Thúc đẩy bình đẳng giới trong khu vực công: Để dữ liệu trở thành động lực của thay đổi

Những rào cản với phụ nữ tham gia lãnh đạo, quản lý

Tại Hội thảo công bố kết quả bước đầu về Bộ chỉ số bình đẳng giới trong khu vực công ở Việt Nam, do Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp với Đại sứ quán Úc tại Việt Nam tổ chức sáng 18/12, các chuyên gia cho rằng, đây là một bước đi đột phá để cụ thể hóa những nỗ lực của Chính phủ. Bộ chỉ số này không đơn thuần là công cụ thống kê mà như một chiếc "flycam" thu lại toàn cảnh bức tranh thực tiễn, từ những điểm sáng đến vướng mắc. 

Theo Tiến sĩ Phạm Thị Thành, Viện trưởng Viện Thông tin khoa học, Tổng biên tập Tạp chí Thông tin khoa học lý luận chính trị, Phó Trưởng ban Vì sự tiến bộ của phụ nữ - Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Bộ chỉ số đã bao quát trọn vẹn từ khâu tuyển dụng, đào tạo đến quy hoạch và bổ nhiệm. Kết quả thí điểm cho thấy một nghịch lý: Tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, tỉ lệ nữ giới chiếm hơn 60% và tỷ lệ nữ giới có trình độ trên đại học còn cao hơn nam giới nhưng tỉ lệ phụ nữ giữ các vị trí lãnh đạo chiến lược vẫn còn một khoảng cách khá xa so với tiềm năng.

Câu hỏi đặt ra là tại sao phụ nữ có trình độ cao nhưng vẫn khó chạm tới "mức trần" trong sự nghiệp? Phân tích sâu hơn về vấn đề này, các diễn giả đã chỉ ra những rào cản mang tính hệ thống. Tiến sĩ Phạm Thị Thành cho rằng, các yêu cầu "cứng" đối với người đứng đầu các đơn vị nghiên cứu như phải là giáo sư, phó giáo sư là một thách thức lớn đối với cán bộ nữ do những đặc thù về thời gian và thiên chức. Bên cạnh đó, việc thiếu một cơ chế luân chuyển linh hoạt khiến cán bộ nữ ở khối chức năng thường thiếu kỹ năng lãnh đạo, trong khi cán bộ nữ ở khối nghiên cứu lại thiếu kinh nghiệm quản trị, dẫn đến sự hụt hẫng trong nguồn cán bộ kế cận.

Không dừng ở rào cản học thuật, ông Bùi Mạnh Cường, Phó Giám đốc Sở Nội vụ tỉnh Phú Thọ, còn chỉ ra bất cập từ các quy định về độ tuổi. Việc nữ giới thường bị giới hạn độ tuổi bổ nhiệm thấp hơn nam giới vô tình khiến họ mất đi cơ hội đúng vào giai đoạn "chín" nhất của sự nghiệp. Thách thức này càng trở nên gay gắt hơn sau khi thực hiện sáp nhập các đơn vị hành chính, khi biên chế bị cắt giảm mạnh khiến cơ hội thăng tiến ngày càng ít, đòi hỏi cán bộ nữ phải nỗ lực gấp nhiều lần để khẳng định vị thế của mình.

Cần tạo một "bộ chỉ số sống"

Theo bà Lê Thị Thu Thủy, đến từ Bộ Ngoại giao, một trong hai cơ quan trung ương thực hiện thí điểm Bộ chỉ số, bình đẳng không có nghĩa là mọi thứ phải 50/50, mà quan trọng là phụ nữ được quyền tự do lựa chọn thực hiện mong muốn của bản thân và thụ hưởng thành quả xứng đáng. Thực tế cho thấy những áp lực vô hình khi phụ nữ phải cân bằng giữa sự nghiệp và trách nhiệm gia đình. Điều này đặt ra nhu cầu cấp thiết về việc xây dựng thêm các chỉ số về "hạnh phúc" hoặc "sức khỏe tinh thần" trong môi trường công vụ để có thể đánh giá sự hài lòng và phát triển bền vững của cán bộ nữ một cách nhân văn hơn.

Để Bộ chỉ số không chỉ nằm trên giấy, các chuyên gia đều thống nhất cần có hành động quyết liệt về mặt thể chế. Bà Phạm Thị Kiều Loan (chuyên gia quản lý dự án, UNDP) nhấn mạnh việc cần tạo ra một "bộ chỉ số sống" thông qua việc quốc gia hóa dữ liệu, gắn với trách nhiệm giải trình của người đứng đầu đơn vị. Kinh nghiệm từ các địa phương thực hiện thí điểm Bộ chỉ số như Cần Thơ cho thấy, sự quyết tâm và cam kết của lãnh đạo cấp ủy là yếu tố then chốt để biến chủ trương thành cơ hội bổ nhiệm thực tế.

Đồng quan điểm, bà Hoàng Hồng Hạnh, điều phối viên Chương trình Quốc tế và Phụ nữ, Hoà bình và An ninh (Đại sứ quán Anh), chia sẻ về mô hình quản trị dựa trên dữ liệu nhằm đưa ra các can thiệp chính sách kịp thời và chính xác. 

Hành trình thúc đẩy bình đẳng giới trong khu vực công sẽ chỉ thực sự về đích khi chúng ta tạo ra một môi trường để phụ nữ dám dấn thân, dám cống hiến và được bảo vệ bởi những chính sách nhân văn, công bằng.