Cách phân biệt giữa nhiệt miệng và ung thư lưỡi

Bệnh ung thư lưỡi thực tế không có dấu hiệu rõ ràng ở giai đoạn đầu và dễ nhầm với các bệnh thông thường khiến người bệnh chủ quan khi mắc phải. Do đó, đây là một bệnh lý nguy hiểm nếu không kịp thời phát hiện và điều trị tình trạng này.

1. Tổng quan bệnh ung thư lưỡi

Ung thư lưỡi là một bệnh lý ác tính rất nguy hiểm thường gặp ở vùng miệng - lưỡi. Trong giai đoạn đầu, triệu chứng của bệnh thường mơ hồ, và dễ bị bỏ sót. Chỉ khi bệnh đã diễn tiến nặng thì các triệu chứng mới rầm rộ. Do đó, bệnh nhân ung thư lưỡi thường được chẩn đoán ở giai đoạn muộn.

Mỗi năm trên thế giới có khoảng 263.900 ca bệnh ung thư lưỡi mới và có đến 128.000 trường hợp tử vong. Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, chỉ riêng năm 2009 Mỹ ghi nhận 10.530 ca mắc mới và 1900 bệnh nhân tử vong do ung thư lưỡi. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc ung thư lưỡi ngày càng gia tăng trong những năm gần đây.

2. Nguyên nhân bệnh ung thư lưỡi

Hiện nay, các nhà khoa học vẫn chưa thể chứng minh được nguyên nhân cụ thể gây ra bệnh ung thư lưỡi là gì. Tuy nhiên, các chuyên gia vẫn đưa ra những cảnh báo về một số yếu tố là nguy cơ gây nên bệnh ung thư lưỡi. Trong đó có thể kể đến các yếu tố như:

- Hút thuốc lá.

- Uống rượu, bia và các chất kích thích khác thường xuyên.

- Nhai trầu.

- Vệ sinh răng miệng không sạch sẽ.

- Chế độ dinh dưỡng thiếu các loại vitamin và khoáng chất như vitamin A, D, E, sắt...

- Nhiễm các loại vi khuẩn có khả năng tác động trực tiếp làm thay đổi gen hoặc gián tiếp gây tình trạng viêm nhiễm. Từ đó dẫn đến bệnh ung thư lưỡi.

- Nhiễm virus HPV cũng được cho là một nguyên nhân gây nên ung thư lưỡi.

3. Triệu chứng

Các triệu chứng của ung thư lưỡi sẽ khác nhau tùy thuộc vào giai đoạn mà bệnh nhân đang mắc phải. Ở những giai đoạn đầu, các dấu hiệu khá mờ nhạt rất dễ khiến người bệnh chủ quan.

3.1. Giai đoạn đầu

Trong giai đoạn đầu của ung thư lưỡi, bệnh nhân có thể không có triệu chứng hoặc có rất ít triệu chứng. Hơn thế nữa, các triệu chứng này lại không rõ ràng, khiến người mắc bệnh chủ quan hoặc dễ nhầm với các bệnh thông thường nên không đi khám kịp thời. Những triệu chứng có thể xảy ra ở giai đoạn này có thể kể đến như:

- Cảm giác khó chịu ở vùng lưỡi. Bệnh nhân cảm thấy giống như có dị vật hay xương cá đâm trúng lưỡi nhưng rất nhanh sẽ hết.

- Bề mặt lưỡi có các khối gồ nổi lên, màu sắc lưỡi thay đổi, niêm mạc lưỡi trắng. Xuất hiện các tổn thương ở lưỡi có thể ở dạng xơ hóa hoặc loét nhỏ.

- Một số bệnh nhân ung thư lưỡi giai đoạn đầu có thể xuất hiện các hạch cổ.

3.2. Giai đoạn toàn phát

Khi đến giai đoạn toàn phát, các triệu chứng lâm sàng bắt đầu xuất hiện rõ rệt hơn. Những triệu chứng cũng ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống hàng ngày, do đó phần lớn bệnh nhân thường phát hiện mình mắc bệnh ở giai đoạn này.

- Đau lưỡi là triệu chứng thường gặp ở các bệnh nhân ung thư lưỡi giai đoạn này. Các cơn đau thường liên tục và sẽ tăng lên khi nói hoặc nhai. Cơn đau sẽ dữ dội hơn nếu ăn thức ăn cay, nóng. Thậm chí đôi khi cảm giác đau có thể lan lên tai.

- Tăng tiết nước bọt và chảy máu vùng miệng. Máu chảy ra sẽ hòa vào nước bọt, có thể xác định bằng cách khi nhổ ra nước bọt thấy có màu đỏ. Tổ chức ung thư hoại tử dẫn đến hơi thở có mùi khó chịu.

- Lưỡi bị cố định, khít hàm dẫn đến bệnh nhân gặp khó khăn khi nói hay khi nuốt. Sốt, mệt mỏi, chán ăn do nhiễm khuẩn, sụt cân.

- Khi kiểm tra lưỡi phát hiện ổ loét hoặc nhân lớn ở lưỡi. Ổ loét này có thể phát triển và lan rộng nhanh làm giới hạn khả năng vận động của lưỡi. Giả mạc bên ngoài ổ loét dễ gây ra chảy máu. Đôi khi bệnh nhân không nhìn thấy ổ loét mà sẽ có một nhân lớn nhô lên khỏi lớp niêm mạc lưỡi.

- Trên bề mặt niêm mạc lưỡi có những lỗ nhỏ, khi ấn vào sẽ có chất dịch màu trắng chảy ra. Tình trạng này là do có tình trạng hoại tử bên dưới niêm mạc.

3.3. Giai đoạn tiến triển

Ở giai đoạn này, tình trạng bệnh sẽ diễn tiến nhanh theo chiều hướng xấu. Tình trạng loét sẽ là phổ biến ở bệnh nhân ung thư lưỡi giai đoạn tiến triển với các vết loét ăn sâu vào bên dưới và lan rộng ra xung quanh.

Bệnh nhân sẽ gặp những cơn đau dữ dội, lưỡi dễ bị chảy máu và bội nhiễm. Chính bởi vì những tổn thương hoại tử xuất hiện nhiều nên gây ra những mùi hôi khó chịu. Tại giai đoạn này, việc thăm khám chuyên khoa là vô cùng cần thiết. Các bác sĩ chuyên khoa sẽ đánh giá được kích thước của khối u cũng như đặc điểm xâm lấn ra các khu vực xung quanh như sàn miệng, amygdale, rãnh lưới...

Tuy nhiên cần lưu ý rằng việc kiểm tra này có thể gây đau đớn dữ dội cho bệnh nhân nên cần gây tê trước khi thực hiện thăm khám.

3.4. Giai đoạn cuối

Khi đã đến giai đoạn cuối, bệnh nhân ung thư lưỡi sẽ đối mặt với những triệu chứng nghiêm trọng và nặng nề hơn, điển hình có thể kể đến như:

- Sụt cân nhanh, người mệt mỏi...

- Rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, ăn nhanh no, đầy hơi, chướng bụng sau khi ăn.

- Rối loạn đại tiện, phân lẫn máu,...

- Sốt cao, sốt kéo dài.

- Di căn hạch, thường thấy nhất là hạch dưới cằm hoặc hạch dưới hàm, đôi khi xuất hiện di căn hạch cảnh giữa và dưới nhưng rất hiếm gặp.

- Tổn thương lưỡi, đa phần thường gặp là tổn thường ở bờ tự do của lưỡi, đôi khi có thể thấy ở các vị trí khác như mặt dưới lưỡi hay mặt trên và đầu lưỡi.

4. Chẩn đoán bệnh bằng cách nào?

Thăm khám qua các triệu chứng lâm sàng là bước đầu tiên mà các bác sĩ sẽ thực hiện để có được chẩn đoán sơ bộ. Việc khám lâm sàng bao gồm khám lưỡi và khám hạch để có thể phát hiện các tổn thương.

Sau khi có nghi ngờ bệnh nhân mắc ung thư lưỡi, bác sĩ sẽ chỉ định một số xét nghiệm để khẳng định như:

- Sinh thiết. Đây là phương pháp tiêu chuẩn để chẩn đoán xác định ung thư lưỡi hay các loại ung thư khác. Ở xét nghiệm này, bác sĩ sẽ lấy mẫu bệnh phẩm ở các tổn thương tại lưỡi hoặc chọc các hạch nghi ngờ bằng kim nhỏ để sinh thiết.

- Các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như chụp X-Quang xương hàm dưới, siêu âm, CT Scan, MRI cũng được sử dụng nhằm đánh giá sự di căn của bệnh.

- Xạ hình toàn thân sẽ giúp bác sĩ phát hiện mức độ di căn của bệnh ung thư lưỡi.

5. Phương pháp điều trị

Do các triệu chứng ban đầu khá mơ hồ, bệnh nhân thường chủ quan và chỉ nhập viện khi tổn thương đã xâm lấn và lan ra các vùng xung quanh. Việc điều trị lúc này cũng phức tạp hơn nhiều so với khi tổn thương ung thư chỉ khu trú tại một chỗ. Các bác sĩ chuyên khoa sẽ lên kế hoạch điều trị bệnh tùy theo tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân.

Phương pháp phẫu thuật hoặc xạ trị có thể được chỉ định giúp điều trị triệt để một số loại thương tổn như thể nhú sùi, thể nhân, thể loét phát hiện ở giai đoạn sớm. Nếu ở giai đoạn muộn hơn, bác sĩ đôi khi phải kết hợp nhiều phương pháp để việc điều trị được hiệu quả.

5.1. Phẫu thuật

Đây được xem là phương pháp điều trị cơ bản nhất và được áp dụng cho bệnh nhân ung thư lưỡi ở giai đoạn sớm. Tùy theo đặc điểm của khối u như vị trí, kích thước... mà bác sĩ sẽ đưa ra chỉ định phẫu thuật phù hợp.

Các chỉ định sẽ bao gồm chỉ định cắt rộng u; phẫu thuật cắt lưỡi bán phần kết hợp vét hạch cổ; phẫu thuật cắt nửa lưỡi cùng với cắt nửa sàn miệng, cắt xương hàm dưới, vét hạch cổ và tạo hình. Đối với các bệnh nhân ở giai đoạn muộn hơn, bác sĩ sẽ thực hiện phẫu thuật đồng thời kết hợp với một hoặc nhiều phương pháp khác.

5.2. Xạ trị

Phương pháp này gồm 3 hình thức là xạ trị đơn thuần, xạ trị bổ trợ sau phẫu thuật, xạ trị tại chỗ và xạ trị gia tốc toàn não hoặc xạ phẫu bằng dao gamma.

Xạ trị đơn thuần là xạ trị triệt căn được chỉ định cho bệnh nhân ung thư lưỡi phát hiện ở giai đoạn sớm hoặc bệnh nhân ung thư lưỡi đã quá giai đoạn phẫu thuật.

Đối với xạ trị hỗ trợ sau phẫu thuật, chúng sẽ tiêu diệt những tế bào ung thư còn sót lại sau quá trình phẫu thuật, mang lại hiệu quả lớn hơn so với phẫu thuật đơn thuần.

Xạ trị tại chỗ hay xạ trị áp sát là dùng nguồn phóng xạ áp sát vào tổn thương ung thư lưỡi để có thể tiêu diệt tổn thương ác tính tại chỗ.

Và xạ trị gia tốc toàn não hoặc xạ phẫu bằng dao gamma sẽ giúp điều trị tổn thương di căn não, để cải thiện chất lượng sống và kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân.

Tuy nhiên, những tác dụng phụ của xạ trị sẽ bao gồm khô miệng, viêm nhiễm vùng miệng, xạm da, loét da, khít hàm,...

5.3. Hóa trị

Đây là phương pháp sử dụng hóa chất đưa vào cơ thể để điều trị, có thể hóa trị bằng đường toàn thân hay tại chỗ (động mạch lưỡi).

Phương pháp này có thể được chỉ định trước phẫu thuật hay xạ trị (gọi là hóa trị tân bổ trợ) để thu nhỏ tổn thương và giúp tăng hiệu của phương pháp điều trị chính. Việc sử dụng phương pháp nào còn tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của bệnh nhân tại thời điểm điều trị.

6. Phòng tránh bệnh ung thư lưỡi

Cách tốt nhất để phòng tránh ung thư lưỡi là giữ gìn vệ sinh răng miệng khoa học và đúng cách. Bên cạnh đó, mọi người cũng cần loại bỏ các thói quen xấu có hại cho sức khỏe bao gồm hút thuốc lá, uống rượu bia, nhai trầu... để góp phần làm giảm nguy cơ ung thư lưỡi.

Ngoài ra, khi nhận thấy cơ thể có bất kì dấu hiệu bất thường ở lưỡi cần đến các cơ sở y tế sớm để có thể chẩn đoán phát hiện bệnh kịp thời. Tuyệt đối không nên chủ quan để bệnh trở nặng.

7. Một số câu hỏi thường gặp

7.1. Đối tượng nào dễ mắc bệnh ung thư lưỡi?

Nam giới trên 50 tuổi thường có nguy cơ cao mắc bệnh ung thư lưỡi, đặc biệt là những người thường xuyên hút thuốc lá, uống nhiều bia rượu, hay vệ sinh răng miệng không sạch sẽ. Ngoài ra, thói quen nhai trầu, hay nhiễm virus như HPV... cũng là một trong những yếu tố khiến bạn trở thành đối tượng nguy cơ của ung thư lưỡi.

Ngoài ra, Trung tâm Ung thư Rosswell Park, Hoa Kỳ cũng đã nghiên cứu và cho thấy rằng nam giới mắc bệnh lý răng lợi mạn tính, dù không hút thuốc lá, cũng làm tăng nguy cơ ung thư lưỡi. Đặc biệt nếu các bệnh lý viêm quanh răng làm xương ổ răng tiêu đi 1mm thì sẽ tăng 5,23 lần nguy cơ mắc bệnh ung thư lưỡi.

7.2. Làm thế nào để phân biệt nhiệt miệng hay ung thư lưỡi?

Mọi người có thể phân biệt nhiệt miệng và ung thư lưỡi qua các đặc điểm của vết loét, thời gian mắc bệnh và các triệu chứng khác đi kèm. Theo đó:

- Nếu là nhiệt miệng thì các vết loét màu trắng hoặc vàng ở giữa, bờ màu đỏ. Kích thước dưới 1cm. Vết loét và xung quanh nó có thể sưng, nóng, đỏ, đau nhưng vẫn mềm mại, thường không chảy máu và không có mùi khó chịu.

Đối với ung thư lưỡi thì tổn thương có thể là vết loét, vết trợt, hoặc có khi là một u sùi ở lưỡi. Đôi khi vết loét nằm trên u sùi và các tổn thương màu đỏ xen lẫn trắng, vàng, có khi có màu đen do hoại tử. Tổn thương có thể đau hoặc không đau, xung quanh vết loét chai cứng, vết loét thường chảy máu và có mùi hôi, khó chịu.

- Nhiệt miệng có thể tái phát nhiều lần và sẽ ở những vị trí khác nhau. Bệnh thường sẽ khỏi sau 1-2 tuần. Ngược lại, tổn thương của ung thư lưỡi thường kéo dài nhiều tháng, có khi hàng năm và thường tái phát ở cùng một vị trí.

- Ung thư lưỡi có thể gây các triệu chứng toàn thân như mệt mỏi, sút cân không rõ nguyên nhân, cơ thể suy kiệt, sốt kéo dài, nhai nuốt, nói chuyện và cử động lưỡi khó khăn. Còn nhiệt miệng thường không gây triệu chứng toàn thân nào.

8. Chế độ ăn uống cho bệnh nhân ung thư lưỡi

8.1. Người bệnh ung thư lưỡi nên ăn gì?

Dinh dưỡng là yếu tố quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe, mức độ đáp ứng điều trị của người bệnh. Người bệnh ung thư lưỡi nên ăn các loại đồ ăn như sau:

- Súp và cháo mềm, dễ nuốt là giải pháp tối ưu cho người bị ung thư lưỡi. Tuy nhiên không nên ăn quá nóng, nên ăn khi cháo hơi ấm hoặc để nguội vì khi ăn nóng sẽ gây bỏng rát, khiến lưỡi càng đau.

- Các loại rau xanh như đậu, rau cải ngọt, rau muống, rau mồng tơi, súp lơ, rất tốt cho sức khỏe, tốt cho đường tiêu hóa của bệnh nhân ung thư lưỡi. Tuy nhiên cần nấu nhừ những loại thực phẩm này để bệnh nhân dễ nhai, nuốt.

- Nước lọc và các loại nước ép trái cây cũng có thể làm dịu các cơn đau tại lưỡi của bệnh nhân ung thư lưỡi.

8.2. Kiêng ăn gì?

Bệnh nhân cũng cần lưu ý một số loại thực phẩm, đồ uống cần hạn chế không ăn để kiểm soát các tác dụng phụ có thể xảy ra như:

- Đồ ăn có chứa nhiều chất béo, dầu mỡ hoặc thức ăn cay.

- Những loại đồ ăn thô hoặc hỗn tạp, và nhiều gia vị và có tính acid mạnh.

- Đồ ăn hoặc đồ uống quá nóng có thể làm tổn thương lưỡi. Người bệnh nên ăn khi đồ ăn còn ấm và có thể sử dụng ống hút nếu cảm thấy quá khó để cử động cơ miệng.

- Không ăn các đồ ăn chế biến sẵn, đồ nướng, đồ cay nóng, đồ uống có ga và bia rượu,...