ năng số cho phụ nữ nghèo, phụ nữ dân tộc thiểu số; Đa dạng hóa thông tin bằng nhiều ngôn ngữ; Phối hợp doanh nghiệp đưa dịch vụ số, thương mại điện tử đến người dân; Lồng ghép chỉ tiêu bình đẳng giới vào các chương trình phát triển kinh tế - xã hội.

Với những giải pháp đồng bộ, Lào Cai đang từng bước thu hẹp khoảng cách giới trong tiếp cận tri thức số, tạo nền tảng quan trọng để phụ nữ dân tộc thiểu số vươn lên phát triển kinh tế, tự tin tham gia đời sống xã hội và đóng góp vào sự phát triển chung của địa phương. Giảm nghèo thông tin không chỉ là một chương trình hỗ trợ, mà là chiến lược lâu dài để xây dựng một xã hội hiện đại, bao trùm và bình đẳng.