Não mô cầu có thể khiến người khỏe mạnh tử vong trong 24 giờ

Ngày 3/11, Viện Nghiên cứu Tâm Anh (TAMRI) tổ chức buổi tọa đàm báo chí với chủ đề "Gánh nặng bệnh tật và những kiến thức cần biết trong phòng ngừa bệnh do não mô cầu xâm lấn", với sự tài trợ của Sanofi.

Sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động hưởng ứng tháng hành động đẩy lùi bệnh viêm màng não trên toàn cầu, hướng đến mục tiêu đánh bại căn bệnh này vào năm 2030 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Buổi tọa đàm có sự tham gia của các chuyên gia trong lĩnh vực y học dự phòng, nhi khoa, bệnh truyền nhiễm cùng Flavio Da Pozzo - cựu cầu thủ bóng đá người Pháp, nhân chứng sống trong hành trình vượt qua bệnh não mô cầu.

Tại buổi tọa đàm, các chuyên gia cảnh báo bệnh do vi khuẩn não mô cầu Neisseria meningitidis, là một trong những bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm hàng đầu, có thể khiến người hoàn toàn khỏe mạnh tử vong chỉ trong vòng 24 giờ. 

Phân tích về cơ chế gây bệnh của não mô cầu, TS.BS. Nguyễn An Nghĩa, Phó khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TPHCM) cho biết vi khuẩn có thể tấn công gây viêm màng não (chiếm hơn 50% các trường hợp bệnh do não mô cầu xâm lấn) hoặc nhiễm trùng huyết tối cấp (chiếm từ 5-20%), thậm chí kết hợp cả hai thể. 

Một số trường hợp ít gặp hơn bao gồm viêm phổi (chiếm từ 5-15%), viêm kết mạc, viêm tai giữa, viêm thanh môn, viêm khớp, viêm niệu đạo, viêm màng ngoài tim.

Diễn tiến bệnh rất nhanh và khó nhận biết ở giai đoạn đầu. Theo đó, 4-12 giờ đầu, triệu chứng giống cảm cúm thông thường như sốt, khó chịu, đau họng. Từ 12-15 giờ, xuất hiện các dấu hiệu gợi ý như ban xuất huyết, đau cổ, đau đầu, cứng gáy, buồn nôn, sợ ánh sáng. Từ 15-24 giờ, người bệnh có thể lú lẫn, mê sảng, co giật, hôn mê và tử vong.

Ngay cả khi được chẩn đoán sớm và chăm sóc tích cực, có từ 10-20% người bệnh vẫn tử vong và lên đến 50% nếu không được điều trị. Đặc biệt với thể nhiễm khuẩn huyết, tỷ lệ tử vong có thể lên đến 40%. Người sống sót vẫn phải chịu di chứng nặng nề như mất chi, giảm thính lực, rối loạn thần kinh, suy giảm trí nhớ, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe và chất lượng sống.

Thanh thiếu niên là nhóm nguy cơ kép, vừa mang trùng, vừa dễ mắc bệnh

Theo TS.BS. Nguyễn An Nghĩa, vi khuẩn não mô cầu lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp, đặc biệt khi tiếp xúc gần với người mang mầm bệnh nhưng không biểu hiện triệu chứng còn gọi là người lành mang trùng. Đáng lo ngại, 10-20% dân số là người lành mang trùng, có thể phát tán vi khuẩn ra cộng đồng. Trong các đợt dịch, tỷ lệ này có thể tăng lên đến 50%, khiến việc kiểm soát nguồn lây trở nên vô cùng khó khăn.

Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng thanh thiếu niên và người trưởng thành mắc bệnh chiếm số lượng lớn. Theo các nghiên cứu, thanh thiếu niên có tỷ lệ mắc não mô cầu có thể gấp 2 lần dân số chung. 

Nguyên nhân là do nhóm này thường sinh hoạt, vui chơi, học tập ở môi trường tập thể như nhà trọ, ký túc xá, doanh trại… và thường xuyên sử dụng vật dụng chung dễ làm lây lan mầm bệnh. Nguy cơ nhiễm bệnh tăng cao từ 500-800 lần khi tiếp xúc trực tiếp với ca bệnh. 

Theo phân tích từ 89 nghiên cứu tại 28 quốc gia, tỷ lệ mang mầm bệnh đạt đỉnh 23,7% ở tuổi 19, nghĩa là cứ 5 thanh thiếu niên thì có 1 người mang vi khuẩn mà không biết.

Phân tích về tình hình dịch tễ bệnh do não mô cầu, TS.BS. Nguyễn An Nghĩa cho biết các nhóm huyết thanh não mô cầu thay đổi theo thời gian, khó dự báo trước, cũng chưa có dữ liệu đầy đủ về gánh nặng bệnh tật và dịch tễ các nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu ở Việt Nam. 

Đáng chú ý, những năm gần đây Việt Nam đã ghi nhận sự xuất hiện của nhóm huyết thanh não mô cầu W, chủng đang có xu hướng gia tăng tại nhiều quốc gia, cho thấy bệnh vẫn còn diễn tiến phức tạp, khó lường và cần được giám sát chặt chẽ. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng khuyến cáo, phòng ngừa các ca bệnh và dịch bùng phát não mô cầu thông qua tiêm chủng là chiến lược kiểm soát tốt nhất.

BS.CKI Bạch Thị Chính - Giám đốc Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC cho biết hiện nay 6 nhóm huyết thanh chính gồm A, B, C, Y, W-135 và X là nguyên nhân gây ra hơn 90% ca bệnh não mô cầu trên toàn cầu. Trong đó, 5 nhóm huyết thanh gây bệnh thường gặp gồm A, B, C, Y, W đã có vắc xin phòng ngừa tại Việt Nam. Nếu chỉ tiêm vắc xin phòng một hoặc vài nhóm huyết thanh, cơ thể vẫn có thể mắc bệnh. Hiện đã có nhiều quốc gia trên thế giới thường xuyên khuyến khích tiêm chủng vắc xin não mô cầu cho tất cả trẻ vị thành niên trong chương trình Tiêm chủng mở rộng và chương trình Tiêm chủng dịch vụ.

"Để giảm thiểu gánh nặng bệnh tật và tử vong, phòng ngừa chủ động phải được xem là chiến lược then chốt, bởi khi bệnh khởi phát, thời gian vàng để cứu chữa là vô cùng ngắn ngủi", bác sĩ Chính khẳng định.

Bác sĩ Chính lưu ý người dân khi phát hiện có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cần đi khám tại các cơ sở khám chữa bệnh càng sớm càng tốt. Bên cạnh đó, cần thực hiện tốt vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, súc miệng họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường; thực hiện tốt vệ sinh nơi ở, thông thoáng nơi ở, nơi làm việc; tránh tiếp xúc gần với người mắc bệnh, người nghi ngờ mắc bệnh để giảm nguy cơ lây nhiễm.