ĐBQH băn khoăn việc thực thi khi mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc

Chiều 2/11, Quốc hội thảo luận ở Tổ về dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi). Phần lớn các đại biểu bày tỏ đồng tình với sự cần thiết sửa đổi Luật, và tán đồng với những điểm mới tập trung sửa đổi lần này.

Về mở rộng đối tượng tham gia BHXH, ông Đào Ngọc Dung, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH, cho biết: Dự thảo Luật bổ sung 5 nhóm tham gia BHXH bắt buộc gồm:

Chủ hộ kinh doanh (có đăng ký kinh doanh);

Người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố tương tự như đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã;

Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp tại công ty và công ty mẹ, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương;

Người lao động làm việc không trọn thời gian (người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt);

Trường hợp không giao kết hợp đồng lao động hoặc thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên phù hợp với Bộ luật Lao động năm 2019.

Theo cơ quan soạn thảo, dự kiến, tổng số người được mở rộng có cơ hội tham gia BHXH bắt buộc là khoảng 3 triệu người.

Thảo luận nội dung này tại tổ 14, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương, bày tỏ sự đồng tình với việc cần thiết mở rộng các nhóm đối tượng nêu trên được tham gia BHXH bắt buộc; qua đó có thêm nhiều người được tham gia mạng lưới an sinh xã hội. Thực tế cho thấy, số lượng người kinh doanh chưa tham gia BHXH là rất lớn, trong khi đó họ có đủ điều kiện về tài chính để tham gia ổn định.

Tuy nhiên, đại biểu Việt Nga bày tỏ băn khoăn về tính khả thi và cách thức triển khai trên thực tế của quy định này. Việc thực thi sẽ phải tiến hành ra sao, với hình thức nào cũng cần được tính tới. Do sự khác biệt trong hoạt động, người lao động tham gia BHXH không giống như các tổ chức, doanh nghiệp; đối tượng là chủ hộ kinh doanh, người không có giao kết hợp đồng lao động có đặc thù khác biệt. Đặc biệt là mối liên kết giữa cơ quan thuế - ngân hàng - bảo hiểm vẫn chưa có sự liên thông chặt chẽ. Theo đó, đại biểu Việt Nga đề xuất cơ quan soạn thảo nghiên cứu kỹ biện pháp thực thi hiệu quả.

Thảo luận tại tổ 1, đại biểu Trần Thị Nhị Hà, Đoàn ĐBQH Hà Nội, kiến nghị đưa toàn bộ nhóm đối tượng là chủ hộ kinh doanh bao gồm cả phải đăng ký kinh doanh và không đăng ký kinh doanh vào nội dung quy định tại Điều 3.

Đồng thời cần đánh giá quy định về mức đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh. Theo quy định về mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, đối với các đối tượng lao động thông thường, người lao động đóng 8%, người sử dụng lao động đóng 17%, tổng là 25%.

Theo quy định tại Khoản 3 Điều 39, đối tượng chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh thuộc diện phải đăng ký kinh doanh phải đóng toàn bộ 25%. Theo đó, cần đánh giá tác động xã hội của quy định này vì đối tượng tác động lớn, nhiều đối tượng thuộc nhóm yếu thế trong xã hội, trong khi, đây hoàn toàn có thể là đối tượng khuyến khích tham gia bảo hiểm tự nguyện, cần nghiên cứu mức đóng cho phù hợp.

Thẩm tra Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh bày tỏ đồng tình với việc mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với một số nhóm đối tượng nêu tại Tờ trình của Chính phủ. Tuy nhiên, đây không phải là "chìa khóa" duy nhất để đạt được mục tiêu về tăng tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội đã được Nghị quyết số 28 đề ra, mà phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp.

Ủy ban Xã hội đề nghị Chính phủ giải trình cụ thể hơn về việc mở rộng đối tượng là chủ hộ kinh doanh thuộc diện "phải đăng ký kinh doanh" (điểm l khoản 1), mà không mở rộng đối tượng "không thuộc diện phải đăng ký kinh doanh" (khoảng 3 triệu người).

Cùng với đó, việc xác định người sử dụng lao động, mức đóng bảo hiểm xã hội khi bổ sung nhóm người lao động là người hoạt động không chuyên trách ở thôn và tổ dân phố (điểm i, khoản 1), việc đảm bảo kinh phí, tác động đối với ngân sách nhà nước…

Đồng thời cần đánh giá tác động chính sách đối với các nhóm đối tượng liên quan đến các luật, các dự án luật khác như dân quân tự vệ, lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở, tổ trưởng Tổ hợp tác, người đại diện theo ủy quyền của các thành viên Tổ hợp tác thuộc diện phải đăng ký kinh doanh.