Hiểu lầm tai hại về ăn kiêng khiến nhiều người hoang mang

Ăn kiêng quá mức gây xơ gan?

Điển hình là trường hợp một người dùng đã chia sẻ trên mạng xã hội rằng bản thân mắc xơ gan mất bù, cổ trướng và hàng loạt rối loạn chức năng gan sau một thời gian dài ăn kiêng khắc nghiệt. Theo mô tả, người này thường xuyên uống nước ép trái cây thay bữa sáng, hạn chế tối đa tinh bột và chất béo, ăn chủ yếu rau luộc, salad, đồng thời sử dụng nghệ mật ong và nhiều loại "thuốc bổ gan" được quảng cáo trên mạng. Khi được chẩn đoán bệnh gan tiến triển nặng, người bệnh đã cho rằng nguyên nhân đến từ chế độ ăn kiêng quá mức.

Tuy nhiên, theo Bác sĩ Hà Hải Nam, Phó trưởng Khoa Ngoại bụng 1, Bệnh viện K, đây là một cách hiểu sai lệch và dễ dẫn đến tâm lý hoang mang. Ăn kiêng, dù khắc nghiệt, không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra những tổn thương gan nghiêm trọng như xơ gan mất bù hay tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Những bệnh lý này thường xuất phát từ các nguyên nhân rõ ràng hơn, như viêm gan virus (đặc biệt là viêm gan B hoặc viêm gan C), bệnh gan do rượu, gan nhiễm mỡ tiến triển, hoặc độc tính từ thuốc và các sản phẩm không rõ nguồn gốc. 

Trường hợp người dùng mạng xã hội kể trên rất có thể liên quan đến việc sử dụng các loại "thuốc bổ gan" trôi nổi. Trong nhiều sản phẩm dạng này, thành phần không được kiểm chứng, có thể chứa các chất gây độc cho tế bào gan, khiến gan bị tổn thương âm thầm trong thời gian dài.

Bác sĩ Hà Hải Nam cũng nhấn mạnh rằng trước khi quy kết ăn kiêng là nguyên nhân gây bệnh gan, cần xem xét tiền sử bệnh lý của người bệnh, đặc biệt là tình trạng miễn dịch đối với các virus gây viêm gan. Việc quy trách nhiệm cho ăn kiêng là thiếu cơ sở và có thể dẫn đến hiểu lầm tai hại trong cộng đồng, khiến người dân e ngại những phương pháp điều chỉnh chế độ ăn vốn có thể mang lại nhiều lợi ích nếu thực hiện đúng cách.

Nguy hiểm của việc ăn kiêng quá mức

Tuy ăn kiêng không gây xơ gan hay cổ trướng, điều đó không đồng nghĩa rằng việc ăn kiêng quá mức là vô hại. Trong thực tế lâm sàng, nhiều người tự đặt mình vào chế độ ăn quá khắt khe do hiểu lầm rằng "ăn càng ít sẽ giảm cân càng nhanh". Lượng năng lượng nạp vào đôi khi chỉ từ 100 đến 200 kcal mỗi ngày, thấp xa so với nhu cầu tối thiểu để duy trì hoạt động sống cơ bản của cơ thể. Chính tình trạng giảm năng lượng nghiêm trọng này gây ra hàng loạt hệ lụy đối với sức khỏe.

Một trong những vấn đề thường gặp nhất là hạ đường huyết. Khi cơ thể thiếu năng lượng, lượng glucose trong máu giảm xuống mức không đủ cung cấp cho não và các cơ quan hoạt động. Người bệnh có thể cảm thấy run rẩy, chóng mặt, tim đập nhanh, vã mồ hôi, hoặc thậm chí ngất xỉu. Những triệu chứng này gây ảnh hưởng lớn đến khả năng tập trung và hiệu suất công việc, học tập.

Nếu tình trạng ăn kiêng quá mức kéo dài, cơ thể sẽ rơi vào trạng thái suy dinh dưỡng. Việc thiếu hụt nghiêm trọng các chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất khiến da xanh xao, sức đề kháng giảm mạnh, dễ nhiễm trùng, tinh thần mệt mỏi, cơ bắp teo nhỏ và khả năng vận động giảm sút. Đối với phụ nữ, rối loạn kinh nguyệt hoặc mất kinh cũng là hậu quả thường gặp do thiếu hụt năng lượng kéo dài làm rối loạn hormon.

Một khía cạnh khác của ăn kiêng quá mức mà nhiều người không lường trước là cảm giác đói triền miên, kéo theo sự suy sụp về tinh thần và thể chất. Khi não bộ liên tục bị đặt trong trạng thái báo động vì thiếu năng lượng, người ăn kiêng gần như không thể tập trung vào công việc khác ngoài cảm giác đói. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn làm tăng nguy cơ rối loạn ăn uống, bao gồm hiện tượng ăn bù dồn dập sau thời gian nhịn kéo dài.

Đặc biệt, người ăn kiêng cực đoan rất dễ tăng cân trở lại. Khi cơ thể rơi vào trạng thái đói kéo dài, tốc độ chuyển hóa cơ bản giảm xuống để tiết kiệm năng lượng. Khi trở lại chế độ ăn bình thường, cơ thể sẽ tích trữ năng lượng mạnh mẽ hơn, khiến cân nặng tăng nhanh chỉ trong thời gian ngắn. Tình trạng này thường kéo theo tâm lý thất bại, khiến nhiều người tiếp tục áp dụng các chế độ ăn khắc nghiệt hơn, tạo thành vòng xoáy nguy hiểm cho sức khỏe.

Thực tế, ăn kiêng khoa học vẫn là phương pháp hiệu quả trong quản lý cân nặng và cải thiện sức khỏe. Tuy nhiên, một chế độ ăn đúng cần đảm bảo đủ năng lượng, cân bằng dinh dưỡng, không loại bỏ hoàn toàn nhóm chất nào và đặc biệt phải được xây dựng dựa trên tình trạng sức khỏe cá nhân. Điều quan trọng hơn, người dân cần cảnh giác với các sản phẩm "giải độc gan", "bổ gan", "giảm cân cấp tốc" không rõ nguồn gốc, bởi đây mới là mối nguy thực sự đối với gan và sức khỏe tổng thể.

Một lối sống lành mạnh cần được xây dựng trên nền tảng hiểu biết đúng đắn về dinh dưỡng, sự điều độ trong ăn uống và thói quen vận động hợp lý, chứ không phải những phương pháp cực đoan hoặc những lời quảng cáo thiếu kiểm chứng trên mạng xã hội.