Thách thức lớn với người mẹ khi giáo dục con trong bối cảnh chuyển đổi số

Thách thức về Năng lực số của người mẹ

Nghiên cứu khẳng định vai trò "hạt nhân" của người mẹ nhưng cũng chỉ ra thách thức lớn nhất là năng lực công nghệ thông tin (CNTT) và kỹ năng số, đòi hỏi các giải pháp đồng bộ để xây dựng mô hình "Giáo dục gia đình thông minh" tại Việt Nam.

Nghiên cứu do Ban Công tác Phụ nữ, Học viện Phụ nữ Việt Nam chủ trì thực hiện, với Chủ nhiệm là PGS.TS. Dương Kim Anh, Phó Chủ nhiệm là ThS. Nguyễn Thị Thanh Thúy.

Đề tài xuất phát từ nhận định gia đình là tế bào xã hội, mà người mẹ là "hạt nhân". Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, vai trò giáo dục gia đình của người mẹ đứng trước cơ hội chưa từng có, đồng thời phải đối mặt với nhiều thách thức lớn.

Thực tiễn cho thấy, sự thiếu giáo dục gia đình hoặc giáo dục không phù hợp trong môi trường số đã dẫn đến những vấn đề xã hội đáng báo động, như tình trạng vi phạm pháp luật ở thanh thiếu niên và tỷ lệ phá thai vị thành niên cao. Đặc biệt, người mẹ phải chịu áp lực của việc làm chủ công nghệ mới, trong khi thiếu kỹ năng số có thể làm suy giảm mức độ tham gia và hiệu quả giáo dục con cái. 

Đề tài được xem là rất cấp thiết, nhằm giúp người mẹ trở thành "đầu tàu" trong việc truyền thụ giá trị đạo đức và định hướng thế hệ trẻ hội nhập mà không đánh mất bản sắc dân tộc.

Hội đồng phản biện góp ý đề tài nghiên cứu

Nghiên cứu đã khảo sát tại Hà Nội, Thanh Hóa và Cần Thơ, đại diện cho các vùng miền khác nhau, đối tượng là những người mẹ có con từ 6-18 tuổi.

Kết quả nghiên cứu đã hệ thống hóa và khẳng định vai trò của người mẹ là trung tâm, then chốt, trụ cột và đa chiều trong giáo dục gia đình. Đề tài làm rõ sự thay đổi vai trò của người mẹ trong xã hội hiện đại: Từ vai trò truyền thống sang vai trò đa nhiệm, trong đó người mẹ vừa là người lao động chính vừa là người hướng dẫn và đồng hành giáo dục tri thức số, kỹ năng số và đạo đức cho con cái.

Nghiên cứu đã chỉ ra thách thức lớn nhất trong việc thực hiện vai trò giáo dục của người mẹ trong bối cảnh chuyển đổi số.

Năng lực Công nghệ thông tin và kỹ năng số của người mẹ: 52,6% số người mẹ được hỏi coi đây là vấn đề lớn nhất.

Khoảng cách thế hệ: Khoảng cách về trình độ công nghệ giữa cha mẹ và con cái ngày càng rõ nét, khiến hiệu quả giáo dục suy giảm, đặc biệt với các bà mẹ ít cơ hội tiếp cận công nghệ số.

Mảng giáo dục còn hạn chế: Giáo dục giới tính, kỹ năng sống thực hành (tư duy phản biện, quản lý tài chính, sức khỏe tinh thần) và định hướng nghề nghiệp thích ứng với chuyển đổi số là những mảng còn nhiều hạn chế, cần được phát triển thêm.

Bối cảnh mới đặt ra yêu cầu người mẹ phải "học tập suốt đời" để hiểu con và hiểu công nghệ, không chỉ là người truyền đạt hay giám sát. Có tới 92,3% người mẹ đồng ý rằng học tập suốt đời là yếu tố cần thiết.

Những giải pháp đồng bộ

Đề tài đã đề xuất một nhóm giải pháp đồng bộ, toàn diện nhằm phát huy tối đa vai trò giáo dục của người mẹ trong gia đình Việt Nam hiện đại. Các giải pháp tập trung vào việc giúp người mẹ hoàn thiện vai trò mới, bảo vệ và định hướng con phát triển toàn diện, bao gồm: Xây dựng và phát triển hệ sinh thái Giáo dục gia đình số toàn diện; Nâng cao năng lực giáo dục con, năng lực số cho người mẹ thông qua đào tạo kỹ năng số và kiến thức về giáo dục toàn diện trong môi trường số; Đổi mới phương pháp giáo dục con trong gia đình; Phát huy vai trò và sự tham gia tích cực của các thành viên gia đình đối với giáo dục con cái.

Theo đề tài, Hội LHPN Việt Nam được đề xuất nhiều giải pháp thiết thực để khẳng định vai trò của mình trong kỷ nguyên số: Tổ chức tuyên truyền, nâng cao nhận thức và năng lực số cho người mẹ; Xây dựng, vận hành mạng lưới hỗ trợ giáo dục con trong bối cảnh chuyển đổi số; Tăng cường tham mưu, đề xuất chính sách hỗ trợ người mẹ tiếp cận công nghệ số và vận động chính sách về công bằng số; Tăng cường hợp tác, phối hợp liên ngành để tạo môi trường hỗ trợ toàn diện.

PGS.TS. Dương Kim Anh nhấn mạnh về thông điệp chính của đề tài: Mẹ Việt Nam vẫn là hạt nhân giáo dục chủ đạo. Để con phát triển toàn diện, người mẹ cần nhanh chóng trở thành "đông hành số hoá", thành thạo công nghệ, bảo vệ con trên mạng và kết nối cộng đồng.

Nghiên cứu này không chỉ lấp đầy khoảng trống về nghiên cứu vai trò người mẹ trong giáo dục gia đình thích ứng với chuyển đổi số mà còn cung cấp cơ sở khoa học để Hội LHPN Việt Nam tiếp tục phát huy mạnh mẽ vai trò của mình trong công tác giáo dục gia đình, góp phần xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện và gia đình hạnh phúc, văn minh.

Chính vì vậy, Hội đồng phản biện đã đặc biệt đánh giá cao ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài đối với công tác phụ nữ trong giai đoạn hiện nay.