Gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Lự gắn với phát triển du lịch cộng đồng ở xã Khun Há

Việc bảo tồn bản sắc không chỉ là nỗ lực tự thân của người dân mà còn là quyết tâm của cả hệ thống chính trị trong thực hiện các nghị quyết về xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, tạo nền tảng quan trọng để phát triển du lịch cộng đồng trong bối cảnh hội nhập.

Nhận thức rõ vai trò của văn hóa trong phát triển kinh tế xã hội, những năm gần đây xã Khun Há đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chuyên môn triển khai nhiều giải pháp bảo tồn và phát huy di sản văn hóa truyền thống của người Lự. Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh từ cấp ủy, chính quyền đến các trường học, 0nhằm nâng cao nhận thức của nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ về giá trị của tiếng nói, trang phục, lễ hội, nghề thủ công và các loại hình dân gian của tộc người mình.

Trên cơ sở đó, xã chủ động sưu tầm, nghiên cứu và giới thiệu các giá trị văn hóa dân gian; phục dựng những lễ hội tiêu biểu; mở các lớp truyền dạy nghề dệt thổ cẩm, đan lát; duy trì hoạt động của các đội văn nghệ dân gian; xây dựng không gian trưng bày, tái hiện văn hóa truyền thống phục vụ giáo dục và du lịch. Những hoạt động này giúp hình thành mô hình du lịch cộng đồng bước đầu tạo sức hút, mở ra hướng phát triển kinh tế mới bên cạnh sản xuất nông nghiệp.

Tuy nhiên, trước tác động mạnh mẽ của cơ chế thị trường và quá trình hội nhập, bản sắc văn hóa của dân tộc Lự đang đối diện không ít thách thức. Nhiều làn điệu dân ca, điệu múa truyền thống, lễ hội dân gian hay kỹ thuật chế tác nhạc cụ đã dần bị lãng quên. Trang phục truyền thống ít được sử dụng trong đời sống thường nhật; nghề dệt, niềm tự hào của phụ nữ Lự có thời điểm tưởng chừng bị thất truyền khi chỉ còn số ít nghệ nhân cao tuổi nắm giữ.

Nguồn lực đầu tư cho công tác bảo tồn còn hạn chế; việc trùng tu, phục dựng và quản lý di sản ở một số nơi chưa được quan tâm đúng mức. Mức hưởng thụ văn hóa của người dân, nhất là tại các bản vùng sâu, vẫn chưa đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn phát triển mới. Thực tế đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có giải pháp đồng bộ, mạnh mẽ và lâu dài để giữ gìn giá trị truyền thống, đồng thời gắn kết với phát triển du lịch cộng đồng theo hướng bền vững.

Để nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn văn hóa, xã Khun Há xác định một số nhiệm vụ trọng tâm, như sau: 

Thứ nhất, nâng cao nhận thức cộng đồng. Người dân phải nhận thấy văn hóa chính là “tài sản” quý giá làm nên sức hấp dẫn riêng của du lịch cộng đồng. Kiến trúc nhà ở, ẩm thực, lễ hội, phong tục, nghề thủ công… cần được gìn giữ và đưa vào hoạt động du lịch một cách phù hợp, tránh thương mại hóa quá mức làm mất bản sắc.

Thứ hai, tăng cường phối hợp giữa các lực lượng. Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể, tổ chức xã hội, nghệ nhân và người uy tín trong cộng đồng cần tham gia tích cực, thường xuyên kiểm tra, sơ kết, tổng kết các chương trình, nghị quyết liên quan đến bảo tồn văn hóa.

Thứ ba, bảo tồn văn hóa vật thể và phi vật thể. Xã sẽ tiếp tục khảo sát, sưu tầm dân ca, dân vũ, họa tiết trang phục, nhạc cụ; khôi phục nghề dệt thổ cẩm và hướng dẫn phát triển sản phẩm phục vụ du lịch; đưa truyền dạy văn hóa vào trường học và cộng đồng; phục dựng lễ hội truyền thống, phấn đấu mỗi năm bảo tồn ít nhất một di sản tiêu biểu.

Thứ tư, phát triển du lịch cộng đồng có trách nhiệm. Các bản có thế mạnh văn hóa sẽ được lựa chọn làm điểm du lịch; không gian văn hóa truyền thống được bảo lưu, phục dựng để tạo sản phẩm trải nghiệm hấp dẫn; khuyến khích nghệ nhân đứng lớp truyền dạy để thế hệ trẻ tiếp nối.

Thứ năm, đẩy mạnh truyền thông quảng bá. Sản phẩm du lịch văn hóa của dân tộc Lự sẽ được quảng bá trên các nền tảng số, website, mạng xã hội, giúp hình ảnh Khun Há tiếp cận rộng rãi hơn với du khách trong và ngoài tỉnh.

Thứ sáu, gắn bảo tồn văn hóa với bảo vệ môi trường và an ninh trật tự. Phát triển du lịch xanh, hạn chế rác thải nhựa; giữ gìn cảnh quan; đảm bảo an toàn cho du khách và cộng đồng là yêu cầu xuyên suốt.

Trong khuôn khổ Dự án 6 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2025, nhiều hoạt động bảo tồn văn hóa dân tộc Lự được tổ chức trong quý III và IV/2024. Các hoạt động bao gồm: khảo sát, thống kê nghề dệt thổ cẩm, trang phục truyền thống, trò chơi dân gian; mở lớp tập huấn bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch cho hơn 150 học viên ở Tam Đường và Sìn Hồ; tổ chức truyền dạy, biểu diễn và tái hiện các loại hình văn hóa truyền thống; đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá văn hóa dân tộc Lự tới du khách.

Dân tộc Lự là một trong những dân tộc rất ít người ở Việt Nam, nhưng lại sở hữu kho tàng văn hóa độc đáo, đóng góp vào sự đa dạng văn hóa của Lai Châu và cả nước. Việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Lự không chỉ là trách nhiệm đối với quá khứ mà còn là động lực cho phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt là du lịch cộng đồng trong tương lai.

Với sự vào cuộc của các cấp, ngành và sự đồng lòng của người dân, văn hóa dân tộc Lự ở xã Khun Há hứa hẹn tiếp tục được gìn giữ, lan tỏa và trở thành điểm nhấn thu hút du khách, góp phần xây dựng Lai Châu trở thành vùng đất giàu bản sắc, hấp dẫn và phát triển bền vững.