COP30: Tranh cãi về định nghĩa "giới" đe dọa kế hoạch hỗ trợ phụ nữ

Theo phân tích của tờ The Guardian của Anh, một cuộc tranh cãi căng thẳng đang phủ bóng lên các cuộc đàm phán quan trọng nhằm thông qua một Kế hoạch Hành động Giới mới. Kế hoạch này có ý nghĩa then chốt trong việc đưa kinh nghiệm và nhu cầu của phụ nữ vào các chính sách và hành động khí hậu toàn cầu.

Khái niệm "giới": Co hẹp hay mở rộng phạm vi?

Nguồn cơn của sự bế tắc là do một nhóm các quốc gia đang nỗ lực thúc đẩy việc định nghĩa "giới" chỉ là "giới tính sinh học".

Các phái đoàn này bày tỏ quan ngại rằng định nghĩa rộng về giới có thể bao gồm các nhóm người đa dạng giới trong kế hoạch hỗ trợ phụ nữ và thúc đẩy bình đẳng giới trong hành động khí hậu.

Các nhà vận động vì quyền giới cảnh báo rằng động thái này không chỉ làm thu hẹp phạm vi của Kế hoạch Hành động Giới mà còn là sự thụt lùi ngôn ngữ đã được thống nhất trong hệ thống Liên hợp quốc suốt hàng thập kỷ qua.

"Đây là thời điểm chưa từng có tiền lệ để đàm phán về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ," bà Lorena Aguilar, Giám đốc điều hành Viện Kaschak vì Công bằng Xã hội cho Phụ nữ và Trẻ em gái (Mỹ), đồng thời là cựu Thứ trưởng ngoại giao của Costa Rica, nhận định. "Có một số quốc gia muốn đẩy chúng ta quay lại 30 năm trước. Nhưng chúng tôi sẽ không chấp nhận bất cứ điều gì kém hơn những gì chúng tôi đã có", bà thông tin thêm.

Trong các cuộc đàm phán chuẩn bị, một số quốc gia đã yêu cầu làm rõ rằng họ hiểu khái niệm "giới" là chỉ đề cập đến giới tính nam và nữ. Thậm chí, một số tổ chức quan sát viên cũng kêu gọi sử dụng tham chiếu đến "giới tính" thay vì "giới" trong một số văn bản liên quan.

Nguy cơ bế tắc trì hoãn các cuộc đàm phán

Phụ nữ là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề và không cân xứng bởi tác động của biến đổi khí hậu. Họ thường là người có trách nhiệm chăm sóc gia đình, phải đi xa hơn để tìm kiếm thức ăn và nước uống khi tài nguyên khan hiếm, và thường thiếu quyền lực trong việc ra quyết định xã hội.

Các nhà vận động cho rằng hành động hạn chế định nghĩa giới chỉ là một chiến thuật nhằm trì hoãn các tiến trình đàm phán quan trọng.

"Nỗ lực áp đặt một định nghĩa hẹp về giới là một cách để trì hoãn các cuộc đàm phán, làm nặng nề thêm quy trình và ngăn chặn các cuộc đối thoại tham vọng hơn", bà Claudia Rubio Giraldo từ Tổ chức Phát triển và Môi trường Phụ nữ khẳng định. Bà cũng nhấn mạnh rằng việc này là "không thành thật" khi cho rằng các cuộc đàm phán đang áp đặt cách hiểu về giới.

Trong khi đó, một số phái đoàn khác lại muốn mở rộng phạm vi thảo luận, kêu gọi sử dụng các thuật ngữ như "tính giao thoa" và tham chiếu đến phụ nữ và trẻ em gái "trong tất cả sự đa dạng của họ".

Vấn đề tài chính không thể tách rời

Bên cạnh cuộc tranh luận về định nghĩa, vấn đề lớn nhất vẫn là tài chính khí hậu. Các biện pháp nhằm giải quyết bất bình đẳng giới và hỗ trợ phụ nữ vẫn chưa nhận được đủ nguồn lực.

Bà Chikondi Chabvuta-Mkawa, điều phối viên giới cho nhóm các quốc gia kém phát triển nhất (LDCs), cho biết, cuộc tranh cãi về định nghĩa "giới" đang làm phân tán sự chú ý khỏi việc đảm bảo nguồn tiền được rót vào các biện pháp giải quyết bất bình đẳng.

"Hỗ trợ tài chính và kỹ thuật là rất quan trọng đối với chúng tôi", bà Chabvuta-Mkawa bày tỏ. "Hết lần này đến lần khác, các nhóm phụ nữ không được tài trợ và chúng tôi rơi vào một vòng luẩn quẩn của bẫy nghèo đói. Điều này có thể bị phá vỡ nếu lăng kính giới được áp dụng vào hành động khí hậu".

Các nước đang phát triển muốn các nước giàu giúp họ tài trợ các biện pháp lồng ghép vấn đề giới vào hành động khí hậu. Tuy nhiên, các nước giàu lại cho rằng những quyết định tài chính này nên được thảo luận trong các phòng đàm phán tài chính, không phải phòng đàm phán về giới.

Dù vậy, bà Vanessa Dolce de Faria, Đại diện cấp cao về các vấn đề giới của Brazil, nước chủ nhà COP30, vẫn bày tỏ hy vọng: "Không có quan điểm giới, hành động khí hậu sẽ không hiệu quả. Chúng ta có một cơ hội lịch sử để xem xét thêm về các quyền và thách thức mà phụ nữ và trẻ em gái phải đối mặt liên quan đến biến đổi khí hậu".

Tại COP30, câu hỏi về cách hỗ trợ phụ nữ ứng phó với khủng hoảng khí hậu đang bị ràng buộc bởi một cuộc chiến ngôn ngữ chính trị, đe dọa làm trật bánh các nỗ lực toàn cầu nhằm xây dựng một hành động khí hậu công bằng và toàn diện hơn.