Hành trình sinh nở đầy hiểm nguy của phụ nữ Kashmir
Bà đỡ Saira Begum pha trà bên ngoài căn lều ở Baramulla
Bình minh vừa hửng sáng trên con đường mòn xuyên qua dãy Pir Panjal cũng là lúc Fatima Deader bắt đầu cảm nhận những cơn đau chuyển dạ đầu tiên. Gia đình Deader và một đoàn 70 người đã đi được gần nửa chặng đường dài 215 km từ Rajouri để lên các đồng cỏ cao của Kashmir, Ấn Độ.
Dù chỉ còn cách ngày dự sinh một tuần, Deader vẫn cưỡi ngựa. Ban đầu, cô nghĩ cảm giác khó chịu chỉ đơn thuần là mệt mỏi, cho đến khi cơn đau chuyển dạ ập đến. "Không có phòng khám, không có y tá, không có bác sĩ", Deader, 23 tuổi, kể lại. Bên trong chiếc lều bạt ẩm ướt, chỉ có mẹ cô và nữ hộ sinh Saira Begum đang thầm thì cầu nguyện.
Vài giờ sau sinh, dù vẫn còn yếu và bị xuất huyết, Deader vẫn leo lên ngựa. Em bé sơ sinh được cô quấn cẩn thận trên lưng ngựa, và đoàn người tiếp tục hành trình xuyên qua khu rừng rậm rạp, nguy hiểm rình rập từ thú hoang.
Sinh con giữa núi rừng hiểm trở
Đèo Pir Panjal cao 3.500 mét là điểm nối vùng Jammu với thung lũng Kashmir qua con đường Mughal đã tồn tại hàng thế kỷ. Hàng năm, khi tuyết tan, gần một triệu người du mục lại bắt đầu cuộc di cư. Cùng với đàn dê, cừu và ngựa, họ rong ruổi qua nhiều nơi với những chuyến đi dài hàng tháng trời.
Trong quá trình di cư, phụ nữ mang thai vẫn phải mang vác vật nặng và chỉ được nghỉ ngơi trong lều dựng tạm trên nền đất ẩm ướt. Một số phụ nữ phải sinh con sau nhiều ngày thiếu ăn, uống. Những người đến được bệnh viện quận thường đã ở trong tình trạng suy kiệt, thiếu máu hoặc bị nhiễm trùng.
Fozia Choudhary kết hôn khi mới 14 tuổi và sinh con 2 năm sau đó. Với chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng, chỉ gồm một cốc sữa và một chiếc bánh mì roti mỗi ngày, cơ thể cô suy kiệt nghiêm trọng trước khi chuyển dạ. May mắn được đưa đến bệnh viện kịp thời, các bác sĩ đã truyền 4 bình máu cho Choudhary trước khi cô có thể sinh con an toàn. Tuy nhiên, quá trình hồi phục sau đó vô cùng khó khăn và đau đớn.
Với các thai phụ trong vùng, sự sống còn phụ thuộc vào các bà đỡ. Ở tuổi 63, bà Begum đã giúp hàng chục phụ nữ vượt cạn thành công trên những tuyến đường núi hiểm trở. "Đôi khi, sản phụ mất quá nhiều máu, chúng tôi không thể cứu được họ", bà chia sẻ. Begum vẫn nhớ Gulnaz, một phụ nữ mang thai 8 tháng mắc bệnh gan, tử vong tại Doodhpathri năm 2021 vì bệnh viện quá xa và thiếu thức ăn, nước uống. "Chúng tôi chỉ có kiến thức được truyền lại, không có thuốc men, không bác sĩ. Nếu tôi bị bệnh hoặc già yếu, ai sẽ giúp những phụ nữ này đây?", bà nói.
Rủi ro trong quá trình sinh nở
Một nghiên cứu của chính phủ vào năm 2022 ước tính, tỷ lệ tử vong mẹ (MMR) của vùng Jammu và Kashmir là 46/100.000 ca sinh sống. Con số này cao hơn mức trung bình cả nước của Ấn Độ, nhưng thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu là 224. Tuy nhiên, những con số thống kê này được cho là không phản ánh đầy đủ thực tế.
Tiến sĩ Mushtaq Wani, nhà nghiên cứu y tế công cộng tại Srinagar, cho biết: "Số liệu MMR của tiểu bang chủ yếu dựa trên các ca sinh tại bệnh viện. Phụ nữ trên các tuyến đường di cư hiếm khi tiếp cận cơ sở y tế kịp thời, nên nhiều ca tử vong có thể không được ghi nhận".
Tình trạng này không chỉ xảy ra ở khu vực Kashmir. Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) ghi nhận vấn đề tương tự ở phụ nữ du mục tại các quốc gia khác, nơi tuyến đường di cư đặt phụ nữ sắp sinh con ngoài tầm với của dịch vụ chăm sóc sức khỏe thông thường. Để giải quyết vấn đề này, nhiều dự án thí điểm đã được triển khai. Ở Mông Cổ, sáng kiến về phòng khám lưu động, do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hỗ trợ, cung cấp dịch vụ chăm sóc phòng ngừa và siêu âm cho người du mục ở vùng sâu vùng xa. Chương trình y tế lưu động của Ethiopia tại khu vực Afar và Somali cung cấp các dịch vụ chăm sóc trước sinh, tiêm chủng và dinh dưỡng cho cộng đồng du mục thông qua nhóm y tế lưu động.
