Phụ nữ có lợi thế để dẫn dắt nhiều lĩnh vực công nghệ mới nổi

Khó khăn nhưng cũng nhiều cơ hội

+ Là một người dành nhiều năm hoạt động trong hội doanh nhân về khoa học và công nghệ, chị đánh giá thế nào về sự hiện diện của phụ nữ trong lĩnh vực này?

Hiện nay, phụ nữ Việt Nam đang có mặt ngày càng rõ nét trong phát triển kinh tế. Khoảng 20% doanh nghiệp tại Việt Nam do phụ nữ làm chủ, trong khối doanh nghiệp vừa và nhỏ, con số này cũng xấp xỉ 20%. Theo Chỉ số Nữ doanh nhân toàn cầu MIWE 2023, Việt Nam được xếp hạng 7 thế giới về tỷ lệ nữ doanh nhân, với 26,5% doanh nghiệp do phụ nữ điều hành.

Tuy nhiên, nếu "zoom" sâu vào riêng lĩnh vực khoa học và công nghệ, thì số lượng doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ lại thấp hơn rất nhiều. Tôi chưa có những số liệu tổng hợp ở cấp quốc gia nhưng cảm nhận rõ sự chênh lệch này trong chính Hiệp hội và thực tế.

+ Vì sao khoảng cách giới lại đặc biệt rõ nét trong lĩnh vực này, thưa chị?

Tôi không nghĩ phụ nữ không hợp với khoa học và công nghệ mà vấn đề nằm ở chỗ họ chưa có đủ điều kiện và hệ sinh thái phù hợp để phát huy năng lực. Một phần vì bản chất của lĩnh vực này vốn đòi hỏi cao về nguồn lực, khả năng tiếp cận công nghệ nguồn, sở hữu trí tuệ và trình độ quản trị. Nhưng phần khác đến từ chính khoảng cách giới tồn tại lâu nay trong cách phân bổ cơ hội, mạng lưới và nguồn lực.

Ngoài ra, phụ nữ còn phải gánh vác vai trò kép giữa gia đình và sự nghiệp, điều khiến họ có ít thời gian hơn để tham gia các diễn đàn, cập nhật công nghệ mới, hoặc xây dựng chiến lược gọi vốn dài hạn. Đây là bất lợi mà nam giới không gặp phải ở cùng mức độ.

+ Từ thực trạng đó, Hiệp hội đang triển khai những bước đi cụ thể nào để thúc đẩy lực lượng nữ doanh nhân trong lĩnh vực khoa học, công nghệ?

Chúng tôi đang triển khai một số chương trình hỗ trợ cho các doanh nghiệp khoa học, công nghệ nói chung và có những hoạt động đặc thù cho nữ doanh nhân trong lĩnh này, tập trung vào hỗ trợ tư vấn chính sách, hỗ trợ cơ hội kết nối, giao thương với các nhà sáng chế, các nhà khoa học nữ, các cơ hội học hỏi từ các doanh nghiệp lớn thành công.

 + Thưa chị, nhiều người thường nghĩa rằng phụ nữ gặp bất lợi khi khởi nghiệp trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Là một người làm công tác hội lâu năm và bản thân cũng là một doanh nhân của một công ty đầu tư rất nhiều về R&D trong lĩnh vực dược phẩm, chị thấy phụ nữ có những lợi thế nào?

Đúng là phụ nữ có những rào cản riêng nhưng cũng có không ít lợi thế, nhất là trong bối cảnh hiện nay khi thế giới đang dịch chuyển mạnh mẽ sang mô hình phát triển bền vững, kinh tế tuần hoàn và công nghệ vì con người.

Phụ nữ thường có tư duy linh hoạt, nhạy cảm và khả năng kết nối rất tốt, điều này đặc biệt quan trọng trong các lĩnh vực liên ngành như công nghệ y dược, nông nghiệp công nghệ cao hay giáo dục số. Họ cũng thường nhạy cảm với nhu cầu xã hội, có khả năng phát hiện các "khoảng trống thị trường", những vấn đề chưa ai giải quyết nhưng lại rất cấp thiết với cộng đồng. Đó là điểm khởi đầu lý tưởng cho các sáng kiến khởi nghiệp tác động.

Ngoài ra, phụ nữ thường kiên trì, tỉ mỉ và sâu sát thực tế. Trong một lĩnh vực đòi hỏi đầu tư dài hơi như khoa học và công nghệ, đây là phẩm chất cực kỳ cần thiết. Tôi cũng thấy rằng trong nhiều trường hợp, phụ nữ lại ít bị chi phối bởi "cái tôi công nghệ" mà tập trung nhiều hơn vào giá trị ứng dụng và khả năng thương mại hóa, một yếu tố rất quan trọng để sản phẩm khoa học đi ra thị trường. Xu hướng kinh tế xanh, phát triển bền vững đang tạo ra những "làn sóng thị trường" mới, nơi mà tư duy bền vững và năng lực lãnh đạo mềm, những thế mạnh tự nhiên của phụ nữ sẽ trở nên vô cùng có giá trị. Nếu có thêm sự hỗ trợ đúng lúc từ hệ sinh thái, tôi tin phụ nữ sẽ không chỉ tham gia mà còn có thể dẫn dắt những lĩnh vực công nghệ mới nổi trong tương lai.

Nên kết nối vào hệ sinh thái để nhân lên sức mạnh

+ Như chị chia sẻ, lực lượng nữ doanh nhân trong lĩnh vực khoa học, công nghệ nên tham gia các tổ chức, hiệp hội để hỗ trợ nhau cùng phát triển. Tuy nhiên, vẫn không ít người còn e ngại và chị muốn nói gì với họ?

Khi kinh doanh trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, chúng ta không chỉ cần làm chủ chuyên môn và quản trị, mà còn rất cần sự kết nối, học hỏi và hiểu biết về chính sách hỗ trợ của Chính phủ và các tổ chức. Đó chính là những điều mà một tổ chức như Hiệp hội Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ Việt Nam có thể mang lại. Khi tham gia Hiệp hội, các nữ doanh nhân không chỉ được tiếp cận với mạng lưới các doanh nghiệp đang đổi mới sáng tạo trên khắp cả nước mà còn được cập nhật thường xuyên các thông tin về cơ chế, chính sách, chương trình hỗ trợ của Nhà nước và quốc tế dành cho lĩnh vực khoa học, công nghệ.

Tôi cũng tin rằng, khi phụ nữ bước vào không gian cộng đồng, họ không chỉ nhận được giá trị, mà còn có cơ hội tạo ra ảnh hưởng tích cực. Những người phụ nữ làm chủ doanh nghiệp khoa học, công nghệ thường mang theo tinh thần bền bỉ, trách nhiệm xã hội và tư duy đổi mới rất sâu sắc.

 + Thưa chị, một vấn đề lớn hiện nay là chưa có sự kết nối mạnh mẽ giữa những người làm khoa học và những người kinh doanh? Tại Hiệp hội đang triển khai những giải pháp gì để góp phần giải quyết vấn đề này và chị có cảm nhận nào về việc kết nối của những người phụ nữ trong lĩnh vực này?

Chúng tôi chọn cách kết nối tự nhiên và thực chất, bắt đầu từ các vấn đề cụ thể mà cả hai bên đều quan tâm. Ví dụ, khi doanh nghiệp có nhu cầu ứng dụng khoa học vào phát triển sản phẩm từ dược liệu, chúng tôi mời các nhà khoa học từ các đơn vị cùng tham gia đối thoại, tìm giải pháp. Cũng có khi, chính các nhà khoa học đưa ra ý tưởng nghiên cứu, rồi chúng tôi kết nối họ với các doanh nghiệp cùng chí hướng trong Hiệp hội để cùng thử nghiệm mô hình.

Phụ nữ khi cùng hoạt động trong lĩnh vực khoa học, công nghệ thường có xu hướng đồng cảm mạnh mẽ, dễ sẻ chia khó khăn và chủ động hỗ trợ nhau vượt qua rào cản. Họ không chỉ kết nối qua công việc mà còn qua những giá trị chung. Sự thấu hiểu này tạo nên những gắn kết bền chặt để cùng phát triển lâu dài.

+ Nhiều người cho rằng hiện nay chưa nhiều hình mẫu thành công trong lĩnh vực khoa học và công nghệ cũng là một yếu tố ảnh hưởng lớn đến việc tạo cảm hứng cho phụ nữ khởi nghiệp trong lĩnh vực này. Chị suy nghĩa sao về nhận định trên?

Hình mẫu không chỉ truyền cảm hứng mà còn tạo ra một khung tham chiếu giúp phụ nữ tin rằng: "mình có thể làm được". Chúng ta đã có những nữ doanh nhân như bà Nguyễn Thị Hòe, Chủ tịch tập đoàn Sơn KOVA, chị Nguyễn Thị Mai Thanh (Chủ tịch tập đoàn REE), chị Mai Kiều Liên (Chủ tịch tập đoàn Vinamilk), chị Bùi Thị Hải Yến (Chủ tịch tập đoàn Hanel)… những người thành công trong việc đưa khoa học, công nghệ vào sản xuất và phát triển doanh nghiệp bền vững. Nữ doanh nhân thành công trong lĩnh vực khoa học, công nghệ vừa có thể là nhà khoa học thương mại hóa sản phẩm do chính mình nghiên cứu, vừa có thể là nhà quản trị hợp tác với các nhà khoa học để phát triển sự nghiệp.

Để phát triển đội ngũ nữ doanh nhân trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, chúng ta cần nhiều hơn các chương trình truyền thông tích cực, cần các cơ chế hỗ trợ tài chính và cố vấn riêng cho phụ nữ để họ có thể thương mại hóa thành công những sáng chế và công nghệ mới. Nếu lan tỏa được những hình ảnh thành công, sẽ truyền cảm hứng mạnh mẽ cho các thế hệ tiếp theo.

+ Xin cảm ơn và chúc chị cũng như các nữ doanh nhân trong lĩnh vực khoa học, công nghệ ngày càng phát triển!