Hòa Bình cửa ngõ của Tây Bắc – cái nôi của người Việt Cổ với bao trầm tích văn hóa. Nơi sinh sống của người dân tộc Mường với bao điều bí ẩn. Xuân về mưa bụi lắc rắc bay, khoác thêm chiếc áo mỏng, ta ngược quốc lộ 6, vượt qua dốc Cun – nơi giáp ranh giữa thành phố Hòa Bình và thủ phủ cam Cao Phong. Hết con dốc uốn lượn qua triền núi đá là chạm đất Cao Phong. Màu xanh non của những vườn cam đang độ mãn khai kéo dài tới chân núi. Mùi hương cam như choán hết cả không gian của xứ Mường.
 |
| Thị trấn Cao Phong giờ đây được biết đến là vùng đất của những tỷ phú trồng cam |
Cả mấy nghìn ha cam lặng lẽ tỏa hương, dâng hiến cho mùa Xuân của đất trời. Thứ hương thơm dìu dịu, man mát được mưa bụi nén chặt dưới tầng thấp khiến ai đi qua thị trấn này cũng ngất ngây, phải căng mình mà thưởng thức hương thơm của núi rừng mà ít nơi có được. Chẳng thế mà nhà báo Hà Việt Lâm – quê ở Nam Định lên đất Mường cùng bố mẹ - giờ không thể đi đâu xa khi mùa cam nở. Lý do khiến anh khó rời đất Mường là mỗi độ xuân về, hương cam, hương chanh ngào ngạt như một chất gây nghiện. Đi đến đâu thứ hương rừng như quyến rũ đó, níu chân người.
 |
| Mùa cam nở cả vùng Cao Phong tỏa hương thơm ngào ngạt |
Mùa cam nở, nhưng thị trấn Cao Phong vẫn còn bán cam muộn. Từng khay cam vàng óng được bầy biện rất nghệ thuật dễ khiến người ta không dừng lại ăn cam không được. Mấy năm gần đây, người ta thường bảo, thị trấn Cao Phong là thị trấn của những tỷ phú. Người trồng cam thu tiền tỷ là chuyện thường. Các ông chủ có 1ha cam là đương nhiên thành “đại gia” rồi.
Gặp ông Tạ Đình Đào - vua cam đất Mường hỏi về chuyện này, ông Đào cười tủm và nói đầy ẩn ý, quả là người trồng cam tiền không thiếu, nhưng để có được nông trường cam mở rộng như ngày nay, những người trồng cam đã trải qua bao gian nan. Thế hệ ông Đào là những công dân miền xuôi đầu tiên đặt chân lên khai phá nông trường cam này vào đầu những năm 60 của thế kỷ 20. Khi đó cả vùng đất rộng lớn này là rừng lau, rừng luồng. Các công nhân nông trường đã hy sinh cả tuổi đời thanh xuân của mình mới tạo nên được một nông trường đẹp và giàu có như ngày nay.
 |
| Người trồng cam nơi đây thích mùa Xuân hoa nở hơn mùa thu hoạch "đếm tiền" mỏi tay |
Các gia đình ở Cao Phong giờ coi trồng cam là nghề chính và là cái máy “đẻ” ra tiền. Nhưng người Cao Phong lại thích mùa cam nở hơn là mùa “đếm tiền” khi thu hoạch. Khắp các vườn, hoa cam nở trắng trời, trắng đất. Cạnh đó là những vạt chanh đào có hoa màu tím như tô điểm thêm cho vẻ đẹp của đất trời Cao Phong. Từng là đất của nông trường cam nổi tiếng một thời, nên việc quy hoạch đường xá qua các vườn cam được làm bài bản. Càng tiến sâu vào đất nông trường, người lữ khách như bị thôi miên bởi màu trắng tinh khôi, tỏa hương dìu dịu của hoa cam. Những vạt gió xuân cũng khéo trườn qua các vườn cam chỉ làm cành rung nhẹ nhưng cũng khiến hàng loạt cánh hoa cam nhỏ xíu rơi lắc rắc nhuộm trắng cả nền đất. Ong, bướm thỏa sức dạo qua vườn xuân, tạo ra cảnh tượng nên thơ tựa như cảnh hoa đào nở tại đảo Đào hoa đảo trong truyện kiếm hiệp Kim Dung.
 |
| Vợ chồng ông Lâm thu hoạch cam V2. Sau bao năm tạo dựng họ mới có được thành quả như ngày hôm nay. |
Giữa cảnh đẹp nên thơ đó, ở xứ Mường mùa xuân vẫn còn có giống cam V2 vừa nuôi quả vừa nuôi hoa. Năm nay thời tiết ấm hơn nên hoa cam nở rực rỡ. Những vườn cam V2 quả vàng treo lủng lẳng trên cây, cạnh đó những cánh hoa cam cũng cống hiến hết mình cho mùa Xuân của đất trời. Ông Nguyễn Hồng Lâm một người làm cam giỏi ở đất Cao Phong đã rất hiếu khách ngắt cam V2 mời khách. Ông Thủng thẳng, đến vựa cam mà không được thưởng thức cam coi như phí chuyến đi.
Đôi tay người thợ khỏe khoắn chỉ loáng cái đã bổ xong quả cam ra thành những miếng cam vừa đẹp vừa lột tả hết được cái ngon, cái hay của thứ cam muộn rất quý này. Đưa múi cam mọng nước, vàng óng, sóng sánh màu đường, thơm mát lên miệng mà thưởng thức, cơn khát sau cả buổi mệt nhọc tan biến. Mấy vị lữ khách chẳng cầm lòng được, ai cũng chén tì tì. Chiều khách, chủ nhà lại hái thêm cả tá quả nữa cho mọi người thưởng thức. "Thứ cam này mới du nhập về Cao Phong được chục năm, nó chín vào giữa tháng 3 và đầu tháng 4. Trong khi đó, các giống cam khác đã thu hoạch từ trước Tết hết cả rồi. Nó ngon hơn giống cam khác vì có thời gian sinh trưởng lâu hơn, nó đi qua cả 4 mùa nên mọi thứ từ chất đất đến khí hậu của 4 mùa như dồn cả vào nó”, ông Lâm tự hào khoe.
 |
| Vườn cam V2 vừa treo quả vừa ra hoa, tạo nên khung cảnh nên thơ |
Rời Cao Phong ai cũng tay xách nách mang toàn cam là cam. Thứ cam thơm, ngon của xứ Mường khiến người lữ khách ngần ngừ chẳng muốn rời. Lòng bảo lòng mùa Xuân sau lại trở lại đất Mường để được hòa mình vào thủ phủ cam mà hà hít thứ hương thơm của mùa cam nở.
 |
| Giây phút thảnh thơi của những tỷ phú cam |