Nhà báo Vĩnh Quyên: Mâm cỗ Tết là một câu chuyện văn hóa dày dặn

Chia sẻ những kỷ niệm đáng nhớ về Tết, về không gian bếp ngày Tết, nhà báo Vĩnh Quyên cho biết: "Những kỷ niệm về Tết thực ra là nhiều lắm. Nhưng mà không hiểu sao cứ nói đến Tết thì tôi lại luôn nhớ về Tết của thời gian khó ngày xưa, với cảnh đi xếp hàng để mua được gói hàng Tết. 

Rồi hình ảnh mẹ tôi sên mứt trong bếp, rất nhiều loại mứt: mứt khoai tây, mứt đu đủ, mứt bí, mứt gừng, mứt táo… Còn bố tôi và em trai xào thịt để bó giò xào bằng mo cau. Dù Hà Nội lúc ấy thiếu thốn nhưng bố mẹ vẫn luôn thu vén để cả nhà có một cái Tết đủ đầy, để mâm cỗ tất niên, tân niên vẫn có đủ xôi, gà, bánh chưng, giò, măng, bóng… 

Tất cả tạo nên một thứ mà tôi vẫn hay gọi là "vị Tết". Cái vị ấy gắn liền với ký ức của mỗi cá nhân, khó quên và đôi khi chỉ cần nhắc đến đã thấy rưng rưng nhớ hình bóng những người thân yêu giờ đã về miền mây trắng".

PV: Điều gì khiến chị cảm thấy hạnh phúc và mong chờ Tết?

Nhà báo Vĩnh Quyên: Tết đối với tôi là những giá trị tinh thần xưa cũ, là "sợi dây" kết nối truyền thống gia đình. Tôi thấy rất hạnh phúc khi được lang thang sắm Tết, trang hoàng nhà cửa, mua đào, mua quất hay bát hoa thủy tiên cùng những thứ nguyên liệu để nấu những món ăn ngon mời người thân. 

Tôi muốn sau này con cháu trưởng thành, dù đi xa thì những ký ức về Tết luôn là những ký ức đẹp nhất.

PV: Góc nhìn cá nhân của chị về việc xây dựng tổ ấm gia đình cũng như vai trò của người phụ nữ?

Nhà báo Vĩnh Quyên: Tôi nghĩ rằng, tổ ấm của gia đình cần được tạo dựng từ tất cả các thành viên trong gia đình, không nên dồn lên vai người phụ nữ. Trong đời sống thường nhật, phụ nữ cũng đi làm như đàn ông. 

Suy nghĩ mặc định việc nấu nướng hàng ngày thuộc về phụ nữ thực sự khiến nhiều chị em bị áp lực và đó là thiệt thòi của họ. Với những phụ nữ yêu bếp núc, cảm thấy nấu ăn là một thú vui, là sự chia sẻ năng lượng tích cực cho các thành viên là điều rất tốt. 

Và vì họ thích, như tôi chẳng hạn, thì họ tìm thấy niềm vui và xử lý những việc đó một cách nhẹ nhàng. Nhưng điều đó không có nghĩa là "tiêu chí áp chung" cho mọi phụ nữ.

PV: Theo chị, những tiêu chí nào được coi là quan trọng để có một mâm cỗ Tết hoàn hảo?

Nhà báo Vĩnh Quyên: Sự cầu kỳ và công phu trong mâm cỗ Tết thể hiện qua việc mỗi món ăn đều kể một câu chuyện văn hóa, truyền thống và đều chứa một ước mong. Bánh chưng tượng trưng cho đất, sự no đủ. 

Xôi gấc đỏ tượng trưng cho may mắn và thịnh vượng. Gà trống luộc cài hoa hồng mang ý nghĩa may mắn và khởi đầu mới. Hay bát canh măng chân giò biểu trưng cho sự trường thọ, trong khi đĩa thịt đông tượng trưng cho sự gắn bó, đoàn viên. 

Các món ăn trên mâm cỗ Tết thường được bày biện hài hòa, cân đối về màu sắc, hương vị. Một điểm thú vị là mâm cỗ ngày Tết mang tính kết nối rất cao vì thường có sự tham gia của tất cả các thành viên trong gia đình.

PV: Sự biến đổi của mâm cỗ ngày Tết từ quá khứ đến hiện tại diễn ra như thế nào dưới góc nhìn của chị?

Nhà báo Vĩnh Quyên: Có một thực tế là giờ đây dịch vụ đặt mâm cỗ nấu sẵn trở thành lựa chọn phổ biến trong nhiều gia đình. Điều này tiện lợi thật nhưng đồng nghĩa với việc làm giảm tính kết nối gia đình trong việc cùng nhau chuẩn bị và làm cỗ. 

Mặt khác, việc này cũng khiến mâm cỗ ngày Tết bị đồng hóa, mất đi đặc trưng vùng miền, đặc biệt là nét tinh tế của ẩm thực Hà Nội. Tương lai của các món ăn truyền thống nói chung và của mâm cỗ Tết Hà Nội nói riêng có thể đi theo hai hướng: giữ vững truyền thống như một di sản; hoặc thay đổi để phù hợp với lối sống hiện đại. 

Phương án nào cũng có mặt được và hạn chế nên theo tôi cần có sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố này. Điều quan trọng là mỗi gia đình và cả cộng đồng đều phải ý thức được giá trị của tinh hoa trong mâm cỗ Tết, từ đó góp phần bảo tồn và truyền dạy cho thế hệ sau.

PV: Cảm ơn chị đã dành thời gian chia sẻ!