Phiên chợ thông tin: Khi chợ quê trở thành điểm truyền thông cho phụ nữ

Ở nhiều vùng nông thôn, chợ quê không chỉ là nơi mua bán hàng hóa mà còn là "điểm hẹn" thông tin của cộng đồng. Tại Thái Nguyên, trong bối cảnh triển khai Dự án 6 về Truyền thông giảm nghèo thông tin (thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững), những phiên chợ truyền thống đang được "đánh thức" với một vai trò mới: "Điểm truyền thông gần dân, dễ tiếp cận, đặc biệt với phụ nữ".

Không gian chợ làng, nơi quen thuộc với đời sống nông thôn nay xuất hiện thêm điện thoại thông minh, chân máy quay, những buổi livestream bán hàng. Hàng hóa vẫn là chè, gà đồi, miến dong, nông sản chế biến…, nhưng cách tiếp cận thị trường đã khác: trực tiếp hơn, rộng mở hơn và gắn chặt với câu chuyện của chính người làm ra sản phẩm.

Chợ quê "lên sóng"

Giai đoạn 2023-2025, nhóm Team Thái Nguyên đã tổ chức 22 phiên livestream quảng bá nông sản, đạt hơn 40 triệu lượt xem và kết nối gần 18.000 đơn hàng trên các nền tảng như TikTok, Facebook. Nhiều phiên phát sóng chỉ trong vài giờ đã thu hút hàng trăm nghìn, thậm chí hàng triệu lượt tiếp cận.

Việc tổ chức các phiên chợ OCOP và livestream bán hàng không chỉ giúp tiêu thụ sản phẩm mà còn hỗ trợ các hợp tác xã, hộ sản xuất, trong đó nhiều chủ thể là phụ nữ nâng cao kỹ năng truyền thông, từng bước tham gia kinh tế số.

Điểm đáng chú ý là phần lớn gian hàng tham gia các phiên chợ thông tin đều do phụ nữ làm chủ hoặc giữ vai trò chính trong sản xuất, chế biến. Livestream vì thế không chỉ là hoạt động bán hàng, mà còn là "lớp học thực hành" để họ học cách kể câu chuyện sản phẩm, tương tác với khách hàng, xử lý đơn hàng và xây dựng thương hiệu nhỏ của riêng mình.

Giảm nghèo bền vững không dừng ở hỗ trợ vật chất. Trọng tâm của Dự án 6 là trao quyền tiếp cận thông tin, giúp người dân, nhất là phụ nữ và đồng bào dân tộc thiểu số chủ động nắm bắt chính sách, thị trường và dịch vụ xã hội.

Giảm nghèo về thông tin là một trong những nội dung trọng tâm của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, nhằm bảo đảm người dân, nhất là phụ nữ, đồng bào dân tộc thiểu số, được tiếp cận đầy đủ, kịp thời thông tin về chính sách, thị trường và dịch vụ xã hội. Tại Thái Nguyên, các lớp tập huấn về kỹ năng truyền thông cơ sở, bán hàng trực tuyến, quay video ngắn, sử dụng mạng xã hội… được triển khai ở nhiều địa phương. Không ít phụ nữ lần đầu cầm điện thoại để livestream, còn lúng túng trước ống kính, nhưng dần tự tin khi thấy sản phẩm được khách hàng quan tâm, đặt mua.

"Thái Nguyên xác định truyền thông và giảm nghèo về thông tin không chỉ là nhiệm vụ tuyên truyền, mà là giải pháp trực tiếp hỗ trợ người dân tiếp cận chính sách, nắm bắt thị trường, nâng cao năng lực tự thoát nghèo, đặc biệt với phụ nữ và đồng bào dân tộc thiểu số" - Lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Nguyên, phát biểu tại hội nghị triển khai Tiểu dự án 1, Dự án 6.

Khi phụ nữ có thông tin và kỹ năng, họ chủ động hơn trong sản xuất, định giá sản phẩm, tổ chức bán hàng. Thu nhập tăng kéo theo sự thay đổi vị thế trong gia đình, cộng đồng, điều mà nhiều chương trình hỗ trợ truyền thống khó đạt được.

"Khi được tiếp cận thông tin, kỹ năng số và thị trường, phụ nữ nông thôn không chỉ tăng thu nhập mà còn thay đổi vị thế trong gia đình và cộng đồng. Các mô hình như 'phiên chợ thông tin' đang tạo ra sinh kế bền vững từ chính nội lực của phụ nữ"- đại diện Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Thái Nguyên cho hay.

Phiên chợ thông tin: nền tảng cho giảm nghèo bền vững

Hiệu quả của việc gắn chợ truyền thống với truyền thông số không chỉ thể hiện qua đơn hàng, mà còn phản ánh trong bức tranh giảm nghèo chung của địa phương.

Theo báo cáo tổng hợp của UBND tỉnh Thái Nguyên, giai đoạn 2022-2024, tỷ lệ hộ nghèo đa chiều toàn tỉnh giảm từ 10,29% xuống còn 5,46%; riêng khu vực đồng bào dân tộc thiểu số giảm gần 8,7%.

Dù còn nhiều yếu tố tác động, song các cơ quan chức năng đánh giá, giảm nghèo về thông tin là một trong những "đòn bẩy mềm" quan trọng: giúp người dân biết cách tận dụng cơ hội thị trường, thay vì trông chờ hỗ trợ trực tiếp.

Một "phiên chợ thông tin" hiệu quả thường hội tụ ba yếu tố: không gian chợ truyền thống giữ bản sắc; nền tảng số mở rộng thị trường; chính sách tạo hành lang và nguồn lực. Cách làm này phù hợp với điều kiện nông thôn, chi phí thấp, dễ nhân rộng.

Trong dòng chảy chuyển đổi số, chợ quê không bị thay thế mà đang được tái định vị. Ở đó, người phụ nữ nông thôn không chỉ là người bán hàng, mà trở thành chủ thể truyền thông, kể câu chuyện của sản phẩm và của chính mình.

"Phiên chợ thông tin" vì thế không chỉ mang lại những đơn hàng trước mắt, mà còn trao cho phụ nữ "cần câu" thông tin để tự chủ sinh kế, từng bước thoát nghèo bền vững. Với những kết quả bước đầu tại Thái Nguyên, mô hình này đang mở ra gợi ý đáng giá cho nhiều địa phương trên hành trình giảm nghèo bằng tri thức và kết nối.

Ở góc nhìn dài hạn, "phiên chợ thông tin" còn là cách để giữ chân người dân ở lại với nông thôn, khi sinh kế không còn bó hẹp trong không gian làng xã. Từ một chiếc điện thoại thông minh, phụ nữ có thể kết nối trực tiếp với thị trường, học hỏi xu hướng tiêu dùng và điều chỉnh sản xuất linh hoạt hơn. Khi thông tin trở thành tài sản chung của cộng đồng, chợ quê không chỉ bán hàng mà còn lan tỏa tri thức, khơi dậy tinh thần tự lực. Đó chính là giá trị bền vững nhất mà mô hình này mang lại cho hành trình giảm nghèo của phụ nữ nông thôn hôm nay và mai sau.