Góp ý Dự thảo văn kiện Đại hội Đảng XIV: 5 gợi mở để hoàn thiện vai trò của Hội LHPN Việt Nam

Đánh giá về vai trò của Hội LHPN Việt Nam trong Dự thảo văn kiện Đại hội XIV, TS. Nguyễn Văn Pha, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, nhận định: Dự thảo tiếp tục khẳng định và ghi nhận những đóng góp to lớn, quan trọng của phụ nữ Việt Nam trong các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội; xây dựng gia đình và giữ gìn văn hóa; tham gia chính trị và quản lý nhà nước và trong lĩnh vực quốc phòng - an ninh và đối ngoại.

Khẳng định vai trò của phụ nữ Việt Nam trong thời đại mới

Với vai trò là tổ chức chính trị - xã hội đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của phụ nữ trong các lĩnh vực, Hội LHPN Việt Nam đã làm tốt công tác tuyên truyền chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, và nâng cao nhận thức về giới, về vai trò của phụ nữ; hỗ trợ phụ nữ phát triển; tham gia xây dựng Đảng và chính quyền và củng cố tổ chức Hội.

TS. Nguyễn Văn Pha làm rõ thêm: Các dự thảo Văn kiện Đại hội XIV thể hiện sự kế thừa vững chắc và phát triển rõ rệt trong việc xác định vai trò của phụ nữ và Hội LHPN từ các kỳ đại hội trước, nổi bật ở các khía cạnh như: Văn kiện tiếp tục khẳng định quan điểm nhất quán của Đảng về bình đẳng giới là mục tiêu quốc gia và là yếu tố thúc đẩy phát triển bền vững. Sự kế thừa thể hiện qua việc tích hợp các mục tiêu đã đạt được từ Chiến lược bình đẳng giới 2021-2030 vào định hướng dài hạn, và nâng cao các chỉ tiêu về tỉ lệ nữ tham gia lãnh đạo, quản lý so với Nghị quyết Đại hội XIII. 

Đặc biệt, trong Dự thảo Văn kiện lần này, có một điểm mới quan trọng là Văn kiện có sự bổ sung, nhấn mạnh vai trò của Hội LHPN trong việc hỗ trợ phụ nữ tiếp cận công nghệ, tham gia kinh tế số, và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Điều này giúp Hội định vị vai trò phù hợp với bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, không chỉ dừng lại ở các phong trào truyền thống. Bên cạnh đó, dự thảo Văn kiện Đại hội XIV cũng đã khẳng định vai trò của Hội LHPN trong giám sát và phản biện xã hội và nhấn mạnh xây dựng phẩm chất phụ nữ Việt Nam trong thời đại mới.

"Kế thừa Đề án Tuyên truyền, giáo dục phẩm chất, đạo đức phụ nữ Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước (giai đoạn 2010 - 2015), Văn kiện tập trung vào việc xây dựng người phụ nữ Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, có tri thức, kỹ năng, sáng tạo và hội nhập, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nữ", TS. Nguyễn Văn Pha nhấn mạnh.

TS. Nguyễn Văn Pha chia sẻ thêm: Mặc dù có nhiều điểm mới nhưng những vấn đề phụ nữ và Hội đang đối mặt chưa được đề cập sâu sắc, hoặc vai trò, vị thế chưa được xác định tương xứng với thực tiễn. Cụ thể, các mục tiêu về tỉ lệ phụ nữ tham gia lãnh đạo, quản lý vẫn dừng ở mức khiêm tốn hoặc chưa đủ mạnh để tạo ra sự thay đổi đột phá. Vai trò, vị thế của Hội LHPN Việt Nam chưa được xác định tương xứng với tầm ảnh hưởng thực tế và yêu cầu của một tổ chức chính trị - xã hội lớn nhất của phụ nữ. Văn kiện chưa đề cập rõ ràng cơ chế để Hội tham gia giải quyết các vấn đề liên ngành (liên quan đến kinh tế, giáo dục, y tế) một cách hiệu quả nhất. 

Bên cạnh đó, trong Dự thảo Văn kiện chưa đề cập sâu sắc đến "Gánh nặng kép" và "Định kiến giới" và khoảng trống về thách thức an sinh lao động trong kỷ nguyên số; chưa đưa ra các giải pháp bảo vệ an sinh xã hội (bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế) cụ thể cho nhóm lao động nữ phi chính thức đang có nguy cơ bị loại khỏi thị trường lao động cao trong quá trình chuyển đổi số. Vai trò của Hội trong việc đại diện và bảo vệ quyền lợi của nhóm phụ nữ dễ bị tổn thương nhất (lao động di cư là phụ nữ, phụ nữ dân tộc thiểu số, phụ nữ bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu) có thể chưa được đặt ở mức độ ưu tiên cao.

5 gợi mở để Hội LHPN Việt Nam được ghi nhận, định hướng rõ ràng hơn trong Văn kiện Đại hội XIV

TS. Nguyễn Văn Pha đề xuất, gợi mở:

Thứ nhất, kiến nghị bổ sung/làm rõ hơn các mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể, định lượng về bình đẳng giới, nâng cao vị thế phụ nữ trong Văn kiện.

Kiến nghị bổ sung các chỉ tiêu cụ thể, có tính định lượng cao về tỷ lệ phụ nữ giữ các vị trí lãnh đạo, quản lý (Đảng, Nhà nước, Mặt trận, đoàn thể, doanh nghiệp nhà nước) và tỷ lệ phụ nữ tham gia vào các ngành nghề công nghệ cao, kinh tế số trong các Văn kiện. Ghi nhận rõ ràng việc thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ vào các lĩnh vực mới (Kinh tế xanh, Kinh tế số, AI) như là một động lực phát triển kinh tế, không chỉ là vấn đề an sinh xã hội.

Thể chế hóa sâu hơn vai trò giám sát và  phản biện xã hội: Đề xuất cơ chế để Hội LHPN Việt Nam có thể chủ động hơn trong việc tham gia góp ý và giám sát việc thực thi các chính sách liên quan đến giới và gia đình ngay từ giai đoạn dự thảo, đặc biệt là các văn bản dưới luật. Cần có quy định rõ ràng về phản hồi và tiếp thu chính thức các ý kiến phản biện của Hội từ các cơ quan nhà nước.

Thứ hai, tập trung đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, chú trọng hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Đổi mới nội dung hoạt động, tập trung tổ chức các chương trình đào tạo kỹ năng số chuyên sâu (lập trình cơ bản, thương mại điện tử, an toàn mạng) cho phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ nông thôn và phụ nữ dân tộc thiểu số. Xây dựng các hệ sinh thái khởi nghiệp nữ theo hướng công nghệ và kinh tế xanh, không chỉ dừng lại ở các mô hình kinh tế nhỏ truyền thống.

Thứ ba, đổi mới phương thức tuyên truyền, vận động về bình đẳng giới.

Thúc đẩy chia sẻ trách nhiệm giới trong gia đình bằng cách đổi mới chiến dịch truyền thông, chuyển trọng tâm từ việc chỉ ca ngợi "người phụ nữ đảm đang" sang tuyên truyền về vai trò của nam giới trong việc chia sẻ công việc nhà và chăm sóc gia đình. Phối hợp chặt chẽ với các tổ chức thanh niên, công đoàn để tổ chức các chương trình giáo dục về bình đẳng giới tích cực cho cả nam và nữ, nhằm giảm thiểu "gánh nặng kép" cho phụ nữ.

Thứ tư, tăng cường năng lực tham chính, phát hiện, bồi dưỡng, giới thiệu cán bộ nữ chất lượng cao vào các cấp lãnh đạo, quản lý.

Ưu tiên đầu tư ngân sách và nguồn lực vào việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ Hội về các kỹ năng như phân tích dữ liệu, vận động chính sách, luật pháp quốc tế và kỹ năng lãnh đạo. Áp dụng công nghệ để chuẩn hóa quy trình làm việc, giảm tải các công việc hành chính, giúp cán bộ Hội có thời gian tập trung vào công tác chuyên môn sâu.

Thứ năm, đẩy mạnh vai trò đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của phụ nữ thông qua hoạt động giám sát, phản biện hiệu quả hơn.

Tổ chức các khóa đào tạo về kỹ năng phân tích chính sách, đánh giá tác động giới và kỹ thuật phản biện xã hội cho đội ngũ cán bộ Hội các cấp. Mở rộng và củng cố mạng lưới cộng tác viên, chuyên gia pháp lý, nhà khoa học tham gia vào các đoàn giám sát và nhóm phản biện của Hội.

Ưu tiên giám sát và phản biện những vấn đề tác động lớn, cấp bách đến phụ nữ như phòng, chống bạo lực gia đình; việc thực hiện các chính sách hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp, tạo việc làm; tỷ lệ cán bộ nữ tham gia lãnh đạo, quản lý; lồng ghép giới trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật (Phản biện ngay từ các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, quy hoạch, đề án lớn của Chính phủ để đảm bảo nguyên tắc lồng ghép giới được tuân thủ).

Ứng dụng công nghệ thông tin, mạng xã hội để thu thập ý kiến phụ nữ một cách nhanh chóng và đa chiều (ví dụ: các khảo sát trực tuyến, đường dây nóng). Áp dụng phương thức giám sát, phản biện đa cấp độ, theo đó có những vấn đề không chỉ dừng lại ở cấp Trung ương, mà đẩy mạnh vai trò phản biện, giám sát của Hội cấp tỉnh, cấp xã đối với các chính sách, nghị quyết của địa phương.

Xây dựng cơ chế báo cáo rõ ràng về kết quả giám sát, phản biện (số lượng kiến nghị, số lượng được tiếp thu, kết quả thay đổi chính sách nhờ phản biện của Hội) để đánh giá tính hiệu quả. Công bố rộng rãi kết quả giám sát, phản biện (trong phạm vi cho phép) để tạo áp lực xã hội và nâng cao trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước được giám sát.