Những việc cha mẹ cần làm để chăm sóc sức khoẻ thể chất và tinh thần khi con không may bị xâm hại

Hậu quả với trẻ khi bị xâm hại

Chị Phan Lan Hương – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quyền trẻ em chia sẻ về những hậu quả ảnh hưởng đến thể chất và tinh thần của trẻ khi không may bị xâm hại

Về thể chất: Những trẻ em bị xâm hại không chỉ mang những vết sẹo, những di chứng trên cơ thể suốt đời, nhiều em còn chịu sự tổn thương vĩnh viễn, ảnh hưởng đến khả năng làm mẹ sau này, thậm chí lây các bệnh qua đường tình dục, mang thai… Hậu quả thường thấy nhất về mặt thể chất của trẻ là tình trạng chậm phát triển như trong khả năng vận động, năng lực xã hội, khả năng nhận thức, thể hiện ngôn ngữ…

Hệ quả của xâm hại trẻ em luôn rất nặng nề, dai dẳng; đặc biệt là xâm hại tình dục gây tổn thương nặng nề đến thể chất. Xâm hại tình dục ở trẻ em gây ra những tổn thương nặng nề tại bộ phận sinh dục như: Trẻ bị nhiễm trùng đường tiết niệu, chảy máu kéo dài ở bộ phận sinh dục hoặc có thể bị nhiễm các bệnh xã hội, bệnh lây truyền qua đường tình dục… những trường hợp xâm hại tình dục đi kèm với bạo lực có thể khiến trẻ tử vong. Với các em nữ, việc bị xâm hại tình dục có thể khiến các em mang thai ngoài ý muốn gây nguy hiểm cho bản thân và thai nhi vì cơ thể các em chưa phát triển hoàn chỉnh. Trẻ bị xâm hại dễ bị mặc cảm và khó hòa nhập với cộng đồng. 

Về hành vi: Trẻ có thể trở nên quá lệ thuộc, thụ động, tránh né mọi khả năng phải đối đầu, hoàn toàn phục tùng lời của người khác hoặc trẻ trở nên tiêu cực, hiếu chiến và vô cùng nghịch ngợm, phá phách; không yêu thương bản thân, có thể tự làm đau mình… khả năng tập trung kém, tự ti, hạ thấp giá trị bản thân làm cho trẻ khó có thể học tập, hoàn thiện bản thân mình.

Về tâm lý: Trẻ bị hoảng loạn tinh thần, không tin tưởng vào người khác và môi trường xung quanh. Trẻ thường buồn rầu, chán nản và tự đổ lỗi, không còn yêu thương quý trọng bản thân, thậm chí có nạn nhân còn tự tử để chấm dứt những đau đớn phải chịu. Nhiều đứa trẻ mang vết thương đó theo suốt cả cuộc đời mình. Đây sẽ là nỗi ám ảnh dai dẳng trong suốt cuộc đời và còn có thể là nguyên nhân khi các nạn nhân lại trở thành hung thủ gây ra các vụ bạo hành hay xâm hại sau này đối với người khác.

Khi trẻ bị xâm hại người lớn thường chạy theo việc thắng thua về pháp luật mà bỏ quên việc hỗ trợ, tham vấn trị liệu tâm lí cho đứa trẻ khiến chúng cảm thấy bơ vơ, không được quan tâm, chia sẻ về tâm lý.

Trẻ bị xâm hại đều bị tổn thương theo cách này hay cách khác. Việc tổn thương xảy ra ở nhiều góc độ khác như ai làm tổn thương, trong hoàn cảnh nào. Nếu đối tượng xâm hại là người trong gia đình  thì hậu quả tâm lí nặng nề hơn. Mỗi một khía cạnh có những ảnh hưởng, tác động đến tâm lí đến đứa trẻ.

Hậu quả của xâm hại trẻ em ở mỗi nạn nhân là khác nhau, tùy thuộc vào các yếu tố như độ tuổi, thời gian và mức độ nghiêm trọng của hành vi xâm hại; sự quan tâm, chăm sóc đúng cách của gia đình và xã hội và khả năng chịu đựng, hồi phục của mỗi trẻ.

Chăm sóc sức khoẻ thể chất và tinh thần khi con không may bị xâm hại

Chăm sóc về thân thể

Trẻ bị xâm hại sẽ có những vết bầm tím, vết thương trên cơ thể và cơ quan sinh dục. Việc chăm sóc thân thể trẻ không hoàn toàn giống như khi trẻ bị té ngã, trầy xước… mà đòi hỏi người chăm sóc có những kiến thức nhất định, đặc biệt là khi vệ sinh, chăm sóc vùng nhạy cảm của trẻ. Việc vệ sinh, bôi thuốc vào vùng nhạy cảm cho trẻ cũng cần thực hiện riêng tư và theo đúng hướng dẫn y tế do người mà trẻ tin tưởng nhất thực hiện; với trẻ em gái thì bà, mẹ, chị thực hiện việc này. Cho trẻ uống thuốc đúng giờ, liều lượng

Ngay khi biết trẻ bị xâm hại, cha/mẹ/người giám hộ hãy đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được thăm khám, chăm sóc y tế kịp thời; được hướng dẫn cách chăm sóc sức khỏe trẻ khi về nhà; được các y bác sĩ thực hiện những thủ tục cần thiết, chuẩn bị cho hồ sơ và các thủ tục pháp lý về sau. Hiện nay, Bộ Y tế đã ban hành Tài liệu hướng dẫn việc chăm sóc và hỗ trợ y tế cho người bị xâm hại tình dục, triển khai tới các cơ sở y tế trên cả nước. Cha mẹ nên tham khảo tài liệu này để đảm bảo việc chăm sóc và hỗ trợ y tế cho trẻ bị xâm hại được thực hiện đúng.

Khi trẻ về nhà, tùy vào điều kiện thực tiễn cụ thể mà cha, mẹ có cách chăm sóc trẻ hợp lý, phù hợp nhất.

Chế độ ăn: Nấu những món ăn trẻ thích, có giá trị dinh dưỡng cao, giúp an thần, dễ ngủ như các món chế biến từ hạt sen, các loại đậu, canh gà, các món cá… Hạn chế những món chiên rán, nướng, nhiều chất đạm, khó tiêu…

Trong giai đoạn đầu sau khi bị xâm hại, trẻ bị sốc, có thể có những hành động, tâm lý như sợ hãi món ăn nào đó (nhất là khi món ăn này đã bị đối tượng xâm hại cho trẻ ăn, dùng để dụ dỗ trẻ), không muốn ăn cơm cùng mọi người… cha mẹ cần chú ý, trò chuyện và hỏi ý kiến của trẻ để tránh những món ăn đó và tạo cho trẻ không khí thoải mái nhất.

Chăm sóc sức khỏe tinh thần, tâm lý cho trẻ

Việc đầu tiên cần làm để bảo vệ trẻ là cách ly trẻ với đối tượng xâm hại; không để đối tượng xâm hại có cơ hội tiếp xúc trẻ, đe dọa trẻ và có thể tiếp tục hành vi xâm hại. Với trường hợp người xâm hại, bạo lực trẻ là thành viên trong gia đình thì nên đưa trẻ đến nơi khác ở như nhà ông bà, cô dì chú bác ruột hoặc cơ sở trợ giúp xã hội… cho đến khi đối tượng bị xử phạt trước pháp luật. Trên thực tế đã có những trường hợp trẻ bị chính ông, bố xâm hại tình dục nhưng do thiếu hiểu biết, không có điều kiện kinh tế, nơi ở, người mẹ đã chấp nhận, không tố cáo hành vi phạm tội và vẫn để trẻ tiếp tục sinh sống cùng đối tượng. Điều này khiến trẻ bị xâm hại nhiều lần, tổn thương nghiêm trọng đến sức khỏe, tinh thần, thậm chí mang thai, bị tổn thương dẫn đến tàn tật suốt đời. Vì vậy, đừng chần chừ, hãy ngay lập tức cách ly trẻ, không để đối tượng xâm hại tiếp xúc, gặp gỡ trẻ.

Khi trẻ bị xâm hại hoặc nghe trẻ nhắc, thấy các dấu hiệu bị xâm hại ở trẻ, cha, mẹ, các thành viên gia đình hãy bình tĩnh, khéo léo trò chuyện, lắng nghe và tin tưởng trẻ để tìm hiểu sự thật và bảo vệ trẻ. Dù trong hoàn cảnh nào cũng thể hiện cho trẻ biết rằng bạn tin và sẽ làm mọi cách để bảo vệ trẻ. Trẻ sẽ cảm thấy vững tin, yên tâm và an toàn hơn. Cố gắng giữ không khí, nề nếp sinh hoạt trong gia đình như bình thường để trẻ không cảm thấy có lỗi vì chuyện của mình mà làm mọi thứ trong gia đình đảo lộn, thay đổi; đồng thời cũng không gợi nhắc trẻ nghĩ nhiều đến vụ việc đã xảy ra.

Nếu có điều kiện, hãy động viên, đưa trẻ đến gặp bác sĩ, chuyên gia tâm lý; tránh tư tưởng "không muốn khơi gợi lại chuyện đã xảy ra". Vì điều này càng làm trẻ giữ những suy nghĩ trong lòng, không giải tỏa được. Các chuyên gia, bác sỹ tâm lý sẽ giúp trẻ giải tỏa tâm lý, chữa trị những tổn thương và có lời khuyên hữu ích với cha mẹ. Bên cạnh đó nên chuẩn bị tâm lí cho trẻ để ra tòa đối chất với thủ phạm, thủ phạm có những lời lẽ khiến đứa trẻ bị tổn thương, chuẩn bị tâm lí cho trẻ đi giám định thương tật.

Khuyến khích và cùng trẻ tham gia các hoạt động xã hội, các buổi đi chơi cùng gia đình, bạn bè thân thiết… điều này giúp cho trẻ vui hơn, thấy những điều tốt đẹp trong cuộc sống; từ đó sớm hòa nhập, hồi phục tâm lý.

Cha mẹ và mọi người nên tìm hiểu cũng như hiểu những tâm lý, hành động của trẻ sau khi bị xâm hại. Trẻ có thể cáu bẳn, không muốn nói chuyện, tiếp xúc với ai; thậm chí trẻ bị xâm hại tình dục có thể hỏi những câu hỏi về cảm xúc hay có hành động liên quan đến tình dục. Điều này là hoàn toàn có thể xảy ra với trẻ bị xâm hại, cha mẹ cần bình tĩnh, nhẹ nhàng và tế nhị giải thích, trả lời trẻ. Thường xuyên trò chuyện, lắng nghe trẻ, kể cho trẻ nghe những điều tốt đẹp trong cuộc sống; giữ không khí gia đình vui vẻ, hòa thuận, yêu thương và chăm sóc nhau…

Bảo vệ trẻ sau khi bị xâm hại: Bên cạnh việc chăm sóc, việc bảo vệ trẻ khỏi đối tượng xâm hại, sự đàm tiếu của mọi người xung quanh hay ảnh hưởng của báo chí, truyền thông và những thủ tục phục vụ cho việc tố cáo, xử án đối tượng xâm hại cũng rất quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý, tinh thần của trẻ và gia đình. Nhà nước rất quan tâm và đã có quy trình xử lý, hỗ trợ trẻ bị xâm hại, cha mẹ, người giám hộ của trẻ hoàn toàn có thể tìm sự hỗ trợ từ Ban chỉ đạo công tác trẻ em của xã, cán bộ làm công tác trẻ em hoặc gọi đến Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em, số 111, để được tư vấn, hỗ trợ.

* Vụ Gia đình, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch thực hiện