Chiêm ngưỡng sản phẩm thổ cẩm của phụ nữ dân tộc Mạ tại TPHCM

Ngày 18/11, tại TPHCM, Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ tổ chức lễ khai mạc trưng bày chuyên đề Nghề dệt thổ cẩm truyền thống của phụ nữ dân tộc Mạ ở xã Tà Lài, tỉnh Đồng Nai nhân kỷ niệm 20 năm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11).

Phát biểu khai mạc trưng bày chuyên đề, ông Nguyễn Quốc Chính, Phó Giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ cho biết: "Mỗi tấm thổ cẩm tinh xảo là một "văn bản" độc đáo, nơi các nghệ nhân ký thác những câu chuyện về vũ trụ và nhân sinh quan, thể hiện thế giới quan, tín ngưỡng đa thần và mối quan hệ cộng sinh mật thiết giữa con người với tự nhiên. Hoa văn thổ cẩm Mạ phong phú, từ hình sông nước uốn lượn, đôi mắt sâu thẳm, muông thú, cây cỏ, cho đến các mô-típ nhà sàn, hình người…, mang ý nghĩa về sự ổn định, bảo vệ và tuần hoàn cuộc sống".

Là những "nhân vật chính" của chương trình, nghệ nhân Ka Rỉn (xã Tà Lài, Đồng Nai) và con gái là chị Ka Hương – đại diện cho gia đình có 3 thế hệ gắn bó với nghề dệt thổ cẩm truyền thống - đã có buổi giao lưu chân thành và thú vị.

Nghệ nhân Ka Rỉn chia sẻ, để hoàn thành một tấm thổ cẩm của người Mạ phải trải qua hàng chục công đoạn tỉ mỉ, từ trồng bông, thu hoạch, bật bông, cán, vò, kéo sợi đến xe chỉ. Mỗi thao tác đòi hỏi sự kiên nhẫn và đôi tay khéo léo, bởi chỉ cần sơ suất, sợi bông sẽ đứt hoặc không đều. Sau khi kéo sợi, người thợ tiếp tục xe chỉ bằng xa để tạo độ săn chắc.

Khi đã có sợi, bà con vào rừng hái các loại lá cây để nấu màu nhuộm. Mỗi loại cây cho ra một sắc độ riêng. Sợi sau khi nhuộm – phơi – se lại và mắc lên khung cửi. Công đoạn dệt là thử thách khó nhất, đòi hỏi sự tinh tế và nhịp nhàng để tạo nên những hoa văn sắc sảo, hài hòa. Vì thế, mỗi tấm thổ cẩm thực sự là kết tinh của trí tuệ, sáng tạo của con người.

"Dệt thổ cẩm vất vả lắm. Trung bình một chiếc áo, váy phải dệt gần 1 tuần mới xong. Với những tấm vải rộng hoặc làm tấm chăn phải mất hơn nửa tháng. Vất vả là vậy nhưng đây là nghề truyền thống từ bao đời nay của người Mạ, chúng tôi tự hào về văn hóa dân tộc mình", nghệ nhân Ka Rỉn bộc bạch.

Sinh ra trong gia đình có truyền thống dệt thổ cẩm, cả bà và mẹ đều là nghệ nhân, chị Ka Hương từ bé đã được truyền cảm hứng về tình yêu đối với nghề dệt. Từ nhỏ, chị đã theo mẹ buôn bán lưu niệm cho khách du lịch, tự học tiếng Anh để giao tiếp với du khách. Tình yêu ấy đưa chị đến công việc hướng dẫn viên tại Trung tâm Du lịch sinh thái và giáo dục môi trường thuộc Vườn quốc gia Cát Tiên. Chị còn được biết đến là người trẻ đang nỗ lực tiếp nối và giữ gìn nghề dệt truyền thống.

Chị Ka Hương nhớ lại: "Cũng như bao cô gái ở làng, từ những ngày còn nhỏ, tầm 3-4 tuổi, mình đã được ngắm nhìn những tấm dệt mà bà và mẹ tạo ra, mân mê với từng cuộn len, cọng chỉ, bắt đầu học từng động tác dễ nhất đến khó nhất mà bà và mẹ chỉ dạy. Rồi mình biết dệt vải, tạo ra nhiều loại sản phẩm khác nhau. Là người trẻ học được nghề dệt, gìn giữ và phát huy được nghề truyền thống của dân tộc, mình vui lắm".

Trưng bày chuyên đề Nghề dệt thổ cẩm truyền thống của phụ nữ dân tộc Mạ chính thức mở cửa và đón khách từ ngày 18/11/2025 đến ngày 18/4/2026. Nơi đây tái hiện đời sống sinh hoạt, tín ngưỡng, quy trình dệt thủ công với khung dệt truyền thống và kỹ thuật nhuộm từ nguyên liệu tự nhiên như củ nghệ, vỏ cây lộc vừng...

Không chỉ trưng bày hiện vật, chương trình còn làm nổi bật vai trò của phụ nữ Mạ trong việc gìn giữ và truyền nghề. Sức sống của nghề dệt ở Tà Lài không chỉ bảo tồn hoa văn cổ mà còn tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng trong bối cảnh hội nhập.

Dịp này, Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ cũng trao giải Cuộc thi ảnh thường niên năm 2025 với chủ đề Khoảnh khắc. Cuộc thi tôn vinh vẻ đẹp người phụ nữ Việt Nam qua những tác phẩm ghi lại giây phút ấn tượng trong nghiên cứu khoa học, lao động sản xuất, xây dựng và phát triển đất nước cũng như sự nỗ lực của các nữ huấn luyện viên, vận động viên phía sau những tấm huy chương.

BTC trao giải  các tác giả đoạt giải cuộc thi ảnh “Khoảnh khắc”

Sau 1 tháng phát động (từ ngày 1 đến 30/6/2025), Ban Tổ chức nhận được 1.249 tác phẩm của 99 tác giả, gồm 64 bộ ảnh (532 ảnh) và 717 ảnh đơn. Giải Nhất ảnh đơn thuộc về tác phẩm Thao trường nở hoa của tác giả Nguyễn Trung Trực; giải Nhất ảnh bộ thuộc về tác giả Nguyễn Văn Tuấn với bộ ảnh Khám chữa bệnh tại Bệnh viện Đa khoa Bình Dương.