Trang phục truyền thống của người Lự ở Lai Châu - Dấu ấn văn hóa từ đôi bàn tay người phụ nữ
Các cô gái dân tộc Lự duyên dáng trong trang phục truyền thống
Giữa núi rừng Lai Châu hùng vĩ, cộng đồng người Lự vẫn bền bỉ lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc. Trong kho tàng di sản ấy, trang phục truyền thống của người Lự, đặc biệt là trang phục phụ nữ, không chỉ phản ánh thẩm mỹ, quan niệm sống mà còn là minh chứng sinh động cho vai trò, vị thế của người phụ nữ trong việc bảo tồn và trao truyền bản sắc văn hóa dân tộc.
Trang phục - dấu ấn thẩm mỹ từ đôi bàn tay người phụ nữ
Người Lự có đời sống gắn bó mật thiết với thiên nhiên núi rừng. Điều này được thể hiện rõ nét trong từng nếp nhà, phong tục tập quán, lễ nghi và đặc biệt là trang phục truyền thống - sản phẩm kết tinh từ lao động, sự khéo léo và óc sáng tạo của người phụ nữ.
Trang phục truyền thống của người Lự chủ yếu được làm thủ công, trải qua một quy trình khép kín mà ở đó, người phụ nữ giữ vai trò trung tâm. Từ việc trồng bông, xe sợi, nhuộm vải bằng các nguyên liệu tự nhiên cho đến dệt vải, thêu hoa văn và cắt may, tất cả đều đòi hỏi sự kiên trì, tỉ mỉ và kinh nghiệm được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Phụ nữ Lự ở tỉnh còn giữ gìn được nghề dệt truyền thống để tạo ra những bộ trang phục đặc trưng
Phụ nữ Lự thường mặc áo chàm xẻ ngực, được buộc thắt bằng những dây tua nhiều màu sắc. Điểm nhấn đặc biệt của chiếc áo là phần thân được may theo hình rẻ quạt, ghép từ 6 miếng vải, tạo độ xòe vừa phải, giúp người mặc cảm thấy thoải mái, thuận tiện trong sinh hoạt và lao động. Áo kết hợp với váy chàm, có loại váy đơn giản dùng trong ngày thường và váy 2 lớp, trang trí hoa văn 3 tầng cầu kỳ hơn dành cho những dịp lễ, tết, hội hè.
Trang phục không chỉ thể hiện thẩm mỹ mà còn phản ánh vị thế xã hội của người phụ nữ. Trong quan niệm của người Lự, bộ trang phục do người con gái tự tay làm ra trước khi về nhà chồng là một "thước đo" đánh giá sự đảm đang, khéo léo. Trang phục đẹp, bền, đường may tinh tế thể hiện phẩm chất của người phụ nữ, là niềm tự hào của gia đình.
Nét độc đáo trong trang phục phụ nữ Lự còn được thể hiện ở chiếc váy với họa tiết cầu kỳ hơn, gồm 3 phần cạp, thân và chân váy
Phụ nữ Lự chưa chồng thường mặc trang phục có màu sắc tươi tắn, hoa văn nổi bật hơn, trong khi trang phục của phụ nữ đã lập gia đình lại thiên về sự giản dị, nhã nhặn. Dù không cầu kỳ như trang phục của một số dân tộc khác, trang phục phụ nữ Lự vẫn toát lên vẻ đẹp hài hòa, tinh tế với 2 gam màu chủ đạo là trắng và đen.
Nét độc đáo trong từng chi tiết trang phục và đời sống văn hóa
Cùng với áo và váy, khăn đội đầu là vật dụng không thể thiếu của phụ nữ Lự. Khăn thường có kích thước khoảng 30x40cm, được dệt xen kẽ các đường chỉ trắng với độ to nhỏ khác nhau, tạo điểm nhấn nổi bật trên nền chàm. Khi đội, khăn được quấn và nghiêng về phía bên trái, vừa mang tính thẩm mỹ, vừa giúp mái tóc gọn gàng, thuận tiện cho sinh hoạt thường ngày.
Khi quấn khăn thường nghiêng về phía bên trái. Khăn không chỉ được dùng để làm đẹp mà còn giúp mái tóc gọn gàng hơn để thuận tiện cho cuộc sống hàng ngày
Trang phục còn được kết hợp với các loại trang sức làm từ bạc, nhôm, đồng hoặc chỉ chàm. Phổ biến nhất là hoa tai dạng ống, có sợi chỉ xiên qua để treo những chùm bông sặc sỡ. Sự kết hợp hài hòa giữa trang phục, khăn đội đầu và trang sức góp phần tôn lên vẻ đẹp riêng của phụ nữ Lự ở từng độ tuổi khác nhau.
Không chỉ phụ nữ, nam giới Lự cũng có trang phục truyền thống riêng, chủ yếu là quần áo nhuộm chàm đen. Áo cánh nam giới thường xẻ ngực, cài cúc tết bằng dây vải, có hai túi ở hai vạt áo. Trước đây, đàn ông Lự còn đội khăn đen gấp nếp, cuốn nhiều vòng quanh đầu, song ngày nay, hình ảnh này ít xuất hiện hơn trong đời sống thường nhật.
Trang phục của người phụ nữ Lự đẹp hay xấu, bền hay chóng hỏng còn được coi là tiêu chuẩn đánh giá về vai trò của người phụ nữ trước khi lấy chồng
Một chi tiết văn hóa đáng chú ý khác là chiếc túi đeo truyền thống do phụ nữ Lự làm ra. Đây không chỉ là vật dụng sinh hoạt mà còn mang ý nghĩa đặc biệt trong các nghi lễ cưới hỏi, thể hiện sự khéo léo và tấm lòng của người phụ nữ dành cho gia đình và cộng đồng.
Trải qua nhiều biến động của thời gian, trước những tác động mạnh mẽ của quá trình giao thoa và đồng hóa văn hóa, người Lự vẫn kiên trì gìn giữ trang phục truyền thống như một phần không thể thiếu trong đời sống. Không chỉ được mặc trong các dịp lễ hội, trang phục truyền thống vẫn hiện diện trong sinh hoạt hàng ngày của phụ nữ Lự, góp phần duy trì mạch chảy văn hóa bền vững.
Phụ nữ Lự ở Lai Châu trong trang phục truyền thống
Theo ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu, việc phụ nữ Lự còn giữ được nghề dệt truyền thống là một lợi thế lớn trong xây dựng các bản văn hóa, phát triển du lịch cộng đồng. Những bộ trang phục thủ công mang đậm bản sắc không chỉ là niềm tự hào của người Lự mà còn trở thành điểm nhấn hấp dẫn du khách, góp phần tạo sinh kế và nâng cao vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
Giữa nhịp sống hiện đại, trang phục truyền thống của người Lự vẫn lặng lẽ kể câu chuyện về bàn tay, khối óc và tâm hồn của người phụ nữ nơi miền biên cương. Đó là câu chuyện về sự bền bỉ gìn giữ bản sắc, về vẻ đẹp giản dị mà sâu sắc, góp phần làm phong phú thêm bức tranh đa dạng của văn hóa các dân tộc Việt Nam.
