Hà Nội truyền thông bền bỉ, giải pháp can thiệp dài hạn kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh
Hoạt động truyền thông về công tác dân số ở Hà Nội
Trong bối cảnh già hóa dân số đang tạo áp lực ngày càng lớn lên hệ thống y tế và an sinh xã hội, việc kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh được Hà Nội xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của chiến lược dân số giai đoạn tới.
"Thừa nam, thiếu nữ" kéo theo nhiều hệ lụy trong hôn nhân, xã hội
Những năm qua, Hà Nội đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong công tác kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh. Tỷ số giới tính khi sinh của Thành phố giảm dần từ mức 117,6 trẻ trai/100 trẻ gái năm 2008 xuống 113 năm 2018 và còn khoảng 110 trẻ trai/100 trẻ gái vào năm 2025.
Tuy nhiên, so với mức cân bằng sinh học tự nhiên, đây vẫn là con số cao, tiềm ẩn nhiều hệ lụy xã hội trong tương lai nếu không được kiểm soát hiệu quả.
Nhận thức rõ thách thức này, Thành phố Hà Nội đã xây dựng Kế hoạch kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh giai đoạn 2026–2030 với mục tiêu khống chế tốc độ gia tăng, giảm bình quân 0,2 điểm mỗi năm, phấn đấu đến năm 2030 tỷ số giới tính khi sinh không vượt quá 109 trẻ trai/100 trẻ gái.
Do đó, công tác kiểm soát tỷ số giới tính khi sinh luôn được thành phố xác định là nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược dân số. Thực tế cho thấy, nguyên nhân cốt lõi của mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn xuất phát từ tư tưởng "trọng nam, khinh nữ", mong muốn sinh con trai để "nối dõi tông đường", đặc biệt ở những gia đình đã có từ một đến hai con gái.
Nhiều gia đình vẫn lợi lợi dụng kẽ hở trong cung cấp dịch vụ y tế để tìm cách lựa chọn giới tính thai nhi. Điều này làm gia tăng nguy cơ "thừa nam, thiếu nữ" trong tương lai, kéo theo nhiều hệ lụy như khó khăn trong hôn nhân, gia tăng tệ nạn xã hội, buôn bán phụ nữ và trẻ em, bất ổn gia đình…
Truyền thông bền bỉ
Để kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, Hà Nội đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó truyền thông chuyển đổi hành vi được xác định là mũi nhọn. Các hoạt động tuyên truyền được lồng ghép trong chiến dịch dân số – kế hoạch hóa gia đình, các buổi sinh hoạt cộng đồng, tập trung vào nhóm đối tượng đặc thù như nam, nữ thanh niên chuẩn bị kết hôn, các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ, tổ trưởng dân phố…
Nhiều mô hình can thiệp hiệu quả như: tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân; chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên; sàng lọc trước sinh và sơ sinh… duy trì và mở rộng, từng bước nâng cao chất lượng dân số ngay từ giai đoạn đầu đời.
Như tại xã Phúc Thịnh (Hà Nội), địa phương đẩy mạnh truyền thông trong các dịp cao điểm như Ngày Dân số Thế giới (11/7), Ngày Quốc tế trẻ em gái, Ngày Dân số Việt Nam (26/12), Tháng Hành động Quốc gia về Dân số…, tập trung vào bình đẳng giới và phòng ngừa mất cân bằng giới tính khi sinh.
Nhiều kết quả nổi bật trong công tác dân số đã được ghi nhận năm 2025. Có 85,4% cặp nam, nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khỏe trước kết hôn; hơn 630 bà mẹ mang thai được sàng lọc ít nhất 4 bệnh, tật bẩm sinh; 839 trẻ sơ sinh được tầm soát đạt tỷ lệ trên 90%. Tỷ số giới tính khi sinh trên địa bàn xã dự kiến ở mức 110 trẻ trai/100 trẻ gái.
Công tác tuyên truyền với phương châm "mưa dầm thấm lâu", tăng cường truyền thông trên hệ thống loa phường, nền tảng số, mạng xã hộ; đồng thời siết chặt công tác kiểm tra, giám sát các cơ sở y tế đã thay đổi nhận thức của người dân.
Cùng với sự phát triển của xã hội, nhận thức của nhiều gia đình trẻ đã có những chuyển biến tích cực. Không ít cặp vợ chồng lựa chọn dừng sinh con dù chỉ có con gái, ưu tiên chăm lo sức khỏe, giáo dục và chất lượng cuộc sống cho con.
Đánh giá về thực trạng này, ông Vũ Duy Hưng, Chi cục trưởng Chi cục Dân số, Trẻ em và Phòng chống tệ nạn xã hội Hà Nội cho rằng, dù đạt mức sinh thay thế, nhưng mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn là vấn đề đáng lo ngại. Nếu không có biện pháp mạnh mẽ và kịp thời, hệ lụy xã hội trong tương lai là rất lớn.
Việc Hà Nội ban hành Kế hoạch kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh giai đoạn 2026–2030 với các mục tiêu cụ thể như trên đã thể hiện quyết tâm chính trị cao. Đồng thời cũng cho thấy, đây là "cuộc chiến" phức tạp, lâu dài, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và sự thay đổi nhận thức từ mỗi người dân.
Với các giải pháp quyết liệt, Hà Nội sẽ nâng cao chất lượng dân số trên địa bàn đối với nhiều đối tượng, nhiều độ tuổi. Từng bước đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên góp phần nâng cao chất lượng dân số, tạo nền tảng xây dựng gia đình hạnh phúc, xã hội phát triển bền vững.
