Phụ nữ “thế hệ X” nghiện thực phẩm siêu chế biến

Nghiện thực phẩm siêu chế biến và khác biệt giới

Nghiên cứu của Đại học Michigan, đăng trên tạp chí Addiction, lý giải nguồn gốc tình trạng này gắn với sự thay đổi trong công nghiệp thực phẩm và văn hóa tiêu dùng Mỹ. Đặc biệt, các chiến dịch quảng cáo rầm rộ những năm 1980 đã hướng đến phụ nữ, quảng bá các sản phẩm "ăn kiêng" - bánh quy ít béo, đồ ăn hâm nóng bằng lò vi sóng hay đồ ăn nhẹ giàu carbohydrate như giải pháp quản lý cân nặng. Tuy nhiên, chính những sản phẩm này lại khuyến khích thói quen ăn uống cưỡng chế. Với nhiều phụ nữ ở độ tuổi 50 - 60, sự kết hợp giữa ảnh hưởng từ quảng cáo và áp lực xã hội khiến họ dễ mắc chứng nghiện thực phẩm siêu chế biến.

Những cơ chế sinh lý, tâm lý và xã hội phức tạp, từ kỳ thị cân nặng vốn ảnh hưởng nặng nề đến phụ nữ, cho đến sức hấp dẫn của thực phẩm "ăn kiêng" dễ tiêu thụ nhưng cũng thúc đẩy ăn quá mức. Đặc biệt, phụ nữ tự xem mình thừa cân có nguy cơ nghiện ăn thực phẩm siêu chế biến cao gấp 11 lần so với người hài lòng với cơ thể.

Sức khỏe thể chất và tinh thần cũng phản ánh rõ tính dễ tổn thương. Nam giới có sức khỏe tinh thần trung bình hoặc kém có nguy cơ nghiện thực phẩm siêu chế biến cao gấp 4 lần, còn ở phụ nữ là gần gấp 3. Các bệnh lý thể chất đi kèm cũng song hành với tỷ lệ nghiện cao. Vòng luẩn quẩn giữa sức khỏe kém và hành vi ăn uống cưỡng chế làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh mãn tính như béo phì, tiểu đường và tim mạch. Đặc biệt, sự cô lập xã hội càng làm tình hình trầm trọng hơn. Người thường xuyên cảm thấy cô đơn có nguy cơ nghiện thực phẩm siêu chế biến cao gấp 3 lần so với người có mạng lưới xã hội hỗ trợ. Điều này nhấn mạnh mối liên hệ chặt chẽ giữa sức khỏe tinh thần, sự kết nối cộng đồng và hành vi ăn uống, đồng thời cho thấy các biện pháp can thiệp cần kết hợp hỗ trợ tâm lý xã hội với hướng dẫn dinh dưỡng để đối phó với "đại dịch" mới nổi này.

"Điểm mù" trong nghiên cứu sức khỏe cộng đồng

Điểm mấu chốt từ các phát hiện là dù thường được quảng bá với những tuyên bố "tốt cho sức khỏe" - ít béo, ít calo, giàu protein hay chất xơ - thực phẩm siêu chế biến thực chất được thiết kế để kích hoạt mạnh mẽ hệ thống thưởng trong não, đặc biệt ở những người đang cố gắng kiểm soát cân nặng hoặc đối phó với căng thẳng. Những người từ 50 đến 64 tuổi hiện nay là thế hệ đầu tiên trải qua cả đời trong môi trường thực phẩm siêu chế biến, phản ánh tác động sâu xa của "hệ sinh thái dinh dưỡng hỗn loạn" này. Đáng lo hơn, trẻ em và thanh thiếu niên ngày nay thậm chí còn tiêu thụ nhiều calo từ thực phẩm siêu chế biến hơn, ngay trong giai đoạn hình thành thói quen và nhân cách. Nếu không can thiệp, tỷ lệ nghiện và gánh nặng sức khỏe liên quan có thể tiếp tục tăng cao ở thế hệ lớn tuổi trong tương lai.

Nghiên cứu tiên phong này đã chỉ ra "điểm mù" lớn trong sức khỏe cộng đồng: sự hiện diện tràn lan của thực phẩm siêu chế biến không chỉ làm thay đổi khẩu phần dinh dưỡng mà còn tạo ra chứng nghiện ăn ở hàng triệu người lớn tuổi. Điều đó đặt ra thách thức cho giới khoa học, y tế, hoạch định chính sách và cộng đồng trong việc định nghĩa lại "nghiện thực phẩm" và nhận diện sự mong manh đặc thù của dân số già trước chế độ ăn hiện đại.