Luật sư: Tránh bỏ lọt tội phạm trong vụ 6 trẻ em bị xâm hại tình dục tại Đà Lạt

Trong vụ án "Hiếp dâm người dưới 16 tuổi" tại cơ sở tu tập T.T, TP Đà Lạt (nay là phường Cam Ly - Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng), có các luật sư: Đào Thị Bích Liên, Nguyễn Hoàng Trung Hiếu, Đỗ Ngọc Thanh thuộc Chi hội luật sư, Hội Bảo vệ Quyền Trẻ em TPHCM hỗ trợ pháp lý, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bên bị hại. 

Mới đây, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Lâm Đồng đã hoàn tất giai đoạn điều tra, đưa ra Bản Kết luận điều tra vụ án. Trao đổi với phóng viên báo Phụ nữ Việt Nam, các luật sư bên bị hại đều đưa ra các ý kiến cá nhân, thể hiện quan điểm độc lập, khách quan về Bản Kết luận điều tra này. 

Luật sư Đào Thị Bích Liên, Chi hội phó Chi hội Luật sư:

Bản Kết luận điều tra cho rằng việc bị can Nguyễn Đắt Vũ thực hiện quan hệ tình dục khác với em B.V.T tại thời điểm thực hiện vào tháng 7/2023, khi đó em 17 tuổi 1 tháng, Vũ và em B.V.T thực hiện quan hệ tình dục khác xuất phát từ tình cảm giữa 2 người, em B.V.T tự nguyện nên không có dấu hiệu của tội phạm. Tôi không đồng ý với nhận định này.

Bởi lẽ, em B.V.T tại thời điểm xảy ra vụ việc chỉ 17 tuổi 1 tháng. Bộ luật Hình sự quy định những điều khoản đặc biệt nhằm bảo vệ trẻ em dưới 16 tuổi, tuy nhiên cũng phân biệt rõ nhóm người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi, là người chưa thành niên - chưa hoàn thiện về tâm sinh lý, nhận thức và khả năng tự chủ. Vì vậy, dù ở độ tuổi này họ có thể “đồng thuận” trong hành vi tình dục, pháp luật vẫn đặt ra hàng rào bảo vệ.

Đặc biệt trong vụ án này, em B.V.T là đệ tử của Nguyễn Đắt Vũ, chịu sự quản lý, điều hành, hướng dẫn tu học của Nguyễn Đắt Vũ. Vũ đóng vai trò là “thầy”, là người có uy tín, và ảnh hưởng lớn đến đời sống tâm lý, tinh thần của em B.V.T. Do đó, em B.V.T là người ở vị thế lệ thuộc, không thể được xem là hoàn toàn tự nguyện trong các hành vi quan hệ tình dục.

Như vậy, việc Kết luận điều tra nhận định rằng hành vi giữa bị can Nguyễn Đắt Vũ và em B.V.T là tự nguyện, là không đúng quy định pháp luật, chưa đánh giá đầy đủ yếu tố lệ thuộc và tính chất cưỡng ép về tinh thần. Đồng thời, nhận định này có thể làm sai lệch bản chất vụ án, ảnh hưởng trực tiếp đến việc bảo vệ quyền lợi của người bị hại. 

Cần lưu ý chi tiết đặc biệt, trong vụ án này, em B.V.T vừa là người bị hại, vừa là người phát hiện, tố giác hành vi phạm tội của Nguyễn Đắt Vũ. Chính em B.V.T là người đầu tiên ghi âm, ghi hình lời khai của các nạn nhân khác, đồng thời trình báo toàn bộ sự việc với cơ quan điều tra. Hành vi này của bị can Nguyễn Đắt Vũ được xác định phạm tội “Hiếp dâm" căn cứ theo khoản 1 Điều 141 BLHS với tình tiết “quan hệ tình dục khác”.

Căn cứ theo Nghị quyết số 06/2019/NQ-HĐTP ngày 20/9/2019 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao, “Hành vi quan hệ tình dục khác là hành vi của những người cùng giới tính hoặc khác giới tính, bao gồm: đưa bộ phận sinh dục nam xâm nhập vào miệng, hậu môn của người khác; dùng ngón tay, ngón chân, lưỡi, dụng cụ tình dục xâm nhập vào bộ phận sinh dục nữ hoặc hậu môn của người khác”. Do đó, hành vi của bị can Nguyễn Đắt Vũ với em B.V.T hoàn toàn thuộc phạm vi điều chỉnh của quy định này. 

Như vậy việc Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Lâm Đồng chỉ khởi tố bị can Nguyễn Đắc Vũ về tội “Hiếp dâm người dưới 16 tuổi” mà không khởi tố bổ sung về tội “Hiếp dâm” (Điều 141 BLHS) là chưa đầy đủ toàn diện, có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm. 

Về đánh giá tình tiết tăng nặng,  Bản Kết luận điều tra đã áp dụng tình tiết tăng nặng “phạm tội 02 lần trở lên" căn cứ theo điểm g khoản 1 điều 52 BLHS, tuy nhiên cần áp dụng thêm tình tiết tăng nặng tại điểm k “phạm tội đối với người ở trong tình trạng không thể tự vệ được”. Điều này nhấn mạnh rõ người trong tình trạng không thể tự vệ được là người do thể trạng yếu đuối hoặc bệnh tật dẫn đến không có khả năng chống lại hành vi phạm tội, không có khả năng tự bảo vệ mình. Người lệ thuộc vào người phạm tội là những người khống chế bởi các mối quan hệ ràng buộc với người phạm tội về mặt vật chất, tinh thần, công tác hoặc các mặt khác như tôn giáo, tín ngưỡng,… 

Bản Kết luận điều tra của Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Lâm Đồng chưa làm rõ hành vi phạm tội "Hiếp dâm” cũng như tình tiết tăng nặng khác của bị can, đây là thiếu sót nghiêm trọng, ảnh hưởng đến việc đánh giá tính chất, mức độ gây nguy hiểm cho xã hội. Tôi đề nghị Viện KSND tỉnh Lâm Đồng khi tiếp nhận hồ sơ cần có yêu cầu điều tra bổ sung đối với các nội dung chưa được làm rõ trong Kết luận điều tra nêu trên để tránh bỏ lọt tội phạm.

Luật sư Đỗ Ngọc Thanh, Chi hội trưởng Chi hội Luật sư:

Bản Kết luận điều tra của Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Lâm Đồng đã hoàn tất giai đoạn thu thập chứng cứ, xác định cơ bản hành vi phạm tội trong vụ án. Các dữ kiện được nêu cho thấy đây là vụ việc có tính chất đặc biệt nghiêm trọng, kéo dài trong thời gian dài và gây tổn thương sâu sắc cho các cháu bị hại. 

Tuy nhiên, một số tình tiết quan trọng vẫn cần được xem xét, bổ sung để phản ánh toàn diện bản chất vụ án. Qua lời khai, các cháu N.Đ.T.Q., sinh năm 2012 và L.V.T.H., sinh năm 2014, đều cho biết bị Nguyễn Đắt Vũ nhiều lần dùng cây tre và roi đánh đập, để lại vết bầm tím trên cơ thể. Đây là chi tiết có ý nghĩa quan trọng, thể hiện hành vi bạo lực, cưỡng ép và khống chế tinh thần, có thể liên quan trực tiếp đến việc nạn nhân không có khả năng phản kháng hay tự vệ. 

Nội dung này chưa được thể hiện trong Bản kết luận điều tra, dẫn đến nguy cơ bỏ sót tình tiết chứng minh mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội và dấu hiệu cố ý gây thương tích, bạo hành trẻ em. 

Theo quan điểm của tôi, Viện KSND tỉnh Lâm Đồng sau khi tiếp nhận hồ sơ cần yêu cầu điều tra bổ sung, làm rõ các dấu hiệu nêu trên, đồng thời thực hiện giám định tâm lý chuyên sâu để xác định mức độ tổn thương tinh thần của các cháu trong đó có cháu N.Đ.T.Q. bị tổn thương tinh thần nghiêm trọng, thường xuyên la hét, cáu gắt, đập phá đồ đạc và thức trắng đêm. 

Tổn thương của trẻ em trong các vụ xâm hại tình dục không chỉ là về thể chất, mà đặc biệt nghiêm trọng ở khía cạnh tâm lý và tinh thần. Những sang chấn, mặc cảm, sợ hãi và khủng hoảng lòng tin có thể kéo dài suốt quá trình trưởng thành của trẻ. Đây là yếu tố chưa được phản ánh đầy đủ trong Bản Kết luận điều tra và nếu có thể cần được làm rõ bằng giám định tâm lý chuyên sâu để xác định mức độ tổn hại tinh thần. Bên cạnh việc xử lý nghiêm minh đối tượng phạm tội, cần chú trọng đến công tác phòng ngừa tái diễn. Cụ thể, cần xây dựng cơ chế giám sát và quản lý chặt chẽ những nơi có trẻ em sinh hoạt, học tập nội trú, bảo đảm người trực tiếp chăm sóc, hướng dẫn phải có đạo đức, trình độ và được kiểm tra định kỳ về tâm lý và nhân cách.

Đồng thời, đề nghị các cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng biện pháp bảo vệ bí mật đời tư, hỗ trợ tâm lý cho các cháu trong suốt quá trình giải quyết vụ án. 

 Luật sư Nguyễn Hoàng Trung Hiếu, Chi hội phó Chi hội Luật sư:

Từ trước đến nay, dư luận thường mặc định nạn nhân của xâm hại tình dục là trẻ em nữ, có hoàn cảnh khó khăn hoặc thiếu sự bảo vệ. Nhưng thực tế vụ án này cho thấy, xâm hại có thể xảy ra với cả trẻ em nam, ngay cả trong môi trường tưởng chừng an toàn, kỷ luật và được giáo dưỡng. 

Các tổn thương tâm lý và nhân cách ở trẻ nam thường bị xem nhẹ, trong khi hậu quả có thể sâu sắc và kéo dài hơn nhiều. Vì thế, Bản Kết luận điều tra không nên chỉ dừng lại ở hành vi phạm tội, mà cần nhấn mạnh mức độ tổn thương, sang chấn và tác động tâm lý với các em. Từ đó, giúp xã hội thay đổi nhận thức giới, rằng nạn nhân của xâm hại không phân biệt nam hay nữ, giàu hay nghèo. 

Vụ án này là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ để các cơ sở nuôi dạy, nội trú, từ thiện, tu tập... phải được giám sát độc lập, định kỳ và thường xuyên hơn bởi các chuyên gia có năng lực phát hiện nguy cơ, nhận diện tổn thương sớm để kịp thời can thiệp. Đồng thời, cần khuyến khích trẻ em lên tiếng và tạo cơ chế pháp lý bảo vệ người tố giác - thay vì chỉ phản ứng khi hậu quả đã xảy ra. Bảo vệ trẻ em không chỉ là bảo vệ thân thể, mà còn là bảo vệ niềm tin, cảm xúc và phẩm giá - những giá trị căn bản giúp các em có thể lớn lên trong an toàn và nhân bản.