Tránh tình trạng "treo" chính sách hỗ trợ phụ nữ trong Dự thảo Luật Dân số

Cần phải có nguồn tài chính bền vững

Thách thức lớn nhất đối với khả năng ứng dụng hiệu quả của dự thảo Luật là bài toán tài chính, tức là cần phải có nguồn vốn bền vững để hiện thực hóa các chính sách khuyến khích sinh đẻ và chăm sóc người cao tuổi. Bởi hiện nay, Việt Nam đang phải đối mặt với thực trạng giảm sinh. 

Ông Matt Jackson, Trưởng Đại diện Quỹ Dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam (UNFPA), cho rằng: Mức sinh trung bình của Việt Nam là 2,1 con/phụ nữ, nhưng tại Hà Nội và TP. HCM, con số này chỉ khoảng 1,3-1,5 con/phụ nữ. 

Ông Jackson nhấn mạnh: "Nếu không có giải pháp sớm, Việt Nam có thể rơi vào tình trạng mức sinh thấp kéo dài như Nhật Bản hay Hàn Quốc".

Trong bối cảnh hiện nay, để khuyến khích sinh đẻ, dự thảo Luật bổ sung quy định về tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai. Theo đó, phụ nữ được đề xuất nghỉ thêm 1 tháng, nam giới được nghỉ thêm 5 ngày làm việc khi vợ sinh con.

Cùng với đó, quy định cơ chế hỗ trợ tài chính khi sinh con đối với phụ nữ dân tộc ít người, phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi và phụ nữ ở địa phương có mức sinh thấp.

Đặc biệt, phụ nữ sinh đủ 2 con hoặc nam giới có 2 con đẻ mà không có vợ hoặc vợ đã chết được ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội. Chính phủ quy định nội dung và mức hỗ trợ tối thiểu.

Theo các chuyên gia, để thực hiện các giải pháp có tính dài hơi này, cần tới nguồn tài chính rất lớn, đặc biệt là phải bền vững. Nhiều đại biểu lo ngại rằng việc mở rộng các ưu đãi này sẽ tạo ra áp lực đáng kể lên Quỹ Bảo hiểm Xã hội (nơi chi trả trợ cấp thai sản) và ngân sách Nhà nước. Gánh nặng này càng lớn hơn khi dân số đang già đi, tức là người đóng quỹ ít đi mà người hưởng quỹ lại nhiều lên.

Không chỉ có vậy, Việt Nam đã chính thức bước vào thời kỳ già hóa dân số từ năm 2011 và dự kiến thành nước có dân số già vào năm 2036. Chi phí cho việc xây dựng hệ thống chăm sóc dài hạn cho người cao tuổi sẽ là một khoản đầu tư rất lớn.

Liên quan tới vấn đề này, bà Phạm Thị Lan, Trưởng nhóm Dân số và Phát triển của Quỹ Dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam, lo ngại rằng, nếu ngân sách không đủ mạnh và phân bổ không đều, việc mở rộng dịch vụ tầm soát chất lượng dân số ở các vùng khó khăn sẽ bị hạn chế, gây ra bất bình đẳng về chất lượng sống và chăm sóc sức khỏe giữa các vùng.

Các chuyên gia kiến nghị, cần có dự báo chi phí thật rõ ràng và phải tìm cách huy động vốn từ nhiều nguồn (xã hội hóa) thay vì chỉ dựa vào ngân sách nhà nước.

Yêu cầu phải đảm bảo hài hòa giữa các luật

Tính khả thi của dự thảo Luật không chỉ là vấn đề nguồn tài chính, mà còn là vấn đề đồng bộ với các luật liên quan để đảm bảo tính khả thi khi áp dụng trong cuộc sống, như các quy định về chế độ thai sản (trong Bộ luật Lao động), trợ cấp (Luật Bảo hiểm Y tế sửa đổi) hay những quy định về ưu đãi mua nhà ở xã hội (thuộc Luật Nhà ở).

Bà Vũ Thị Thanh Thúy, Phó Chi cục trưởng Chi cục Dân số, trẻ em và Phòng, chống tệ nạn xã hội thành phố Hà Nội, cảnh báo, dự thảo Luật Dân số quy định một số chính sách mới, ví dụ như quy định phụ nữ sinh đủ 2 con được ưu tiên mua nhà ở xã hội, mà các luật liên quan không được sửa đổi, đặc biệt là "không có cơ chế nguồn lực đi kèm, thì chính sách đó sẽ bị treo hoặc không thể áp dụng được trong thực tế" - bà Thanh Thuý lo ngại.