Mang thai trở thành cơn ác mộng đối với nhiều phụ nữ Nigeria

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), số phụ nữ tử vong khi sinh con ở Nigeria nhiều hơn bất kỳ nơi nào khác trên thế giới. Tuy nhiên, Muhammed đã đến được thành phố Maiduguri và sinh mổ ngay ngày hôm sau, hạ sinh cặp song sinh vào tháng 4/2025.

"Mặc dù con cái là nguồn vui nhưng nếu phải trải qua thử thách tương tự một lần nữa, tôi rất sợ hãi", cô nói trong khi cố ngăn nước mắt.

Chưa bao giờ tình hình lại bất lợi cho phụ nữ mang thai ở vùng Đông Bắc Nigeria đến thế. Nhóm phiến quân Boko Haram nguy hiểm đang trỗi dậy mạnh mẽ. Hàng trăm triệu đô la viện trợ nước ngoài từ Hoa Kỳ, từng là nhà tài trợ lớn nhất của Nigeria, đã biến mất dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump trong năm nay.

Giao tranh khiến đường sá bị phong tỏa. Nhiều bác sĩ và nhân viên y tế khác, cũng như các tổ chức cứu trợ, đã phải bỏ chạy. Trong nỗ lực bù đắp cho việc thiếu hụt nguồn tài trợ từ Hoa Kỳ, Nigeria đã giải ngân khoản khẩn cấp 200 triệu đô la cho ngân sách y tế của mình.

Theo WHO, ngay cả trước những diễn biến này, Nigeria đã chiếm hơn 1/4 số ca tử vong ở sản phụ trên thế giới vào năm 2023 với 75.000 ca.

Có ít nhất 1 trong số 100 phụ nữ tử vong khi sinh con ở quốc gia đông dân nhất châu Phi, nơi đang phải đối mặt với tình trạng thiếu kinh phí trầm trọng cho hệ thống y tế phục vụ cho 220 triệu người.

"Nếu bạn đếm năm người, bạn sẽ thấy một phụ nữ có thể đã gặp vấn đề về bệnh tật hoặc tử vong khi sinh nở", Jumoke Olatunji, đồng sáng lập Quỹ Sức khỏe Bà mẹ và Trẻ em Alabiamo có trụ sở tại Lagos, cho biết. "Bệnh tật khi sinh nở" đề cập đến các vấn đề sức khỏe gây ra cho những người mẹ sống sót.

Khó khăn trong việc tuyển dụng bác sĩ

Hãng thông tấn Associated Press đã đến thăm bang Borno, một trong những khu vực bị đe dọa nghiêm trọng nhất bởi cuộc nổi dậy của Boko Haram. Các chiến binh ở đây đã chiến đấu trong cuộc xung đột kéo dài 14 năm nhằm áp đặt luật Hồi giáo và nổi tiếng với các vụ bắt cóc hàng loạt học sinh. Hiện nay, bất chấp những nỗ lực của quân đội Nigeria, Boko Haram vẫn tiến hành nhiều vụ tấn công hơn, gần như hàng ngày trong khu vực.

Các nhân viên y tế cho biết ngày càng khó tuyển dụng bác sĩ và những người khác, đặc biệt là bên ngoài thủ phủ tương đối an toàn của tiểu bang là Maiduguri.

Tiến sĩ Fanya Fwachabe, Giám đốc sức khỏe sinh sản và tình dục của bang Borno tại Ủy ban Cứu hộ Quốc tế, một trong những cơ quan viện trợ quốc tế cuối cùng vẫn hoạt động trong khu vực, cho biết: "Đã có những thời điểm có quảng cáo nhưng không ai muốn tham gia".

Bác sĩ ở Borno có thể mong đợi kiếm được khoảng 99 đến 156 đô la/tháng.

Các nhân viên cứu trợ mô tả cảnh các bà mẹ địa phương tử vong vì không được chăm sóc y tế. Những cộng đồng từng tương đối yên bình nay lại trở thành những thị trấn đồn trú cho quân đội, và một số hệ thống chăm sóc sức khỏe đã sụp đổ. Chính quyền Borno thừa nhận vấn đề này và nêu lý do là tình trạng bất ổn.

Ông Abubakar Kullima, Giám đốc y khoa tại Ban quản lý Bệnh viện bang Borno, cho AP biết rằng trước tiên, các nhà chức trách cần đảm bảo an toàn cho nhân viên y tế. Nhưng việc Hoa Kỳ đột ngột cắt giảm tài trợ thực sự là một cú sốc. "Chúng tôi thực sự bất ngờ trước lệnh ngừng thực hiện và chúng tôi bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi lệnh này vì không chuẩn bị cho việc đó".

Thế giới nhìn về nơi khác

Falmata Muhammed đột ngột chuyển dạ vào năm 2021. Vì không có bệnh viện nào ở làng Bulabilin Ngaura, cô và chồng đã lên đường đến Maiduguri, cách đó 57 km (35 dặm). Nhưng cô bị băng huyết và sinh con trên đường đi. Đứa bé đã chết lưu.

Nỗi đau tinh thần vẫn còn đè nặng, giờ đây, người phụ nữ 30 tuổi này lại mang thai. Cô đã chuyển đến Magumeri, một thị trấn lớn hơn, nơi bệnh viện lớn đã bị thiêu rụi trong một cuộc tấn công của Boko Haram vào năm 2020. Nơi đây hiện chỉ còn một phòng khám di động, không được trang bị để hỗ trợ sinh nở.

Dữ liệu viện trợ nước ngoài của Hoa Kỳ cho thấy Nigeria đã nhận được gần 4 tỷ đô la viện trợ từ Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (hiện đã giải thể) trong giai đoạn 2020-2025, với 423 triệu đô la dành cho sức khỏe bà mẹ và kế hoạch hóa gia đình.

Giờ thì chuyện đó đã không còn nữa. Đại sứ quán Hoa Kỳ không trả lời bất kỳ câu hỏi nào.

Các cuộc khủng hoảng khác trên thế giới, bao gồm Ukraine, Gaza và Sudan đã khiến các nhà tài trợ khác phải thay đổi ưu tiên tài trợ.

Với việc nguồn viện trợ tài chính không còn và chính phủ Nigeria cắt giảm ngân sách kế hoạch hóa gia đình gần 97% vào năm 2025, ngay cả những phụ nữ không có ý định sinh thêm con cũng không còn nhiều lựa chọn.

Khi được hỏi cô muốn điều gì xảy ra nếu cô mang thai lần nữa, Muhammed nhìn xuống và đếm bằng ngón tay, liệt kê các bệnh viện, nhân sự, thuốc men và đường sá trong trường hợp khẩn cấp.

"Nếu có tất cả những điều này, phụ nữ sẽ không phải mất mạng ở đây", cô nói.