Các tổ chức nhân quyền cũng như những chính trị gia đang lên án những gì mà họ gọi là hình thức khai thác vô nhân đạo kiểu mới tại Mỹ, nơi số tù nhân lên đến hơn 2 triệu người, chủ yếu là người gốc Phi và Latinh đang phải làm việc trong các ngành công nghiệp với mức thù lao rẻ mạt. Những ông trùm đầu tư xem nguồn nhân công nhà tù như là một kho vàng vì họ không phải lo sợ về những cuộc đình công hoặc phải trả tiền bảo hiểm thất nghiệp hay cho các kỳ nghỉ lễ. Tất cả những công nhân của họ luôn làm việc toàn thời gian, không bao giờ vắng mặt vì những vấn đề gia đình. Hơn nữa, nếu những công nhân này không thích được trả 25 xu một giờ và không chịu làm việc, họ sẽ bị biệt giam.
Theo thống kê, ngành công nghiệp nhà tù tại Mỹ tham gia 100% vào lĩnh vực sản xuất quân trang như mũ bảo hiểm, thắt lưng, áo giáp chống đạn, thẻ ID, áo sơ mi, lều, túi xách... Bên cạnh đó, các tù nhân còn là lực lượng lao động cung cấp 98% sản phẩm cho thị trường dịch vụ lắp ráp thiết bị. Ngoài ra, họ còn tham gia vào ngành công nghiệp phụ tùng máy bay, vật tư y tế và nhiều thứ khác nữa.
 |
Tội phạm giảm, tù nhân tăng
Theo báo cáo của các Tổ chức nhân quyền, đây là những yếu tố tăng khả năng lợi nhuận cho những nhà đầu tư vào ngành công nghiệp tù phức tạp. Một nghịch lý xuất hiện: Tỉ lệ tội phạm ở Mỹ không thay đổi nhưng số tù nhân lại tăng cao, phần lớn liên quan đến tội phạm ma túy.
Những người sở hữu lượng nhỏ những loại ma túy bất hợp pháp sẽ bị bắt giam và thời gian thụ án thường dài. Luật liên bang quy định: Phạt 5 năm tù giam không được tạm tha với 1 người sở hữu 5 gam crack (cần sa vụn) hoặc gần 142 gam heroin hoặc 500 gam bột cocain; phạt 10 năm tù giam nếu sở hữu ít hơn 56 gam ma túy đá hoặc crack. Hầu hết những kẻ nghiện ma túy thường sử dụng dạng bột ma túy màu trắng, tầng lớp trung lưu và giàu có, chủ yếu là người da đen hoặc gốc Latinh sử dụng ma túy đá.
Từ khi 13 bang thông qua luật “cộng dồn 3 tội” thì 20 nhà tù mới buộc phải xây dựng. Tuy nhiên, khi áp dụng luật này trong trường hợp một tù nhân phạm tội ăn cắp một chiếc xe hơi và 2 chiếc xe đạp có vẻ sẽ quá nặng khi người này phải lĩnh án từ 3 tội danh trên tổng cộng 25 năm.
Theo phân tích, những nguyên nhân khiến số lượng tù nhân tiếp tục tăng cao đó là:
- Người phạm tội bị kết án lâu hơn.
- Nhiều luật thông qua chỉ đưa ra mức kết án mà không quan tâm tới hoàn cảnh người phạm tội.
- Nguồn lợi to lớn đem lại từ lực lượng lao động tù nhân trong các ngành công nghiệp thúc đẩy việc giam giữ nhiều phạm nhân trong thời gian dài.
- Nhiều hình phạt áp dụng đối với tù nhân để kéo dài bản án.
 |
“Hàng hóa” siêu lợi nhuận
Lao động tù nhân có nguồn gốc từ chế độ nô lệ. Sau cuộc nội chiến 1861 – 1865 một hệ thống “thuê lao động tù nhân” đã được giới thiệu để tiếp tục chế độ nô lệ. Từ năm 1870 đến năm 1910 ở bang Georgia, 88% số tù nhân được “thuê” làm việc trong các hầm mỏ, đồn điền trồng bông, xây dựng đường sắt là người da đen và con số này lên đến 95% tại bang Alabama. Ở Mississippi, một trang trại tù khổng lồ tương tự như các đồn điền nô lệ cũ thay thế cho hệ thống “thuê lao động tù nhân”.
Ngày nay, hệ thống đó đã được gọi với cái tên mỹ miều là khu phức hợp công nghiệp nhà tù. Ít nhất đã có 37 bang hợp pháp ký hợp đồng lao động tù nhân với các tập đoàn tư nhân nổi tiếng như IBM, Boeing, Motorola, Microsoft, AT&T... Tất cả các doanh nghiệp đều hưởng lợi từ thời kỳ bùng nổ lao động tù nhân. Chỉ từ năm 1980 đến 1994, lợi nhuận khu vực này đã tăng từ 392 triệu USD lên 1,3 tỷ USD.
Những tù nhân trong các nhà tù công thường được nhận mức lương tối thiểu cho công việc của mình nhưng không phải ở đâu cũng vậy. Đơn cử như tại Colorado, các nhân công lao động là tù nhân chỉ nhận được khoảng 2 USD mỗi giờ - dưới mức tối thiểu. Trong hệ thống nhà tù tư nhân, tù nhân nhận được ít nhất 17 cent mỗi giờ và tối đa 6 giờ làm việc mỗi ngày, tương đương 20 USD mỗi tháng. Các tù nhân của nhà tù tư được trả lương cao nhất tại CCA ở Tennessee, nơi tù nhân nhận 50 cent mỗi giờ cho những công việc đòi hỏi có tay nghề. Ở đó, họ có thể kiếm được 1,25 USD mỗi giờ và làm việc 8 tiếng 1 ngày, đôi khi còn làm thêm giờ. Họ có thể gửi về nhà 200 đến 300 USD mỗi tháng.
Nhờ lực lượng lao động tù nhân, Mỹ một lần nữa trở thành điểm hấp dẫn để đầu tư cho những ngành công nghiệp chỉ dành cho thị trường lao động của thế giới thứ 3. Một công ty chuyên lắp ráp máy móc gần biên giới Mexico đã chuyển hẳn tới nhà tù San Quentin ở California. Ở Texas, một nhà máy đã sa thải 150 công nhân và ký hợp đồng với các tù nhân của nhà tù tư Lockhart, nơi các bảng mạch được lắp ráp cho các tập đoàn IBM và Compaq.
Bùng nổ hệ thống nhà tù tư nhân
Nhà tù tư nhân không còn mới mẻ trong lịch sử nước Mỹ, vì từ giữa những năm 1800, Chính phủ đã giao quyền quản lý, điều hành những nhà tù đầu tiên cho các doanh nghiệp tư nhân.
Sự bùng nổ nhà tù tư nhân bắt đầu từ những năm 1980 nhưng tăng mạnh nhất vào những năm 1990 khi cổ phiếu của các tập đoàn đầu tư vào lĩnh vực này bán chạy như tôm tươi. Nhà tù tư nhân là các doanh nghiệp lớn nhất trong ngành công nghiệp phức hợp nhà tù. Khoảng 18 công ty quản lý 10.000 tù nhân tại 27 bang. 2 “ông lớn” trong lĩnh vực này là Corrections Corporation oF America (CCA) và Wachenhut, cùng nhau kiểm soát 75% thị trường.
Ngoài nguồn lợi thu về từ lực lượng lao động tù nhân, các nhà tù tư nhân luôn tìm cách tăng lợi nhuận bằng cách giảm thiểu chi phí điều hành. Theo Russell Boraas, một quản giáo của nhà tù tư nhân ở Virginia, “bí quyết để vận hành nhà tù với chi phí thấp là với số lượng quản giáo ít nhất mà vẫn giám sát được tối đa tù nhân.” CCA có một nhà tù cực kỳ hiện đại ở Lawrenceville, Virginia, nơi chỉ có 5 quản giáo làm việc theo ca giám sát hơn 750 tù nhân.
Trong các nhà tù, tù nhân sẽ được giảm án nếu cải tạo tốt nhưng vi phạm bất kỳ nội quy nào của nhà tù thì họ sẽ bị giam thêm 30 ngày. Theo một nghiên cứu về những nhà tù tại New Mexico cho thấy, các tù nhân của CCA thường bị mất điểm cải tạo tốt nhiều hơn so với các nhà tù khác đến 8 lần.
Dịch vụ thuê xà lim
Một hình thức kinh doanh mới của các nhà tù đem lại lợi nhuận không hề nhỏ: “Nhập khẩu” những tội phạm có thời gian thụ án dài. Khi một thẩm phán Liên bang than phiền rằng, tình trạng quá tải tù nhân tại Texas là dấu hiệu của sự trừng phạt bất thường và độc ác, CCA đã ký ngay hợp đồng với các quận nghèo của bang để xây dựng và điều hành các nhà tù mới cũng như chia sẻ lợi nhuận.
Kể từ năm 1996, tình trạng quá tải gây ra bạo lực, mất an toàn trong các nhà tù liên bang, các nhà tù tư nhân ở Texas đã nắm bắt thời cơ khi xem đó là một cơ hội làm ăn. Họ bắt đầu liên hệ với các nhà tù của bang khác đang bị quá tải để cung cấp dịch vụ “cho thuê xà lim” trong nhà tù CCA tại một thị trấn nhỏ ở Texas. Chi phí thuê một xà lim là 2,50 US đến 5,50 USD mỗi ngày. Chính quyền bang sẽ được chia 1,50 USD lợi nhuận cho mỗi tù nhân.