Hàng nghìn trẻ em tử vong vì hội chứng thây ma tái xuất

Nodding Syndrome là thuật ngữ nói về Hội chứng gật gù hay Hội chứng thây ma (NS). NS còn được gọi là Hội chứng thây ma sống, tác động đến hệ thần kinh con người và gây tàn tật toàn thân, hiện quay lại ở nhiều quốc gia Đông Phi như Tanzania và Uganda. Những đứa trẻ mắc bệnh trông giống như những thây ma sống, vô tri vô giác, lang thang bất định không hề sợ nguy hiểm như lửa, nước, thú dữ hay tai nạn giao thông.

Theo Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Mỹ (CDC), NS có triệu chứng rất đặc biệt như: Làm cho trẻ còi cọc không phát triển được, cả thể chất lẫn trí tuệ. Sở dĩ bệnh mang tên này là do trẻ mắc bệnh có đặc trưng ngồi gục đầu, thân hình co quắp, mắt nhắm nghiền như đang hôn mê, bỏ đi lang thang bất chấp nguy hiểm, bệnh xuất hiện bất cứ lúc nào, kể cả khi đang ăn.

Qua chụp MRI cho thấy, não của những đứa trẻ mắc bệnh bị teo, vùng hải mã (hippocampus) và các tế bào thần kinh đệm bị tổn thương nghiêm trọng. Đầu năm 2012, căn bệnh bắt đầu tái phát ở miền Nam Sudan và vùng Kampala, Uganda. Những bệnh nhân nhỏ tuổi trông như người vô hồn, không nói một lời, sức khỏe suy sụp nên già đi trước tuổi. Trước đó, năm 2009, chính quyền Uganda đã yêu cầu Mỹ giúp đỡ.

Các chuyên gia CDC vào cuộc, lấy mẫu bệnh và nghiên cứu nhưng đến nay vẫn chưa tìm được nguyên nhân cụ thể. Người ta mới chỉ nghi đến những bất thường trong chức năng não bộ và cả những lý do ăn uống cực khổ, vệ sinh thiếu thốn làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Theo ông Scott Powell, chuyên gia bệnh viêm nhiễm của CDC, NS có triệu chứng giống như bệnh động kinh, có thể là do thiếu hụt các mô não, sóng não bất thường và cũng không loại trừ các yếu tố gây bệnh khác bởi qua xét nghiệm máu, nước tiểu phát hiện thấy hàng trăm nguy cơ gây bệnh khác nhau như virus, viêm gan E, sởi, nhiễm khuẩn, suy dinh dưỡng, đặc biệt là thiếu hụt vitamin B12.

Tháng 8/2012, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và CDC phối hợp nghiên cứu để tìm ra nguyên nhân gây bệnh. Các chuyên gia tìm thấy một loại ký sinh trùng có tên Onchocerca volvulus (O.volvulus). Đây là loại ký sinh trùng lây lan từ loài ruồi đen chuyên hút máu sống của động vật sống ở sông ngòi vùng cận Sahara. Ấu trùng của loài ruồi này có thể gây tổn thương máu và nếu không được điều trị kịp thời có thể gây bệnh mù vĩnh viễn.

Qua các cuộc khám nghiệm tử thi cho thấy, ấu trùng O.volvulus còn gây tình trạng tổn thương não nghiêm trọng ở những người mắc Hội chứng NS. Những đứa trẻ bị nhiễm ký sinh trùng nói trên còn có hệ miễn dịch phản ứng thái quá nên tác động mạnh đến não và hệ thần kinh, tạo ra những hành vi vượt qua sự kiểm soát.

Vì vậy, ở những vùng vệ sinh kém, nơi có nhiều loại ký sinh trùng trên, tỷ lệ mắc bệnh rất cao như ở vùng Đông Phi. Các nhà khoa học cũng tính đến nguyên nhân khác như: Nhiễm độc hóa chất, nhiễm độc thực phẩm và cả những vấn đề liên quan đến suy dinh dưỡng do đói nghèo và chiến tranh gây ra.

 

Nghiên cứu của các nhà khoa học tại Viện Rối loạn Thần kinh học và Đột quỵ Quốc gia (NINDS) do ông Avi Nath, Giám đốc NINDS, chủ trì, cũng phát hiện thấy ký sinh trùng O.volvulus, là thủ phạm gây hội chứng gật gù ở Đông Phi.

Khi một người bị nhiễm ký sinh trùng O.volvulus, hệ miễn dịch bắt đầu điều kháng thể đến để tấn công vật ngoại lai. Những kháng thể này xác định kẻ thù bằng cách tìm kiếm một protein cụ thể trong các tế bào ký sinh trùng.

Thật không may, protein mục tiêu trong ký sinh trùng O.volvulus trông rất giống protein được tìm thấy trong các tế bào não nên các tế bào não trở thành đối tượng bị tấn công, bị tổn thất không lường trước, vượt quá khả năng tự vệ của cơ thể nên cuối cùng dẫn đến mắc bệnh.

Phát hiện trên cho thấy, điều quan trọng là phải điều trị cho trẻ càng sớm càng tốt, ngay sau khi chúng bị nhiễm ký sinh trùng, nhằm ngăn phản ứng miễn dịch tấn công não, hạn chế ký sinh trùng lây lan từ người sang người qua vật trung gian là ruồi đen.

Hội chứng NS là do phản ứng miễn dịch tạo ra nên có thể hạn chế tổn thương não bằng cách sử dụng thuốc giống như các bệnh nhiễm trùng khác gây ra chứng động kinh thường gặp.