Lai Châu: Phụ nữ dân tộc Lự tham gia OCOP với sản phẩm văn hóa truyền thống

Trong cộng đồng dân tộc Lự, phụ nữ được xem là những “bảo tàng sống” của văn hóa truyền thống. Họ không chỉ thêu dệt từng tấm vải, từng hoa văn trên khung cửi mà còn lưu giữ những câu hát ru, lời dân ca, và các nghi lễ truyền thống qua nhiều thế hệ. Những hoạt động này tưởng chừng như chỉ mang giá trị tinh thần, nhưng thực tế, chúng chính là nền tảng để phát triển các sản phẩm OCOP mang bản sắc văn hóa.

Chị Lò Thị Lan, một phụ nữ Lự ở xã Khun Há, tỉnh Lai Châu, chia sẻ: “Từ nhỏ, tôi đã học dệt thổ cẩm, thêu váy áo truyền thống. Khi biết có chương trình OCOP, tôi thấy đây là cơ hội để biến những sản phẩm ngày thường của chúng tôi thành sản phẩm mang giá trị kinh tế. Tôi vừa giữ được nghề truyền thống, vừa kiếm thêm thu nhập cho gia đình”.

Những sản phẩm thổ cẩm của phụ nữ Lự thường được làm từ vải lanh, sợi bông, hay tơ tằm, với các hoa văn đặc trưng như hình rồng, hình hoa và các họa tiết địa phương mang ý nghĩa tâm linh. Trước đây, sản phẩm chỉ dùng trong đời sống hằng ngày hoặc các dịp lễ tết, song nhờ OCOP, chúng được thiết kế lại, đóng gói đẹp mắt và giới thiệu ra thị trường, trở thành món quà lưu niệm, sản phẩm du lịch và hàng thủ công mỹ nghệ có giá trị cao.

OCOP là cầu nối giữa văn hóa và kinh tế

Chương trình OCOP không chỉ giúp sản phẩm truyền thống được nâng cấp về chất lượng, mẫu mã mà còn giúp các hộ gia đình biết cách quản lý, quảng bá và bán sản phẩm. Ở Lai Châu, nhiều phụ nữ dân tộc Lự đã thành lập các nhóm hợp tác xã nhỏ, vừa sản xuất, vừa bán hàng và tổ chức các workshop dạy nghề cho du khách. Đây không chỉ là cách tạo ra thu nhập bền vững mà còn giúp quảng bá văn hóa Lự đến du khách trong nước và quốc tế.

Một ví dụ tiêu biểu là dự án OCOP thổ cẩm Lự tại xã Nậm Hàng. Nhờ sự hướng dẫn của các chuyên gia thiết kế và tư vấn OCOP, các sản phẩm truyền thống được cải tiến về kiểu dáng, phối màu, đáp ứng thị hiếu thị trường nhưng vẫn giữ nguyên giá trị văn hóa. Những chiếc túi, khăn, áo truyền thống trở nên hấp dẫn hơn với khách du lịch và thị trường online, giúp thu nhập của các hộ gia đình tăng từ 30–50% so với trước khi tham gia OCOP.

Sự tham gia của phụ nữ dân tộc Lự trong OCOP không chỉ dừng lại ở sản xuất, mà còn mở ra cơ hội khởi nghiệp. Chị Lường Thị Hồng, chủ một cơ sở dệt thổ cẩm tại Khun Há, cho biết: “Trước đây, chúng tôi chỉ bán lẻ trong bản, khách đến mua là chủ yếu. Khi tham gia OCOP, tôi học được cách đặt thương hiệu, quản lý đơn hàng, tiếp thị online. Giờ sản phẩm của cơ sở tôi được bán ra cả tỉnh và nhiều nơi khác”.

Nhiều phụ nữ Lự còn kết hợp giữa sản xuất thổ cẩm và du lịch trải nghiệm. Du khách không chỉ mua sản phẩm mà còn tham gia trải nghiệm dệt vải, thêu hoa văn, học hát dân ca. Cách làm này vừa tạo việc làm cho cộng đồng, vừa giúp các giá trị văn hóa được lan tỏa rộng rãi. Sự tham gia tích cực của phụ nữ cũng khẳng định họ không chỉ là người giữ gìn truyền thống mà còn là lực lượng quan trọng trong phát triển kinh tế cộng đồng.

Dù đạt được nhiều kết quả, việc OCOP hóa sản phẩm văn hóa truyền thống ở Lai Châu vẫn gặp không ít thách thức. Nhiều sản phẩm chưa có thương hiệu mạnh, chưa được quảng bá rộng rãi. Thị trường còn hạn hẹp, giá thành sản phẩm cao do quy trình thủ công và chi phí sản xuất nhỏ lẻ. Ngoài ra, kỹ năng quản lý kinh doanh và tiếp thị của nhiều phụ nữ dân tộc vẫn còn hạn chế.

Để giải quyết vấn đề này, các cơ quan chức năng tỉnh Lai Châu đã tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng quản lý, marketing, thiết kế sản phẩm, đồng thời hỗ trợ các nhóm phụ nữ Lự kết nối với các sàn thương mại điện tử và các doanh nghiệp du lịch. Việc xây dựng thương hiệu chung cho sản phẩm OCOP thổ cẩm Lự cũng được chú trọng, giúp nâng cao uy tín và tạo giá trị bền vững.

Kết nối văn hóa với kinh tế và du lịch

Sự tham gia của phụ nữ Lự trong OCOP hóa sản phẩm văn hóa truyền thống không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc. Khi sản phẩm trở thành hàng hóa có giá trị, đồng nghĩa với việc thế hệ trẻ sẽ quan tâm hơn, tiếp nối nghề truyền thống. Đồng thời, việc kết hợp OCOP với du lịch cộng đồng tạo ra mô hình phát triển bền vững, nơi văn hóa và kinh tế cùng thăng hoa.

Ông Phùng Quang Mười, nhà nghiên cứu văn hóa dân tộc ở Lào Cai, chia sẻ: “OCOP giúp phụ nữ dân tộc Lự có thu nhập ổn định, đồng thời tạo động lực bảo tồn nghề truyền thống. Khi họ tự hào với sản phẩm của mình, thế hệ trẻ cũng sẽ muốn học và phát triển nghề. Đây là cách vừa giữ gìn văn hóa vừa phát triển kinh tế, rất đáng học hỏi”.

Phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu đang chứng minh rằng, việc tham gia OCOP hóa sản phẩm văn hóa truyền thống không chỉ là một xu hướng kinh tế mà còn là cách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Từ khung cửi, hoa văn thổ cẩm đến các sản phẩm du lịch trải nghiệm, tất cả đều phản ánh sức sống mãnh liệt của văn hóa Lự, được nuôi dưỡng bởi bàn tay, khối óc và sự sáng tạo của phụ nữ. Họ chính là những “đại sứ văn hóa sống” – vừa giữ gìn truyền thống, vừa tạo ra cơ hội kinh tế, góp phần đưa văn hóa Lự vươn xa trên bản đồ du lịch và sản phẩm OCOP Việt Nam.