Thuốc lá điện tử “lộng hành” khiến nhiều học sinh, sinh viên rơi vào hôn mê

Kể từ năm 2025, khi Nghị quyết 173/2024/QH15 về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng chính thức có hiệu lực, số bệnh nhân ngộ độc liên quan đến thuốc lá điện tử nhập viện tại Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai đã giảm so với các năm trước. Tuy nhiên, tình trạng sử dụng vẫn diễn ra, đặc biệt trong giới trẻ. Không ít thanh thiếu niên phải nhập viện trong tình trạng rối loạn thần kinh, tâm thần, co giật, hôn mê sâu sau khi hút thuốc lá điện tử.

Đằng sau lớp vỏ "thời thượng" của sản phẩm này là hiểm họa ma túy tổng hợp và khoảng trống pháp lý khiến việc kiểm soát gần như bất khả thi.

Phóng viên Báo Phụ nữ Việt Nam đã có cuộc trao đổi với TS.BS. Nguyễn Trung Nguyên – Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, người trực tiếp điều trị nhiều ca ngộ độc thuốc lá điện tử, để làm rõ mối nguy và đề xuất giải pháp kiểm soát sản phẩm này.

- Gần đây liên tục ghi nhận nhiều vụ học sinh, sinh viên phải nhập viện sau khi sử dụng thuốc lá điện tử, bác sĩ đánh giá thế nào về mức độ nguy hiểm của loại sản phẩm này?

Trước hết, cần khẳng định rằng thuốc lá điện tử là mối nguy hiểm mới, vô cùng phức tạp, hoàn toàn không an toàn như nhiều người lầm tưởng. Chúng tôi đã tiếp nhận nhiều ca ngộ độc nặng, trong đó có cả học sinh cấp 2, cấp 3 rơi vào tình trạng co giật, hôn mê, rối loạn hành vi, tổn thương não.

Khi phân tích các mẫu thuốc lá điện tử, chúng tôi phát hiện trong đó có chứa các chất ma túy tổng hợp thế hệ mới như 5F-ADB, ADB-Butinaca, MDMB-4en-Pinaca… – những cái tên xa lạ với hầu hết mọi người, và xét nghiệm thông thường không thể phát hiện được. Đây là nhóm ma túy "biến hình" liên tục: Chỉ cần thay đổi vài phản ứng hóa học, kẻ xấu đã tạo ra một chất mới khiến các cơ quan quản lý khó kiểm soát, trong khi y học chưa kịp nghiên cứu phương pháp điều trị hay cai nghiện phù hợp.

Những chất này tác động trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương, gây ảo giác, loạn thần, hoang tưởng, tổn thương tim mạch, thậm chí nghiện rất nặng. Điều đáng lo là người sử dụng, nhất là giới trẻ, hoàn toàn không biết mình đang hút ma túy, mà chỉ nghĩ đây là "hương vị hoa quả" hay "một cách thư giãn".

- Ngoài ma túy tổng hợp, nhiều người cho rằng thuốc lá điện tử chỉ chứa nicotin nên "đỡ độc" hơn thuốc lá truyền thống. Quan điểm của ông thế nào?

Đó là một hiểu lầm rất nguy hiểm. Trong thuốc lá điện tử, nicotin thường được tổng hợp và bào chế ở dạng tinh khiết, hàm lượng cao nhưng lại không gây khó chịu khi hút, khiến người dùng dễ hút nhiều hơn, nhanh nghiện hơn. Nicotin là một chất độc, từng được dùng làm thuốc trừ sâu, gây hại gần như toàn bộ cơ quan cơ thể, đặc biệt là não bộ người trẻ – làm giảm khả năng tư duy, ra quyết định, và dẫn đến lệ thuộc.

Chưa kể, tinh dầu thuốc lá điện tử còn chứa hàng chục nghìn hóa chất hương liệu và phụ gia, nhiều chất trong đó gây ung thư, gây độc và là các chất vẫn thấy có trong môi trường bị ô nhiễm. Khói, hơi thuốc lá khi hít vào được hấp thu qua phổi cực nhanh, tốc độ gần tương đương tiêm trực tiếp vào mạch máu, nên mức độ độc hại là rất lớn.

Nếu không sớm ngăn chặn, hậu quả của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng sẽ khủng khiếp hơn thuốc lá truyền thống. Hãy nhớ, thuốc lá cũ đã khiến Việt Nam mỗi năm có khoảng 80.000 người tử vong, hàng triệu người bệnh phổi, tim mạch, ung thư... Còn thuốc lá điện tử, chứa hỗn hợp rất nhiều hóa chất bên trong, độc tính và mức độ lan rộng như hiện nay, chắc chắn sẽ gây hậu quả nặng nề hơn nhiều lần.

- Theo bác sĩ, vì sao thuốc lá điện tử vẫn tràn lan, dù đã có Nghị quyết cấm từ năm 2024?

Nguyên nhân chính là độ trễ về pháp lý và sự chưa thống nhất trong nhận thức xã hội. Hiện Việt Nam đã có Nghị quyết 173/2024/QH15 cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng – đây là một quyết sách mang tầm lịch sử, rất tiến bộ và nhân văn. Tuy nhiên, để nghị quyết được thực thi, cần có Nghị định hướng dẫn cụ thể.

Bộ Y tế và các đơn vị liên quan đã soạn thảo xong dự thảo Nghị định và đã gửi đi xin ý kiến, nhưng đến nay vẫn còn có nơi chưa cho ý kiến, nên chưa được ký ban hành, nên các cơ quan thực thi chưa có căn cứ để xử lý.

Càng để chậm, tình trạng lan tràn càng nghiêm trọng. Các nghiên cứu ở Việt Nam cho thấy chỉ trong một năm, tỷ lệ thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử tăng gấp đôi. Nếu chậm trễ thêm, các loại đồ vật gây hại và gây nghiện này sẽ tràn ngập và bám rễ thì càng khó cấm, hậu quả là nó sẽ lại đeo bám và gây hại người Việt Nam hàng nghìn năm nghiêm trọng hơn thuốc lá cũ hiện nay.

Về mẫu thuẫn trong nhận thức: Cả nước đang rất vất vả để đảm bảo an toàn thực phẩm làm sao không ăn phải chất gây hại, lo chống ô nhiễm môi trường, làm sao hít không khí sạch, lo hiểm họa ma túy, lo bệnh tật… nhưng lại để cho thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tồn tại và hút hỗn hợp đầy các chất độc và gây nghiện, ma túy vào người. Đúng là chúng ta đang tự phá hủy các nỗ lực, nguồn lực đã và đang làm, chính là sự lãng phí khủng khiếp.

- Theo ông, đâu là hướng kiểm soát hiệu quả trong thời gian tới?

Tôi cho rằng cần thay đổi cách nhìn – thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng phải được quản lý như chất gây nghiện, vật độc hại quốc gia, chứ không phải sản phẩm tiêu dùng hay xu hướng công nghệ.

Trước mắt, cần khẩn trương ban hành Nghị định hướng dẫn của Nghị quyết 173/2024/QH15, triển khai cấm hoàn toàn việc sản xuất, kinh doanh và sử dụng các loại thuốc lá mới. Bên cạnh đó, mọi văn bản pháp luật khác khi được sửa đổi hoặc ban hành mới cũng phải đảm bảo không cản trở tinh thần cấm tuyệt đối này.

Quan trọng hơn, phải thống nhất nhận thức trong toàn xã hội: Cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cũng chính là bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khỏe và phòng chống ma túy. Nếu coi đây chỉ là "một sản phẩm", chúng ta sẽ tiếp tục thất bại trong kiểm soát.

- Ông có điều gì muốn nhắn gửi tới các cơ quan quản lý và người dân?

Với các cơ quan quản lý, tôi chỉ muốn nhấn mạnh: Chậm một ngày là thêm hàng nghìn thanh thiếu niên có nguy cơ nghiện. Việc triển khai Nghị quyết 173 không chỉ là trách nhiệm hiện tại, mà còn là trách nhiệm lịch sử đối với giống nòi Việt Nam.

Còn với người dân, đặc biệt là giới trẻ và phụ huynh, hãy hiểu rằng hút thuốc lá điện tử không phải là "thời thượng", mà là đang tự đầu độc chính mình và người thân. Đừng để những làn khói "có mùi hoa quả" đánh lừa, bởi đằng sau đó có thể là ma túy tổng hợp, là bệnh tật, là tương lai bị hủy hoại.

- Xin cảm ơn bác sĩ!