Hát múa Ải Lao là một nghi lễ truyền thống đặc biệt chỉ diễn ra ở Lễ hội Gióng ở làng Phù Đổng (Gia Lâm, Hà Nội) nhưng lại do phường múa Ải Lao của làng Hội Xá (Phúc Lợi, Long Biên, Hà Nội) thực hiện.
Nghệ thuật Hát múa Ải Lao được cho là gắn với truyền thuyết Thánh Gióng. Theo truyền thuyết, khi Thánh Gióng bay về trời, mẹ ông không thấy con về nhà, trở nên buồn rầu, thương nhớ. Đám trẻ chăn trâu được lệnh của nhà vua đã đến bên mẹ Gióng múa hát cho bà vơi đi nỗi buồn.
 |
Theo nhà nghiên cứu Cao Huy Đính, người đã có nhiều công nghiên cứu về hát múa Ải Lao, từ “Ải Lao” theo Hán cổ là buộc trâu bò. Từ đám trẻ chăn trâu buộc trâu bò theo ông Gióng đánh giặc, rồi lại múa hát cho mẹ ông Gióng vơi nỗi buồn, phường Hát múa Ải Lao dần dần hình thành tại làng Hội Xá.
Trong nghệ thuật Hát múa Ải Lao, lời hát theo một nhịp điệu đặc biệt mang tính nhân văn cao, mang khát vọng hòa bình dân tộc. Nhiều nhà nghiên cứu văn hóa khẳng định: Hát múa Ải Lao góp phần tạo nên nét đặc sắc của hội Gióng.
Cùng với Hát múa Ải Lao, UBND Thành phố Hà Nội còn trình Bộ VHTT&DL đề nghị công nhận 3 hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể khác là hội đình Lưu Xá (xã Hòa Chính, Chương Mỹ), nghề thêu phục chế Đông Cứu (xã Dũng Tiến, Thường Tín), hội đình Chèm (Thụy Phương, Bắc Từ Liêm).